Analiza transakcyjna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m WPCleaner v1.43 - Napr. 2 linków do ujednozn. - Heurystyka, Ja / Popr. błędy z WP:CHECK (Formatowanie HTML: <font>) |
|||
Linia 1:
'''Analiza transakcyjna''' ('''AT''') – stworzona przez [[Eric Berne|Erica Berne’a]] [[psychologia|psychologiczna]] koncepcja stosunków międzyludzkich, opierająca się na idei wyodrębnienia w Ja trzech współistniejących schematów zachowania i odczuwania przybierających formę: Ja – [[dorosły (analiza transakcyjna)|Dorosły]], Ja – [[dziecko (analiza transakcyjna)|Dziecko]] oraz Ja – [[rodzic (analiza transakcyjna)|Rodzic]].
== Transakcje ==
▲| align="center" style="background:#FBF7EF;" |'''Transakcje równoległe (komplementarne)'''
</gallery>
▲| colspan="2" | [[Plik:AT wymiana informacji.svg|140px|Wymiana informacji]]
<gallery caption="Transakcje skrzyżowane">
Plik:AT R-Dz D-D.svg|Transakcja skrzyżowana:
Plik:AT Dz-R D-D.svg|Transakcja skrzyżowana:
Plik:AT R-Dz Dz-Dz.svg|Transakcja skrzyżowana:
▲| colspan="2" | [[Plik:AT transakcja wspolczucia.svg|140px|Transakcja współczucia]]
</gallery>
▲| colspan="2" | [[Plik:AT transakcja zabawowa.svg|140px|Transakcja zabawowa]]
▲| colspan="2" | [[Plik:AT transakcja Dz-Ro.svg|140px|Transakcja Dziecko-Rodzic opiekuńczy]]
▲| <small>''Transakcja zwrotna'' – wysłuchanie i zrozumienie Dziecko-Dorosły</small>
▲| <small>Osoba 1 – ''Która godzina?'' Osoba 2 – ''Zawsze się pan tak śpieszy!''</small>
▲| <small>Osoba 1 – ''Chciałabym jutro odwiedzić przyjaciółkę.''<br />Osoba 2 – ''Nie możesz wreszcie zostać i porozmawiać ze mną?''</small>
▲| <small>Osoba 1 – ''Pobawmy się.''<br />Osoba 2 – ''Czy ty nigdy nie spoważniejesz?''</small>
== Poziomy analizy ==
'''Analiza transakcyjna''' obejmuje cztery poziomy analizy:▼
=== Klasyfikacja ===
: 1. ''analizę strukturalną'' – [[osobowość|osobowości]]▼
: 2. ''analizę transakcyjną'' – działań i [[Komunikacja interpersonalna|komunikatów]] werbalnych między ludźmi▼
: 3. ''analizę gier'' – ukrytych transakcji zakończonych korzyścią psychiczną▼
▲
: 4. ''analizę skryptu'' – specyficznych tematów realizowanych w życiu▼
=== Analiza strukturalna ===
Linia 55 ⟶ 29:
=== Analiza transakcyjna ===
Część teorii Erica Berne’a stanowią różne typy
Wyróżnia się trzy typy transakcji:
* '''Transakcja równoległa''' – gdy ''Ja'' jednej osoby znajduje się w stanie oczekiwanym przez drugą osobę i vice versa. Przykładowo jeżeli stan Ja jednej osoby jest rodzicem i zwraca się ona do drugiej, traktując ją jak dziecko, to druga osoba, której ''Ja'' jest w stanie dziecka traktuje pierwszą jak rodzica. Osoba 1. ''Ile razy pani mówiłem, żeby nie przeszkadzać mi w rozmowie, gdy jestem zajęty?'' Osoba 2. ''Przepraszam, przepraszam bardzo. Obiecuję, że to się więcej nie powtórzy.''
* '''Transakcja krzyżowa''' – występuje wówczas, gdy co najmniej jedna osoba znajduje się w pewnym stanie Ja, który nie jest oczekiwany przez drugą. W szczególnym przypadku obie strony znajdują się w tym samym stanie Ja i traktują się wzajemnie oczekując zejścia do innego stanu Ja. Przykładowo dwie osoby będące w stanie Ja-Dorosły odnoszą się do Ja-Dziecko partnera interakcji. Osoba 1. ''Widzisz, to jest tak, że musisz się jeszcze sporo nauczyć. Wtedy będziesz mógł być dobrym piłkarzem.'' Osoba 2. ''A widzisz. Żeby móc dawać mi wskazówki, powinieneś jeszcze trochę się douczyć na temat tego, czym jest prawidłowo prowadzony trening.''▼
▲* '''Transakcja krzyżowa''' – występuje wówczas, gdy co najmniej jedna osoba znajduje się w pewnym stanie Ja, który nie jest oczekiwany przez drugą. W szczególnym przypadku obie strony znajdują się w tym samym stanie Ja i traktują się wzajemnie oczekując zejścia do innego stanu Ja. Przykładowo dwie osoby będące w stanie Ja-Dorosły odnoszą się do Ja-Dziecko partnera interakcji.
* '''Transakcja ukryta''' – występuje wówczas, gdy uruchamiają się więcej niż dwa stany Ja jednocześnie. Przekaz niejawny jest często ukryty za społecznie akceptowaną formą. Istnieją tutaj dwa poziomy: społeczny i psychologiczny. W transakcji ukrytej na poziomie społecznym zachodzi interakcja między innymi stanami Ja niż na poziomie psychologicznym. Wyróżniane są transakcje kątowe i podwójne transakcje ukryte.
** '''Transakcja kątowa''' – występuje wówczas, gdy na poziomie społecznym i na poziomie psychologicznym jedna osoba występuje w tym samym stanie Ja, natomiast na obu poziomach odwołuje się do dwóch różnych stanów Ja drugiej osoby. Osoba 1. ''Zmiany w projekcie są konieczne, ale na razie nie formułuj żadnych propozycji, bo nie zapoznałeś się z projektem zbyt dobrze'' Osoba 2. ''Przejrzałem projekt wystarczająco dobrze, aby móc zaproponować pewne poprawki''. Na poziomie społecznym powyższa transakcja zachodzi pomiędzy stanami Ja-Dorosły obu osób. Pierwsza osoba rzeczowo informuje drugą o konieczności wprowadzenia zmian do projektu oraz wyraża merytoryczny sprzeciw wobec zaangażowania się tej drugiej w zmiany, ze względu na jej brak wiedzy na temat projektu. Na poziomie psychologicznym Ja-Dorosły pierwszej osoby zwraca się do stanu Ja-Dziecko drugiej osoby. Ukryty przekaz w tym przypadku mógłby znaczyć: ''Jesteś jeszcze niedoświadczony, nie bierz się za coś, na czym się nie znasz'' W odpowiedzi druga osoba przekazuje ukryty przekaz ''Właśnie pokażę ci, że znam się na tym bardzo dobrze''.▼
** '''Podwójna transakcja ukryta''' – w podwójnej transakcji ukrytej biorą udział cztery stany Ja prowadzących interakcje osób. Na poziomie społecznym obie osoby występują w innych stanach Ja niż na poziomie psychologicznym. Osoba 1. ''Zniszczyłem część twojej pracy, przepraszam''. Osoba 2. ''Dobrze, że mi o tym powiedziałeś''. Na poziomie społecznym występują dwa stany Ja-Dorosły. Pierwsza osoba informuje drugą, że dokonała zniszczenia jej pracy, a druga dziękuje za powiadomienie o tym incydencie. Na poziomie psychologicznym pierwsza osoba występuje jako Dziecko przepraszające za to, czego dokonało, natomiast druga osoba występuje jako Rodzic, pokazujący na czym polega samokontrola. Powyżej opisana transakcja jest często występująca w grze [[Spryt (analiza transakcyjna)|Spryt]]. Na poziomie społecznym w opisanym powyżej przypadku obie osoby rozmawiają jako Dorośli, unikając wzajemnej wrogości, natomiast na poziomie psychologicznym Dziecko ciągle dokonuje aktów wandalizmu i przepraszając za nie wymusza na Rodzicu, by mu przebaczał.▼
▲Na poziomie społecznym powyższa transakcja zachodzi pomiędzy stanami Ja-Dorosły obu osób. Pierwsza osoba rzeczowo informuje drugą o konieczności wprowadzenia zmian do projektu oraz wyraża merytoryczny sprzeciw wobec zaangażowania się tej drugiej w zmiany, ze względu na jej brak wiedzy na temat projektu. Na poziomie psychologicznym Ja-Dorosły pierwszej osoby zwraca się do stanu Ja-Dziecko drugiej osoby. Ukryty przekaz w tym przypadku mógłby znaczyć: ''Jesteś jeszcze niedoświadczony, nie bierz się za coś, na czym się nie znasz'' W odpowiedzi druga osoba przekazuje ukryty przekaz ''Właśnie pokażę ci, że znam się na tym bardzo dobrze''.
▲Na poziomie społecznym występują dwa stany Ja-Dorosły. Pierwsza osoba informuje drugą, że dokonała zniszczenia jej pracy, a druga dziękuje za powiadomienie o tym incydencie. Na poziomie psychologicznym pierwsza osoba występuje jako Dziecko przepraszające za to, czego dokonało, natomiast druga osoba występuje jako Rodzic, pokazujący na czym polega samokontrola. Powyżej opisana transakcja jest często występująca w grze [[Spryt (analiza transakcyjna)|Spryt]]. Na poziomie społecznym w opisanym powyżej przypadku obie osoby rozmawiają jako Dorośli, unikając wzajemnej wrogości, natomiast na poziomie psychologicznym Dziecko ciągle dokonuje aktów wandalizmu i przepraszając za nie wymusza na Rodzicu, by mu przebaczał.
=== Analiza gier ===
Pozycje psychologiczne to systemy postaw życiowych, wynikających z przekonań na własny temat i na temat innych. W analizie transakcyjnej wyróżnia się cztery typy możliwych pozycji:
*
*
*
*
=== Analiza skryptu ===
| |||