Ortler: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Interpunkcja: kropki w skrótach |
m int. |
||
Linia 19:
| commons =
}}
'''Ortler''' ([[język włoski|wł.]] ''Ortles'')
== Topografia ==
''Ortler'' stanowi najwyższy wierzchołek rozległego [[Masyw Ortleru|Masywu Ortleru]] (niem. ''Ortler Gruppe''), wchodzącego w skład [[Alpy Retyckie|Alp Retyckich]]. ''Ortler'' wypiętrza się z górą 2000 m ponad otaczającymi go dolinami: leżącą od wschodu [[Suldental]] i położoną na zachodzie - [[Val di Zebrú]]. U podnóża szczytu, po jego wschodniej stronie znajduje się niewielka miejscowość [[Innersulden]], rozbudowująca się obecnie w ważny ośrodek [[turystyka|turystyki]] i [[sporty zimowe|sportów zimowych]]. Do miejscowości tej dojechać można prowadzącą serpentynami szosą stanowiącą odgałęzienie szosy wysokogórskiej biegnącej z Południowego Tyrolu przez przełęcz [[Stelvio]] do włoskiego miasteczka [[Bormio]].
''Ortler'' stanowi wybitny szczyt, wyróżniający się w całym regionie, zwłaszcza od strony północnej i północno-zachodniej. Przy dobrej pogodzie jest widoczny z większości wybitnych szczytów Alp Wschodnich.
== Geologia ==
Podobnie jak cały Masyw Ortleru ''Ortler'' zbudowany jest ze skał osadowych przechodzących miejscami w skały metamorficzne. Podstawę szczytu stanowią [[łupki krystaliczne]] należące do rdzenia [[Centralne Alpy Wschodnie|Wschodnich Alp Centralnych]]. Zalegają na nich skały osadowe wieku mezozoicznego, wśród których przeważają szare dolomity, miejscami nieznacznie zmetamorfizowane, zwane niekiedy ''Dolomitami Ortleru''. Umieszcza się je często w obrębie tzw. [[Jednostki Penińskie|Jednostek Penińskich]] płaszczowinowej budowy Alp. Występują także szare [[Łupek|łupki]] i margle o niewielkim lub znikomym stopniu metamorfizacji. Procesy metamorfizacyjne przebiegały jednak niejednorodnie i lokalnie skały osadowe przechodzą w łupki krystaliczne. Wszystkie te skały są na ogół dość kruche i łatwo ulegają erozji.
== Turystyka i alpinizm ==
[[Plik:Ortler-obelisk.jpg|thumb|left|150px|Obelisk upamiętniający pierwsze wejście na szczyt w 1804]]
Pierwszego wejścia na szczyt dokonano ponad dwieście lat temu ([[Josef Pichler]], [[Johann Leitner]], [[Johann Klausner]], [[27 września|27 IX]] [[1804]]).
Wejście odbyło się granią [[Hintergrat]], trudną i dostępną jedynie dla alpinistów. Jej trudności ocenia się ogólnie jako AD, z jednym miejscem IV-, i wieloma miejscami III; ponadto zachodzi konieczność pokonania stromego, eksponowanego pola lodowego o nachyleniu 40 stopni.
Innymi drogami, popularnymi w środowisku alpinistycznym są: [[Marltgrat]] - skalna droga o trudnościach D, z miejscami V, a także grań południowa biegnąca na wierzchołek od przełęczy [[Hochjoch]]. Grań południowa, połączona z wejściem na przełęcz Hochjoch wymagającą pokonania wysokich barier wiszących [[Serak (geografia)|seraków]] stanowi poważną drogę śnieżno-mikstową, odpowiednią jedynie dla doświadczonych alpinistów.
Przez ścianę północno-zachodnią, o wysokości ponad 1000 m, pokrytą częściowo lodem, prowadzą wielkie drogi mikstowe o dużych trudnościach, stanowiące poważne wyprawy alpinistyczne.
Inną poważną, dwudniową wyprawą alpinistyczną jest trawersowanie trzech sąsiadujących ze sobą szczytów: [[Gran Zebrú]], [[Mont Zebrú]] i Ortleru. Graniowe przejście na dużej wysokości ułatwia możliwość biwaku w niewielkim, niezagospodarowanym schronie umieszczonym na przełęczy [[Hochjoch]] położonej między Mont Zebrú i Ortlerem.
Natomiast normalna droga wejściowa stanowiąca stosunkowo nietrudną, lodowo-skalną drogę alpinistyczną (trudności PD+, miejsca II - III, nachylenie śniegu do 35 stopni) wiedzie od północy granią [[Tabarettagrat]] z obejściem jej ostrza po prawej stronie. Punktem wyjścia jest schronisko [[Payer Hütte]] (ok. 3000 m [[n.p.m.]]) lub nieco niżej położone schronisko [[Tabaretta Hütte]]. Wejście na szczyt ze schroniska Payer Hütte zajmuje w dobrych warunkach około 4 godziny, zejście - ok. 3 godzin. Nie jest to jednak droga przeznaczona dla zwykłych turystów górskich - wymaga umiejętności wspinaczki oraz asekuracji zarówno w skale jak i w lodzie, przechodzenia stromych i eksponowanych płatów lodowych, omijania lub przeskakiwania licznych szczelin w lodowcu, a ponadto narażona jest na spadające lawiny. Zanotowano na niej wiele wypadków. Drogą tą, schodząc z wierzchołka ''Ortleru'' zginął kilka lat temu ambasador Japonii, mimo iż prowadzony był przez zawodowego przewodnika z Innersulden. Wypadek nastąpił w pobliżu miejsca zwanego ''Niedźwiedzią Jamą'', a jego przyczyną była lawina śnieżna. Zarówno ambasador jak i przewodnik ponieśli wówczas śmierć, porwani i zasypani przez masy śniegu.
| |||