Biret: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy
drobne redakcyjne
Linia 1:
[[Grafika:Procession of the Precious Blood of Jesus Christ-Bruges; nederlandse Bisschop 50.JPG|right|200px|thumb|Biskup w birecie]]
'''Biret''' (z [[łacina|łaciny]] ''birretum'', czapeczka) – niewielkie nakrycie głowy znane już w XIII wieku we Francji, a w Polsce popularne od wieku XV. Przybierało różne formy ([[beret]]). Najczęściej jednak kwadratowe i ściśle związane z funkcjami:
* okrągłe nakrycie głowy – oznaka [[Doktor (stopień naukowy)|doktorska]] na wyższych uczelniach;
 
* część oficjalnego stroju [[sędzia|sędziów]], [[prokurator]]ów i [[adwokat]]ów;
*okrągłe nakrycie głowy – oznaka [[Doktor (stopień naukowy)|doktorska]] na wyższych uczelniach;
* nakrycie głowy duchownych [[Katolicyzm|Kościoła katolickiego]] i rzadziej [[pastor]]ów, może mieć 3 ( w Polsce) lub 4 rogi oraz ewentualnie pompon z wełny. Birety były wykonywane z dwóch rodzajów materiałów: jedwabnych i wełnianych. Jedwab przysługiwał w okresie letnim kardynałom i biskupom, zaś prałatom ''di mantelletta'' i ''di mantellone'' przez cały rok. Birety z materiałów wełnianych noszą zwykli księża i klerycy przez cały rok oraz kardynałowie i biskupi w okresie zimowym; używane kolory:
*część oficjalnego stroju [[sędzia|sędziów]], [[prokurator]]ów i [[adwokat]]ów;
** czarny - [[prezbiter]]zy bez dodatkowych godności, [[diakon]]i-[[celibat]]ariusze oraz [[Obłóczyny|obłóczeni]] [[Kleryk (student)|klerycy]]. Wełniane, z czarnym podbiciem. Przepisy nie pozwalały na obszycia w innym kolorze, niż kolor samego biretu.
*nakrycie głowy duchownych [[Katolicyzm|Kościoła katolickiego]] i rzadziej [[pastor]]ów, może mieć 3 ( w Polsce) lub 4 rogi oraz ewentualnie pompon z wełny. Birety były wykonywane z dwóch rodzajów materiałów: jedwabnych i wełnianych. Jedwab przysługiwał w okresie letnim kardynałom i biskupom, zaś prałatom ''di mantelletta'' i ''di mantellone'' przez cały rok. Birety z materiałów wełnianych noszą zwykli księża i klerycy przez cały rok oraz kardynałowie i biskupi w okresie zimowym; używane kolory:
** czarny z fioletowym pomponem - prezbiterzy posiadający tytuł [[prałat]]a lub [[kanonik]]a. Prałaci ''di mantelletta'' podbicie mieli w kolorze karmazynowym, zaś prałaci ''di manttellone'' w fioletowym.
** czarny - [[prezbiter]]zy bez dodatkowych godności, [[diakon]]i-[[celibat]]ariusze oraz [[Obłóczyny|obłóczeni]] [[Kleryk (student)|klerycy]]. Wełniane, z czarnym podbiciem. Przepisy nie pozwalały na obszycia w innym kolorze, niż kolor samego biretu.
** czarny z czerwonym pomponem - protonotariusze pierwszych trzech klas.
** czarny z fioletowym pomponem - prezbiterzy posiadający tytuł [[prałat]]a lub [[kanonik]]a. Prałaci ''di mantelletta'' podbicie mieli w kolorze karmazynowym, zaś prałaci ''di manttellone'' w fioletowym.
** fioletowy - [[biskup]]i także zakonni, prałaci domowi - rzeczywiści Jego Świątobliwości oraz infułaci, [[Administrator apostolski|administratorzy apostolscy]] oraz niektórzy niebędący biskupami wyżsi dostojnicy [[Kuria Rzymska|Kurii Rzymskiej]], jedwabny lub z sukna, z zielonym podbiciem.
** czarny z czerwonym pomponem - protonotariusze pierwszych trzech klas.
** czerwony - [[kardynał]]owie, także zakonni (jakkolwiek kardynałowie należący do [[Katolickie Kościoły wschodnie|katolickich Kościołów wschodnich]] często zachowują nakrycie głowy własnego Kościoła). Wykonane z jedwabiu falistego albo z sukna, z podbiciem szkarłatnym, zamiast pomponu jest jedwabna pętelka. Biretu otrzymanego na konsystorzu nigdy nie nosili, lecz dla okazania szacunku związanego z jego pochodzeniem, kładli go na zaszczytnym miejscu w swojej antykamerze pomiędzy dwoma świecznikami. Birety kardynałów ''in pectore'' spoczywały w prywatnej papieskiej kaplicy pod szklanymi kloszami<ref>{{Cytuj|tytuł=Nakrycia głowy – I komu to przeszkadzało?|data dostępu=2016-10-11|opublikowany=ikomutoprzeszkadzalo.pl|url=http://ikomutoprzeszkadzalo.pl/de-vestimentis/nakrycia-glowy/?lang=pl}}</ref>.
** fioletowy - [[biskup]]i także zakonni, prałaci domowi - rzeczywiści Jego Świątobliwości oraz infułaci, [[Administrator apostolski|administratorzy apostolscy]] oraz niektórzy niebędący biskupami wyżsi dostojnicy [[Kuria Rzymska|Kurii Rzymskiej]], jedwabny lub z sukna, z zielonym podbiciem.
** biały - używany w niektórych [[zakon]]ach posiadających białe [[habit]]y ([[papież]] mimo białej [[sutanna|sutanny]] nie nosi biretu, w zastępstwie może używać [[camauro]])
** czerwony - [[kardynał]]owie, także zakonni (jakkolwiek kardynałowie należący do [[Katolickie Kościoły wschodnie|katolickich Kościołów wschodnich]] często zachowują nakrycie głowy własnego Kościoła). Wykonane z jedwabiu falistego albo z sukna, z podbiciem szkarłatnym, zamiast pomponu jest jedwabna pętelka. Biretu otrzymanego na konsystorzu nigdy nie nosili, lecz dla okazania szacunku związanego z jego pochodzeniem, kładli go na zaszczytnym miejscu w swojej antykamerze pomiędzy dwoma świecznikami. Birety kardynałów ''in pectore'' spoczywały w prywatnej papieskiej kaplicy pod szklanymi kloszami<ref>{{Cytuj|tytuł=Nakrycia głowy – I komu to przeszkadzało?|data dostępu=2016-10-11|opublikowany=ikomutoprzeszkadzalo.pl|url=http://ikomutoprzeszkadzalo.pl/de-vestimentis/nakrycia-glowy/?lang=pl}}</ref>.
** Ww [[Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP|Polskim Narodowym Katolickim Kościele w RP]] administrator może używać biretu czarnego z niebieskim pomponem
** biały - używany w niektórych [[zakon]]ach posiadających białe [[habit]]y ([[papież]] mimo białej [[sutanna|sutanny]] nie nosi biretu, w zastępstwie może używać [[camauro]])
** Ww [[Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP|Kościele Starokatolickim Mariawitów]] duchowni używają szarych biretów.
** W [[Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP|Polskim Narodowym Katolickim Kościele w RP]] administrator może używać biretu czarnego z niebieskim pomponem
** W [[Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP|Kościele Starokatolickim Mariawitów]] duchowni używają szarych biretów.
__BEZSPISU__
 
== Galeria ==
<gallery>
Plik:Biret edit.jpg|Biret
Linia 21 ⟶ 20:
Plik:Biret papieża.png|Biret - kolekcja Philippi
</gallery>
 
== Zobacz też ==
* [[Biretek]]
Linia 31:
* Anna Drążkowska ''Ozdoby i nakrycia głowy na ziemiach polskich od X do końca XVIII wieku'', Toruń 2012
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.dieter-philippi.de/mydante_1479.html Zdjęcia, informacje i literatura w języku niemieckim]
 
{{Liturgia rzymska}}