Bibliotheca Palatina: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
szablon, kat., drobne techniczne
poprawa przek., WP:SK+mSK+ToS, drobne redakcyjne
Linia 2:
[[Plik:Codexaureus 25.jpg|thumb|Ewangeliarz z Lorsch, Jan Ewangelista]]
[[Plik:Codex Manesse Von Obernburg.jpg|thumb|Codex Manesse: [[minnesang|minnesinger]] Von Obernburg]]
[[Plik:Frederick II and eagle.jpg|thumb|right|Fryderyk II w księdze ''De arte venandi cum avibus (pol. O sztuce polowania z ptakami)'']]
 
'''Bibliotheca Palatina''' – jedna z najważniejszych [[Niemcy|niemieckich]] [[biblioteka|bibliotek]] [[renesans]]u, mieszcząca się w [[Heidelberg]]u do początku XVII w. Posiadała bogate zbiory [[średniowiecze|średniowiecznych]] [[rękopis]]ów oraz [[inkunabuł]]ów, nazywana “matką bibliotek”. Obecnie, dawne zbiory ''Bibliotheca Palatina'' znajdują się m.in. w [[Biblioteka Watykańska|Bibliotece Watykańskiej]] i w bibliotece [[Uniwersytet w Heidelbergu|Uniwersytetu w Heidelbergu]].
 
== Historia ==
Początki biblioteki sięgają pierwszych zbiorów zapisanych w 1421 przez księcia [[elektorzy Rzeszy|elektora]] [[Palatynat]]u [[Ludwik III Wittelsbach|Ludwika III]] (1410-1436) [[uniwersytet w Heidelbergu|uniwersytetowi w Heidelbergu]]. Po śmierci Ludwika zbiory zostały udostępnione [[profesor]]om wszystkich [[fakultet]]ów w kościele św. Ducha w Heidelbergu.
 
Z inicjatywy księcia [[Otto Henryk Wittelsbach|Otto Henryka]] (1556-1559) zbiory te połączono z biblioteką uniwersytecką oraz biblioteką pałacową, tworząc ''Bibliotheca Palatina''. Nowa biblioteka powstała na wzór biblioteki uniwersytetu w [[Wittenberga|Wittenberdze]], lecz w przeciwieństwie do niej nie znajdowała się na zamku a w centrum miasta, w kościele św. Ducha. Po wprowadzeniu [[reformacja|reformacji]], konsolidacja biblioteki oraz przemianowanie uniwersytetu na wyższą szkołę ewangelicką, pozwoliły Otto Henrykowi stworzyć potężne centrum edukacji [[protestantyzm|protestanckiej]].
Linia 14:
Biblioteka posiadała między innymi: [[Ewangeliarz z Lorsch]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Lorscher Evangeliar'') ze szkoły dworskiej [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]], ''[[Codex Manesse]]'' (cpg 848<ref>cpg to skrót od ''Codices Palatini Germanici'' oznaczający [[język niemiecki|niemieckojęzyczne]] [[rękopis|manuskrypty]] w zbiorach ''Bibliotheca Palatina''</ref>) oraz ''Falkenbuch'' (''De arte venandi cum avibus'', cpl 1071<ref>cpf to skrót od ''Codices Palatini Latini'' oznaczający manuskrypty [[łacina|łacińskie]] w zbiorach ''Bibliotheca Palatina''</ref>) cesarza [[Fryderyk II Hohenstauf|Fryderyka II]].
 
Po śmierci jednego z najbogatszych kupców z [[Augsburg]]a, Ulricha [[Fuggerowie|Fuggera]] (1526-1584), biblioteka otrzymała 86 cennych [[rękopis|manuskryptów]], m.in. [[rękopis]] [[Ottfried von Weißenburg|Ottfrieda von Weißenburga]] (cpl 52), dzieło [[Mikołaj Kopernik|Kopernika]] ''De revolutionibus'' oraz ilustrowany manuskrypt [[Zwierciadło saskie|Zwierciadła saskiego]] (cpg 164). [[Joseph Scaliger]] uważał, że biblioteka Fuggera posiadała dzieła cenniejsze od papieskiej<ref>{{cytuj pismo | czasopismo = The Classical Journal for March and June 1816 | url = http://books.google.be/books?id=jHASAAAAIAAJ&pg=PP7&lpg=PP7&dq=The+Classical+Journal+for+March+and+June+1816&source=bl&ots=o5VNRot2Nw&sig=Ob3Ny-KopA7D2LhI1_UPkMueFCU&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=4&ct=result | wydawca = | oznaczenie = Tom 13 (Marzec – Czerwiec 1816) | rok = | data dostępu = 1 lutego 2009 | strony = 212 | język = en}}</ref>.
| czasopismo = The Classical Journal for March and June 1816
| url = http://books.google.be/books?id=jHASAAAAIAAJ&pg=PP7&lpg=PP7&dq=The+Classical+Journal+for+March+and+June+1816&source=bl&ots=o5VNRot2Nw&sig=Ob3Ny-KopA7D2LhI1_UPkMueFCU&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=4&ct=result
| wydawca =
| oznaczenie = Tom 13 (Marzec - Czerwiec 1816)
| rok =
| data dostępu = 1 lutego 2009
| strony = 212
| język = en
}}</ref>.
 
Na początku XVII w. biblioteką zarządzał [[Filologia|filolog]] [[Jan Gruter]] (1560-1627), znany jako wydawca ''Inscriptiones antiquae totius orbis Romanae''. Czynił systematyczne zakupy literatury niemieckiej oraz światowej, m.in. takich autorów jak: [[Jakob Wimpheling]], [[Eobanus Hessus]], [[Denis Godefroy]], [[Marquard Freher]] czy [[Martin Opitz]].
 
=== Wojna trzydziestoletnia ===
Posiadając tak cenne zbiory, biblioteka uchodziła za “matkę wszystkich bibliotek”. Katolicy uważali ją za siedlisko [[herezja|herezji]] z uwagi na bogatą kolekcję [[teologia|teologicznych]] dzieł protestanckich. Kiedy w sierpniu 1622 r. Palatynat został zdobyty przez wojska [[Liga Katolicka (Niemcy)|ligi katolickiej]] pod dowództwem [[Johan von Tilly|Tilly’ego]], książę [[Bawaria|bawarski]] [[Maksymilian I Bawarski|Maksymilian I]] chciał przenieść bibliotekę do [[Monachium]]. Musiał jednak odstąpić od tego zamiaru z uwagi na osobistą prośbę [[papież]]a [[papież Grzegorz XV|Grzegorza XV]], który zarządził przewiezienie biblioteki do [[Rzym]]u<ref>Papież wspierał Maksymiliana w czasie [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]]</ref>. Jedynie tzw. [[Biblia]] Otto Henryka<ref>Rękopis znalazł się w bibliotece dworskiej w Monachium. W 1632 r. został zabrany przez najeźdźców [[Szwecja|szwedzkich]] do [[Gotha|Gothy]], skąd w 1920 r. w wyniku wymiany powrócił (siedem tomów pozostających w Gocie) do Heidelbergu. Pozostałe dwa tomy odkupiła z rąk prywatnych Biblioteka Bawarii</ref> oraz śpiewnik Otto Henryka znalazły się w Monachium.
 
Wywóz zbiorów do Rzymu organizowany był już od grudnia 1622 r. przez wysłańców papieskich oraz późniejszego [[bibliotekarz]]a [[Biblioteka Watykańska|Biblioteki Watykańskiej]] [[Leo Allatius]]a (1586-1669). Do Watykanu zabrano również wybrane egzemplarze ze zbiorów innych bibliotek w Heidelbergu, m.in. z prywatnej biblioteki książęcej, biblioteki uniwersyteckiej, kancelarii książęcej oraz prywatnych zbiorów Jana Grutera ostatniego bibliotekarza ''Bibliotheca Palatina''.
Linia 37 ⟶ 28:
 
=== Czasy współczesne ===
Liczne starodruki oraz rękopisy w innych językach (niż jęz. niemiecki) znajdują się do tej pory w zbiorach watykańskich. Większość starodruków należy do kolekcji ''Stampati Palatini''. W latach 1989-95 wydawnictwo Saur-Verlag z Monachium sporządziło [[mikrofilm]]y i opublikowało ponad 21.000 mikro-fiszek.
 
W 1998 r. biblioteki uniwersytecka i miejska w [[Kolonia (Niemcy)|Kolonii]] odnalazły 67 tomów pochodzących z dawnych zbiorów ''Bibliotheca Palatina''.
 
Od 2003 r. 27 ilustrowanych manuskryptów z ''Bibliotheca Palatina'' jest dostępnych w formacie elektronicznym<ref> {{cytuj stronę | url = http://www.ub.uni-heidelberg.de/helios/fachinfo/www/kunst/digi/welcome.html | tytuł = Spätmittelalterliche Bilderhandschriften aus der Bibliotheca Palatina – digital | data dostępu = 1 lutego 2009 | autor = Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg | język = de}}</ref>.
 
| url = http://www.ub.uni-heidelberg.de/helios/fachinfo/www/kunst/digi/welcome.html
== Zobacz też ==
| tytuł = Spätmittelalterliche Bilderhandschriften aus der Bibliotheca Palatina – digital
* [[Antologia palatyńska|Antologia Palatyńska]]
| data dostępu = 1 lutego 2009
| autor = Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg
| język = de
}}</ref>.
 
== Przypisy ==
Linia 53 ⟶ 41:
 
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę| nazwisko = Boyle | imię = Leonard | nazwisko2 = Mittler (Wyd.)| imię2 = Elmar| tytuł = Bibliotheca Palatina, Druckschriften, Mikrofiche-Ausgabe| wydawca = | miejsce = Monachium| rok = 1989-1995| strony = | język = de| isbn = 3-598-32919-9}}
* {{cytuj książkę| nazwisko = Mittler (Wyd.)| imię = Elmar| tytuł = Bibliotheca Palatina, Druckschriften, Katalog zur Mikrofiche-Ausgabe| wydawca = | miejsce = Monachium| rok = 1999| strony = | język = de| isbn = 3-598-32886-9}}
* {{cytuj książkę| nazwisko = Schuba| imię = Ludwig| tytuł = Die medizinischen Handschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bibliothek| wydawca = Dr. Ludwig Reichert Verlag| miejsce = MonachiumWiesbaden| rok = 19991981| strony = | język = de| isbn = 3-59888226-3288660-92}}
* {{cytuj książkę| nazwisko = Schuba| imię = Ludwig| tytuł = Die medizinischen Quadriviums-Handschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bibliothek| wydawca = Dr. Ludwig Reichert Verlag| miejsce = Wiesbaden| rok = 19811992| strony = | język = de| isbn = 3-88226-60515-29}}
* {{cytuj książkę| nazwisko = SchubaWalz| imię = LudwigDorothea| tytuł = Die Quadriviums-historischen und philosophischen Handschriften der Codices Palatini Latini in der Vatikanischen Bibliothek (Cod. Pal. Lat. 921 – 1078)| wydawca = Dr. Ludwig Reichert Verlag| miejsce = Wiesbaden| rok = 19921999| strony = | język = de | isbn = 3-8822689500-515046-9}}
* {{cytuj książkę | nazwisko = WalzMetzger| imię = DorotheaWolfgang| tytuł = Die historischenhumanistischen, undTriviums- philosophischenund HandschriftenReformationshandschriften der Codices Palatini Latinilatini in der Vatikanischen Bibliothek (Cod. Pal. Lat. 9211461 - 10781914)| wydawca = Dr. Ludwig Reichert Verlag| miejsce = Wiesbaden| rok = 19992002| strony = | język = de| isbn =3-89500-214-3}}
| isbn =3-89500-046-9}}
*{{cytuj książkę | nazwisko = Metzger| imię = Wolfgang| tytuł = Die humanistischen, Triviums- und Reformationshandschriften der Codices Palatini latini in der Vatikanischen Bibliothek (Cod. Pal. Lat. 1461 - 1914)| wydawca = Dr. Ludwig Reichert Verlag| miejsce = Wiesbaden| rok = 2002| strony = | język = de| isbn =3-89500-214-3}}
 
== Zobacz też ==
* [[Antologia Palatyńska]]
 
== Linki zewnętrzne ==
* {{cytuj stronę| url = http://www.ub.uni-heidelberg.de/helios/digi/palatina-digital.html| tytuł = Bibliotheca Palatina: wersja elektroniczna| data dostępu = 1 lutego 2009| autor = | język = de }}
 
{{ka}}
 
[[Kategoria:Niemieckie biblioteki|Palatin]]
[[Kategoria:Zabytki Heidelbergu]]