Carnuntum: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Carnuntum Public Bath.jpg|thumb|Ruiny łaźni – (obecnie została ona odbudowanaodbudowanej)]]

[[Plik:Heidentor (by Pudelek).JPG|thumb|HeidentorTzw. –''Heidentor'' (w dolnej części widoczna rekonstrukcja oryginalnegopierwotnego wyglądu bramy)]]

'''Carnuntum''' – [[Cesarstwo Rzymskie|rzymski]] obóz wojskowy nad [[Dunaj]]em oraz stolica rzymskiej prowincji [[Panonia]], a od II wieku Górnej Panonii (''Pannonia Superior''), położony nad [[Dunaj]]em. Obecnie znajduje się w północno-wschodniej [[Austria|Austrii]], 10 km od granicy ze [[Słowacja|Słowacją]]. Pierwotnie była to osada [[Celtowie|Celtów]], od której Rzymianie przejęli nazwę {{fakt|(prawdopodobnie pochodzi od słowa ''Kar'' lub ''Karn'', oznaczającego kamień lub kupę kamieni). Początkowo pisane było przez "K"|data=2018-02}}.

Pierwszy raz wspomniane w 6 n.e., kiedy w czasie wypraw przeciw [[Markomanowie|Markomanom]] bazę miał tutaj przyszły [[cezar (tytuł)|cezar]] [[Tyberiusz]]. Większe wojskowe osadnictwo rzymskie datowane jest na lata 40/50 Ipierwszego wieku n.e. Obóz (''castrum'') był w pierwszym okresie drewniano-ziemny, aale od czasów [[Wespazjan]]a głównym budulcem zostałbył kamień. Początkowo stacjonował tutajtam legion X (''Legio X Gemina''), później legion XV (''Legio XV Apollinaris''). Za czasów [[Trajan]]a do obozu przeniesiono legion XIV (''Legio XIIII Gemina Martia Victrix''). Wkrótce obok obozuniego powstała osada wojskowa.

Obóz stał się ważną częścią [[limes]]u (''Limes Romanus''), chroniącego cesarstwo przed ludami barbarzyńskimi. OdJego wschodniejosłonę stronyod osłaniałwschodu gostanowił obóz [[Gerulata]], znajdujący siępołożony współcześnie na przedmieściach [[Bratysława|Bratysławy]]. Na początku II wieku stajeCarnuntum stało się stolicą nowo utworzonej prowincji GórnejGórna PanoniiPanonia. Cesarz [[Hadrian]] podwyższyłpodniósł rangę znajdującej się przy obozie osady cywilnej do [[municypium]] (''Municipium Aelium Carnuntum''). Podczas wojen z [[Markomanowie|Markomanami]] w latach 70. II wieku w Carnuntum przebywał cesarz [[Marek Aureliusz]] –i mieściła się tutajtam jego główna operacyjna siedziba. W 194 [[Septymiusz Sewer]] nadał Carnuntum tytuł ''colonia'' (''Colonia Septimia Aurelia Antoniniana Carnuntum''), łącząc obóz oraz obie osady – (cywilną i wojskową –) w jeden organizm. W 260 miejscowe legiony obwołały cesarzem [[Regalianus|Regaliana]], który jednak panował faktycznie panował tylko w PannoniPanonii.

Od czasów Domicjana do panowania [[Galien]]usaa na południowy wschód od obozu legionowego znajdował się też mniejszy obóz jazdy, o konstrukcji ziemno-drewnianej. Stacjonowała tam m.in. jednostka kawalerii [[ala (wojskowość)|ala]] I Tungrorum Frontoniana i I Pannoniorum Tampiana, a po przekształceniu w obóz kamienny – ala I Thracum victrix.

Świadectwem potęgiciągłego znaczenia Carnuntum jest fakt, że w 308 odbyło się w nim spotkanie trzech cesarzy – [[Dioklecjan]]a, [[Maksymian]]a i [[Galeriusz|Galeriusa]]a, na którympodczas dyskutowanoktórego oomawiano przyszłymprzyszły modelumodel rządów w imperium.

W IV wieku Carnuntum przeżywało ciężki okres najazdów ludów barbarzyńskich – w tym czasie stolicę przeniesiono do spokojniejszej, niedalekiej [[Vindobona|Vindobony]] (dzisiejszy [[Wiedeń]]). W ciągłychczęstych odbudowach próbował je wspomagać cesarz [[Walentynian I]], ale nigdy jednak nie zdołało już powrócić do dawnej świetności. CywileLudność cywilna powoli opuszczaliopuszczała ośrodek, przenosząc się do Italii lub do innych prowincji. W 395 zniszczyli je Markomanowie, a ostateczny kres resztek osadnictwa przyniosły najazdy [[Węgrzy|Madziarów]] w IX wieku.

Wykopaliska archeologiczne rozpoczęły się pod koniec XIX stulecia – austriaccy badacze odkryliodsłonili do dnia dzisiejszegodziś 3/4 obszaru dawnego kompleksu.

Położone na [[szlak bursztynowy|szlaku bursztynowym]] Carnuntum przez wiele dziesiątek lat przeżywało rozkwit gospodarczy i było silnie promieniującym centrum rzymskiej kultury. W II wieku mogło w nim mieszkać nawet 40 tysięcy osób (Rzymian oraz przedstawicieli miejscowych ludów).

Przy obozie wojskowym istniała osada dla rodzin żołnierzy oraz osób świadczących usługi wojsku (''[[Canabaecanabae]]''). Znajdował się wtam niejwielki [[amfiteatr]] nadla 7 tysięcy widzów, nagdzie którym możnamożliwe było odgrywaćrównież równieżodgrywanie bitwybitew morskiemorskich.

Osada cywilna (''[[Vicusvicus]]'') powstała została prawdopodobnie za rządów cesarza [[Domicjan]]a. Założyli ją obywatele rzymscy, głównie kupcy, którzy prowadziliprowadzący interesy w PannoniPanonii. Jak przystało na miejsce wysokiej rangi posiadałoPosiadała duże [[łaźnie]], [[Forum (Rzym)|forum]], świątynie (w tym najważniejszą, poświęconą [[Jowisz]]owi, ale również [[Wenus]] oraz [[Mitra (mitologia)|Mitrze]] – ''mithraeum''), a także amfiteatr cywilny nadla 13–15 tysięcy widzów, który w pierwszej połowie IV w. został zamkniętyzamknięto i powstałwystawiono w jego miejscu kościół. Działały w niejtam liczne zakłady rzemieślnicze i produkcyjne; słynęła zwłaszcza z cegielni (w tym jedna nazywałapod sięnazwą ''Valeria Constantia''). Pod ulicami osady znajdowała sięprzebiegała [[kanalizacja]].

W latach 50. IV wieku w osadzie cywilnej stanął [[łuk triumfalny]] chwalącysławiący cesarza [[Konstantyn II (cesarz rzymski)|Konstantyna II]] (popularnie określany jakozwany ''Heidentor'', –czyli PogańskaPogańską BramaBramą). Jest– tojako ostatnie świadectwo aktywności mieszkańców podupadającego miasta.

== CarnuntumStan dzisiajdzisiejszy ==

[[Plik:Open air museum Petronell - Thermae, Villa Urbana and Valetudinarium.jpg|thumb|center|600px|Park Archeologiczny – po lewej stronie odbudowane łaźnie publiczne, po prawej ''villa urbana''. Pośrodku ruiny tzw. ''Valetudinariumvaletudinarium'', obiektu,czyli któregolecznicy przeznaczenia ostatecznie nie ustalono, ale najprawdopodobniej był to budynek zajazdu z pokojami noclegowymi lub kryte targowisko/market.wojskowej]]

W [[Petronell-Carnuntum]], na terenie dawnej osady cywilnej, znajduje się Park Archeologiczny (''Archäologischer Park Carnuntum''). Turyści mogą zwiedzać odsłonięte resztki budynków i ulic. Największą atrakcją są kompletne budynki odbudowane techniką i z użyciem materiałów, jakich używanowykorzystywanych w czasach rzymskich. Są to:

* ''villa urbana'' – powstała około 310 n.e., o powierzchni 600 metrów kwadratowych, reprezentacyjna, luksusowa willa należąca do klasy wyższej. Niektóre malowidła ścienne odtworzono na podstawie znalezisk archeologicznych.

* łaźnie publiczne/ ([[termy]]) – powstałypowstałe w II wieku n.e., funkcjonujez systemfunkcjonującym grzewczysystemem grzewczym i wodociągowywodociągowym. Są to jedyne w pełni działające na świecie rzymskie łaźnie, zrekonstruowane zaz pomocąwykorzystaniem starożytnej techniki budowlanej, stojącei usytuowane w oryginalnympierwotnym miejscu.

RekonstrukcjaRekonstrukcję budynków była prowadzonaprowadzono w latach 2006–2011. Obecnie Park Archeologiczny odwiedza 250 tys. turystów rocznie. W pobliżujego Parkupobliżu możnawidoczne zobaczyćsą jeszczeteż odsłonięte resztki wielkich term (wcześniej błędnie określane jako ruiny pałacu), amfiteatr cywilny, przy którym podczas badań gruntu i po wykonaniu zdjęć lotniczych odkryto pozostałości po szkole gladiatorów, oraz tzw. ''Heidentor''.

Z dawnej osady wojskowej pozostał tylko amfiteatr. W miejscowości [[Bad Deutsch-Altenburg]] ma siedzibę ''Museum Carnuntinum'', otwarte w 1904 przez cesarza [[Franciszek Józef I|Franciszka Józefa I]], w którym zgromadzono najcenniejsze pamiątki pochodzące z wykopalisk. KolejneInne muzeum działa w [[Hainburg an der Donau]], które dokumentuje techniki rekonstrukcji użytewykorzystane w Parku Archeologicznym.