Via Appia: Różnice pomiędzy wersjami

Zasadniczą jej rolą było połączenie [[Rzym|Wiecznego Miasta]] z [[Kampania (region)|Kampanią]] i zaopatrzenie go w tamtejsze produkty rolne<ref>A. Rosset, dz. cyt., s. 70.</ref>. Początek miała wprzy [[Rzym|rzymskim]]ie przy ''[[CircusForum Maximus|Circo MassimoRomanum]]'' i biegłaprzez Bramę Kapuańską (''Porta Capena'') prowadziła na południe w okolice [[Kapua|Kapui]]<ref> J. Wielowiejski, dz. cyt., s. 100.</ref> pod [[Neapol]]em, gdzie skręcała na wschód i ciągnęła się aż do [[Brindisi]] na wybrzeżu [[Morze Adriatyckie|Adriatyku]], zbiegając się tam z [[Via Traiana]] (współcześnie z [[Via Adriatica]]). Połowę szlaku wytyczała miejscowość [[Forum Appii]] (Forum Appiusza, dzisiejsze Torre del Mercato), znana z tego, że chrześcijanie wyszli tam na spotkanie [[Paweł z Tarsu|św. Pawła]] ([[Dzieje Apostolskie|Dz 28,15]])<ref>J. Wielowiejski, dz. cyt., s. 101.</ref>. Na odcinku od Velitrae do Norba biegłaszlak biegł po dawnej drodze żwirowej ''Via Norbana''. ByłaBył drogą państwową, przebiegałaprzebiegał po gruncie należącym do Rzymu<ref>A. Rosset, dz. cyt., s. 124.</ref>. Przez wieki byłabył starannie utrzymywanautrzymywany, przebudowywanaprzebudowywany i naprawiananaprawiany<ref group="uwaga">Dokładny jego przebieg przedstawia J. Wielowiejski (''Na drogach i szlakach Rzymian'', dz. cyt., s. 100-103).</ref>.

Zgodnie ze świadectwem [[Tytus Liwiusz|Liwiusza]]<ref>''Ab Urbe condita'' IX, 29,6.</ref> budowę drogi rozpoczął [[Cenzor (starożytny Rzym)|cenzor]] [[Appiusz Klaudiusz]] w [[312 p.n.e.]]<ref group="uwaga">Była pierwszą drogą rzymską nazwaną imieniem urzędnika, który zdecydował o jej budowie (później ustaliło się to jako reguła); wraz z nią powstał najstarszy [[akwedukt]] rzymski [[Aqua Appia]] (A. Rosset, dz. cyt., s. 169). Cenzorom z urzędu podlegało prowadzenie robót publicznych w czasach [[Republika rzymska|Republiki]].</ref>. Początkowo była ona [[droga|gościńcem]] prowadzącym od Porta Capena w [[Rzym]]ie do [[Formiae]] i przedłużonym do [[Kapua|Kapui]]; ukończenie tej części miało nastąpić w 293 p.n.e.<ref>J. Wielowiejski, dz. cyt., s. 95.</ref>. Po zakończeniu ostatecznej rozbudowy (270-225 p.n.e.) łączyła Rzym z portowym [[Brindisi|Brundisium]], zapewniającym morskie połączenia z Grecją i rzymskimi posiadłościami na Wschodzie<ref group="uwaga">Gdzie jej zakończenie znaczyły w porcie dwie kolumny widoczne dotychczas.</ref> przez [[Terracina|Terracinę]], Kapuę, [[Beneventum]] i [[Tarent]]. Jej zamorskie przedłużenie stanowiła [[Via Egnatia]]. Przez odgałęzienia miała połączenia z innymi drogami [[Italia (kraina historyczna)|Italii]] (np. z [[Via Popillia]] – w [[Calatia]]; także z [[Via Latina]], [[Via Traiana]]). Najstarszy [[kamień milowy]] znaleziony w okolicy [[Mesa]] (staroż. Ad Meidias, dosł. Przy Połowie)<ref group="uwaga">Ponieważ wypadała tam połowa drogi między Forum Romanum a południowym kresem [[Lacjum]] przy [[Sinuessa|Sinuessie]] (J. Wielowiejski, dz. cyt., s. 101).</ref> datuje się z czasów [[I wojna punicka|pierwszej wojny punickiej]]. Za latyńską kolonią [[Minturnae]] stał setny kamień milowy, utrwalony w nazwie obecnej miejscowości Masseria Centore<ref>J. Wielowiejski, dz. cyt., s. 102.</ref>.

Kolejni władcy mieli swój udział w jej rozbudowie i upiększaniu: [[Gajusz Juliusz Cezar|Cezar]]<ref group="uwaga">Będąc wówczas [[edyl]]em, wymieniony jest na [[kamień milowy|kamieniu milowym]] jako ''curator viae Appiae'' (A. Rosset, dz. cyt., s. 122).</ref>, [[Oktawian August|August]], [[Klaudiusz (cesarz)|Klaudiusz]], [[Domicjan]], [[Trajan]], [[Hadrian]] i [[Septymiusz Sewer]]. Podczas przebudów został m.in. w roku 289 p.n.e. poszerzony jej najstarszy odcinek. Za Trajana nastąpiło położenie bruku na długości 19 mil (tj. 28 km)<ref group="uwaga">Odcinek ten sięgał od 38 mili przy Tripontium (obecnie Torre di Tre Ponti – od trzech mostów istniejących do dziś) do piątej mili za Terraciną (J. Wielowiejski, dz. cyt., s. 101-102.</ref>. Kontynuował on prace podjęte przez [[Nerwa|Nerwę]], doprowadzając je w 100 r. n.e. aż do 48 kamienia milowego od [[Forum Appii]]<ref>A. Rosset, dz. cyt., s. 90, 92. Wiadomo również, że cesarz [[Hadrian]] wydał 1,147 mln [[sesterc]]ów na przebrukowanie tej drogi na długości ponad 15 mil (23,31 km), a część (prawie 570 tys. sesterców) zebrali właściciele przydrożnych gruntów (A. Rosset, dz. cyt., s. 182).</ref>.

Droga początkowo nie była prawdopodobnie brukowana (wiadomo jedynie, że do 293 p.n.e. położono bruk aż do [[Bovillae|Bowilli]])<ref group="uwaga">Według innego fragmentu u Liwiusza (X, 47), choć [[Diodor Sycylijski|Diodor]] mówi o nawierzchni kamiennej aż do Kapui (''Bibliotheca historica'' XX, 36,2); por.J. Wielowiejski, dz. cyt., s. 95.</ref> i ostateczną postać uzyskała dopiero w późniejszym okresie, gdy zyskała miano „królowej dróg”. Opisywana niejednokrotnie Via Appia wywoływała zachwyt świadków, m.in. dokładnym zespoleniem swej kamiennej nawierzchni. Bizantyjski historyk [[Prokopiusz z Cezarei|Prokop z Cezarei]] w 536 r. zanotował, że jej szerokość umożliwiała wyminięcie się dwóch pojazdów, a nawierzchnię stanowiły duże kamienie, podobne do młyńskich, tak ściśle połączone, że stwarzały wrażenie jednej płyty kamiennej. Mimo wielowiekowego już wówczas funkcjonowania nie nosiła jednak śladów istotnych uszkodzeń.

Od początku miała doniosłe znaczenie strategiczne, łącząc stolicę imperium z ważnym portem nad Adriatykiem, zapewniającym komunikację ze wschodnimi prowincjami państwa rzymskiego. Zwana przez Rzymian ''regina viarum'' (królową dróg), była odtąd ściśle związana z wielowiekową historią Rzymu. Tędy wyruszały legiony rzymskie na wschód i powracały stamtąd wojska, przemierzali ją kupcy, podróżni i posłańcy cesarscy. Była świadkiem najazdów będących przyczyną ostatecznego upadku imperium i jego stolicy. Według historycznej relacji na ok. 200-kilometrowym odcinku z Rzymu do [[Kapua|Kapui]] w r. 71 p.n.e. ukrzyżowano 6000 niewolników z pokonanych oddziałów [[Spartakus]]a<ref>M. Jaczynowska: ''Historia starożytnego Rzymu''. Warszawa: PWN, 1978, s. 157.</ref>. Historia kościoła wiąże jeszcze Via Appia z zakończonym męczeńską śmiercią powrotem [[Piotr Apostoł|św. Piotra]] do Rzymu (ok. 64 r. n.e.), co upamiętnia wystawiony niedaleko Bramy św. Sebastiana kościół Santa Maria in Palmis, który zainspirował [[Henryk Sienkiewicz|Henryka Sienkiewicza]] do napisania ''[[Quo vadis]]''<ref>J. Wielowiejski, dz. cyt., s. 101.</ref>.