Heloci: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
lit.
Linia 2:
'''Heloci''' ([[Język grecki|gr.]] εἵλωτες ''heilotes'' - jeniec)<ref>[http://www.slownik-online.pl/kopalinski/C05DDCBDE6F75DE6C12565DD0048A4BA.php ''Słownik Wyrazów Obcych'']. Według [[Benedetto Bravo]], [[Ewa Wipszycka]], ''Historia Starożytnych Greków'', t. 1, s. 147 "Nazwa ''heilotes'' (heloci), określająca ludność zależną w polis spartańskiej, jest niejasna."</ref> – jedna z warstw ludności [[Sparta|Sparty]], składająca się z mieszkańców podbitej [[Mesenia|Mesenii]] i [[Lakonia|Lakonii]].
 
Przywiązani do ziemi [[niewolnictwo|niewolnicy]], byli podstawową siłą roboczą na spartańskiej wsi, pracującą na utrzymanie [[spartiaci|spartiatów]] ([[hoplici|hoplitów]]). Nie mieli żadnych praw, nie posiadali wolności osobistej, nie można było ich sprzedać (byli własnością państwa). Uprawiali ziemię spartiatów, z czego 50% plonów mogli wykorzystywać na własne utrzymanie<ref>"[[Tyrtajos]] mówi o czasach przed drugą [[wojny meseńskie|wojną meseńską]], że Meseńczycy musieli oddawać połowę plonów, co przy niskiej wówczas wydajności ziemi musiało być bardzo ciężkie, pozostawiano helotom minimum niezbędne do biologiczne go przetrwania. Natomiast [[Plutarch]] wspomina o stałej daninie w naturze od helotów lakońskich, której wysokości nie wolno było podnosić. Była to wersja dla helotów znacznie dogodniejsza, dająca szansę wzbogacenia (obserwować to możemy zwłaszcza po dłuższym okresie, gdy technika uprawy roli poszła naprzód, a daniny pozostały nie zmienione)." Tamże, s. 223</ref>. Wolno im było zakładać rodziny, gdyż zwiększali w ten sposób swoją liczebność i jednocześnie tak cenną dla Spartan siłę roboczą. Mogli posiadać skromny majątek oraz praktykować swoją [[religia|religię]]. Poza tym heloci byli obowiązani do osobistych posług wobec Spartan (towarzyszyli na przykład swym panom w czasie wypraw wojennych jako [[peltasta|lekkozbrojni]]), wykonywania prac rzemieślniczych, stawania do robót publicznych na wezwanie władz<ref>Tamże. [[Bitwa pod Platejami|Pod Platejami]] miało być 5 tysięcy Spartan i 35 tysięcy lekkozbrojnych helotów ([[Herodot]] ks. 9, 28)</ref>.
 
Heloci zasłużeni wobec Sparty mogli uzyskać wyzwolenie, którego indywidualny Spartanin nie mógł im przyznać. W źródłach można spotkać kilka określeń dla różnych kategorii helotów zmieniających status: ''aphetai'' (wyzwoleni), ''adespotoi'' ("bez panów"), ''desposionautai'' (związani z flotą) i ''neodamodeis'' ("nowi członkowie demosu"). Brak danych, wedle jakich kryteriów przydzielano do nich i czym się różniły one między sobą<ref>''Historia Starożytnych Greków'', loc. cit.</ref>.
przyznać. W źródłach można spotkać kilka określeń dla różnych kategorii helotów zmieniających status: ''aphetai'' (wyzwoleni), ''adespotoi'' ("bez panów"), ''desposionautai'' (związani z flotą) i ''neodamodeis'' ("nowi członkowie demosu"). Brak danych, wedle jakich kryteriów przydzielano do nich i czym się różniły one między sobą<ref>''Historia Starożytnych Greków'', loc. cit.</ref>.
 
Obawa buntu helotów był jednym z podstawowych czynników determinujących charakter całego życia spartańskiego<ref>''Poddani bowiem Tesalów, tzw. [[Penestae|penestowie]], często przeciw nim bunty podnosili, podobnie jak i przeciw Lakończykom heloci; przecież ci nieustannie czyhają niejako aby wykorzystać nieszczęścia swych panów.'' [[Arystoteles]], ''[http://katedra.uksw.edu.pl/biblioteka/arystoteles_polityka.pdf Polityka]'' II,6,2.</ref>. Spartanie niechętnie udawali się na dalekie wyprawy<ref>Widać to z odpowiedzi, którą [[Kleomenes I]] miał dać [[Arystagoras]]owi: ''Gościu z Miletu, oddal się ze Sparty przed zachodem słońca; bo nierozumną czynisz propozycję Lacedemończykom, chcąc ich powieść drogą, która od morza trwa trzy miesiące.'' ([[Herodot]] ks. 5, 50)</ref>, byli przeciwni udziałowi w konfliktach, które wymagałyby wysyłania dużej armii, część jej była potrzebna do pilnowania helotów.