Koza (obrzęd): Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Przebierancy z przybranowa.jpg|mały|,,Koza"„Koza” na Kujawach wschodnich.]]

'''Koza, chodzenie z kozą''' – dawny pogański obrzęd, angażujący głównie w czasie [[Ostatki|Ostatków]] grupę przebierańców i społeczność wsi.<ref>{{Cytuj|autor=Ziółkowska, Maria.|tytuł=Szczodry wieczór, szczodry dzień : obrzędy, zwyczaje, zabawy|data=1989|isbn=8320538858|wydanie=Wyd. 1|miejsce=Warszawa|wydawca=Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza|s=s.242|oclc=21910019|url=https://www.worldcat.org/oclc/21910019}}</ref>.

W okresie od [[Tłusty czwartek|tłustego czwartku]] do [[Popielec|środy popielcowej]] przez wieś przechodziła grupa przebierańców. Człowiek przebrany za kozę wchodził w skład zespołu (wraz z bocianem, [[turoń|turoniem]] lub [[konik (obrzęd)|konikiem]]). W Krakowskiem koza chodziła niekiedy samodzielnie, za towarzystwo mając jedynie kapelę i śpiewaków. Chłopak odgrywający rolę kozy narzucał sobie na głowę i ramiona wywrócony włosem na wierzch kożuch, w ręku trzymał kij z osadzoną na nim drewnianą głową, obitą kozią skórą i ozdobioną rogami, a na szyi zawieszony miał dzwonek. Podczas występu kolędników, koza skakała po izbie, przedstawiając pantomimę do muzyki "koziej„koziej kapeli"kapeli”, złożonej z "gęślarzy"„gęślarzy”, basisty i bębniarza.

: ''Gdzie koza chodzi – tam żytko rodzi,

: ''Gdzie jej tropy – powstają kopy,

: ''Gdzie zwróci rogi – wznoszą się stogi.

Do czasów współczesnych obrzęd ten przetrwał na [[Kujawy|Kujawach]] głównie w [[Inowrocław|Inowrocławiu]] (koza szymborska i mątewska)<ref>{{Cytuj|tytuł=Wskoczyła koza na bloga|czasopismo=Blog PME|data=2011-03-31|data dostępu=2017-11-25|url=https://etnograficzne.wordpress.com/2011/03/31/wskoczyla-koza-na-bloga/|język=pl-PL}}</ref>, [[Śmiłowice (województwo kujawsko-pomorskie)|Śmiłowicach]], Wichrowicach, [[Olganowo|Olganowie]], [[Kuźnice (województwo kujawsko-pomorskie)|Kuźnicach]], [[Janikowo|Janikowie]], [[Zakrzewo (gmina Waganiec)|Zakrzewie]], [[Brześć Kujawski|Brześciu Kujawskim]], [[Izbica Kujawska|Izbicy Kujawskiej]], [[Lubanie|Lubaniu]], [[Bądkowo (województwo kujawsko-pomorskie)|Bądkowie]] i [[Lubraniec|Lubrańcu]] oraz w okolicach wsi: [[Lubanie]], [[Kucerz]], [[Warząchewka Nowa]], [[Warząchewka Polska]], [[Pińczata]], [[Jaranowo]], Kłobia, Ossowo , [[Grabie (województwo kujawsko-pomorskie)|Grabie]], [[Rzadka Wola]], [[Ludzisko]], [[Opoki]], [[Przybranowo]], [[Służewo (województwo kujawsko-pomorskie)|Służewo]], [[Osięciny]], [[Topólka (województwo kujawsko-pomorskie)|Topólka]], [[Tuczno (wieś w województwie kujawsko-pomorskim)|Tuczno]], [[Straszewo (województwo kujawsko-pomorskie)|Straszewo]], [[Siniarzewo]], [[ Krzywosądz]].<ref>{{Cytuj|autor=Knieć, Wojciech., Czachowski, Hubert (1964- ), Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu.|tytuł=Lokalne horyzonty zdarzeń : lokalność i kapitał społeczny w kulturze (nie)ufności na przykładzie wsi kujawsko-pomorskiej|data=2015|isbn=8361891803|miejsce=Toruń|wydawca=Muzeum Etnograficzne im. M. Znamierowskiej-Prüfferowej|s=s. 69|oclc=922274043|url=https://www.worldcat.org/oclc/922274043}}</ref>. Pokazy parady zwanej Kozą odbywają się na coraz większą skalę we Włocławku, w uroczystości biorą udział wszyscy mieszkańcy miasta.

# wspomniana wyżej koza;

# [[konik (obrzęd)|koń]];

# [[diabeł]];

# siora, czyli mężczyzna przebrany za kobietę z dużym wiklinowym koszem zbierający dary za zabawianie gospodarzy;

# para młoda;

# dziad;

# baba;

# kominiarz;

# [[Wodzenie niedźwiedzia|niedźwiedź]];

# strażak;

# policjant;

# żołnierz (z czasów legionów [[Jan Henryk Dąbrowski|Dąbrowskiego]]);

# śmierć z kosą;

# bocian;

# Żyd;

# [[orkiestra]].