|
== Początki ==
De Ruyter urodził się w [[1607]] we [[Vlissingen]] jako syn dostawcy piwa. Niewiele wiadomo o wczesnych latach życia de Ruytera. Prawdopodobnie już w wieku 11 lat został żeglarzem (oczywiście na początku jako chłopiec okrętowy). W [[1622]] walczył jako [[muszkieter]] w [[Holandia|holenderskiej]] armii pod [[Maurycy Orański|Maurycym Nassau]] przeciwko wojskom [[Hiszpania|hiszpańskim]] podczas odsieczy twierdzy [[Bergen op Zoom]]. W tym samym roku powrócił na morze i zaciągnął się do floty handlowej, rozpoczynając stałą pracę na morzu.
Według angielskich źródeł, w latach [[1623]]–[[1631]]1623–1631 pracował w [[Dublin]]ie jako agent domu kupieckiego z [[Vlissingen]] należącego do braci Lampsins. Chociaż holenderskie źródła milczą na temat tego okresu jego życia, wiadomo, że de Ruyter potrafił mówić płynnie po [[Irlandia|irlandzku]]. Okazjonalnie mógł przewozić nadzwyczajny ładunek na Morze Śródziemne lub na wybrzeże [[Berberowie|berberyjskie]]. W tych latach odnosił się do siebie jako ''Machgyel Adirensoon''.
W [[1631]] poślubił córkę farmera Maayke Velders. Małżeństwo nie trwało długo; w końcu 1631 Maayke zmarła, wydając na świat córkę, która zmarła w trzy tygodnie po matce.
W [[1633]] de Ruyter wyruszył w rejs do arktycznej wyspy [[Jan Mayen]] jako zastępca kapitana statku wraz z flotą złożoną z pięciu statków wielorybniczych. Uczestniczył ponownie w tego typu rejsach w latach: [[1634]] i [[1635]]. Dotąd nie dowodził jeszcze statkiem. Latem [[1636]] ożenił się ponownie. Tym razem z Neeltje Engels, córką zamożnego obywatela, która dała mu czwórkę dzieci. Jedno z nich zmarło zaraz po urodzeniu, pozostałe nosiły imiona Adriaen (1637), Neeltje (1639) i Aelken (1642).
W [[1637]] de Ruyter został kapitanem prywatnego statku przeznaczonego do zwalczania tzw. ''dunkierskich łupieżców'', którzy dawali się we znaki holenderskim statkom kupieckim. Swoje obowiązki łowcy piratów, dzięki którym zdobył swoje pierwsze doświadczenia w walce na morzu, wypełniał do [[1640]]. Po krótkim okresie, gdy pływał jako szyper kupieckiego statku „Vlissinge”, skontaktowała się z nim Admiralicja Zelandii, proponując mu stanowisko kapitana okrętu „Haze”, który był statkiem handlowym przerobionym na [[okręt liniowy]] z 26 działami na pokładzie, służącym we flocie dowodzonej przez admirała Gijselsa, walczącego z [[Hiszpania|Hiszpanami]] i wspierającego [[Portugalia|Portugalczyków]] w ich walce o niepodległość swej ojczyzny. W [[1641]] de Ruyter został kontradmirałem.
Holenderska flota, z de Ruyterem jako trzecim z kolei w komendzie, pobiła hiszpańsko-dunkierską flotę podczas akcji koło [[Przylądek Świętego Wincentego|Przylądka Świętego Wincentego]] [[4 listopada]] [[1641]]. Po powrocie kupił swój własny statek „Salamander” i pomiędzy [[1642]] a [[1652]] zajmował się kursami i frachtem do [[Maroko|Maroka]] i [[Indie Zachodnie|Indii Zachodnich]], stając się zamożnym kupcem. Jednocześnie rosła jego sława wśród holenderskich kapitanów dzięki wykupywaniu i uwalnianiu chrześcijańskich niewolników za własne pieniądze.
W [[1650]] żona De Ruytera, która w [[1649]] dała mu drugiego syna o imieniu Engel, niespodziewanie zmarła. Dnia [[8 stycznia]] [[1652]] poślubił wdowę o nazwisku Anna van Gelder i zdecydował, że czas już odejść na zasłużony odpoczynek. Kupił dom we Vlissingen, lecz spokojne życie rodzinne nie trwało długo.
== Pierwsza wojna angielsko-holenderska ==
Podczas [[I wojna angielsko-holenderska|pierwszej wojny angielsko-holenderskiej]] ([[1652]]-[[1654]]), de Ruyter został poproszony do wstąpienia do rozwijającej się floty jako ''subcomander''; po początkowej odmowie, że nie ma kwalifikacji do takiej pracy, de Ruyter spróbował swych sił pod wodzą admirała [[Maarten Tromp (admirał)|Maartena Trompa]], wygrywając [[bitwa morska pod Plymouth|bitwę pod Plymouth]]. Śmierć Trompa podczas [[Bitwa morska pod Scheveningen|bitwy pod Scheveningen]] zakończyła wojnę i de Ruyter odrzucił ofertę [[Johan de Witt|Johana de Witta]], by przejąć naczelne dowództwo, ponieważ uważał, że nie nadaje się do tego, a także obawiał się, że pominięcie reguły starszeństwa skonfliktuje go z [[Witte de With]] i [[Johan Evertsen|Johanem Evertsenem]] (później de Ruyter i de With stali się bliskimi przyjaciółmi). W takim przypadku nowym naczelnym dowódcą połączonej floty został pułkownik [[Jacob van Wassenaer Obdam]]. De Ruyter – po taktownej odmowie proponowanego stanowiska asystenta Obdama – pozostał w służbie w holenderskiej marynarce wojennej i później przyjął ofertę admiralicji [[Amsterdam]]u, stając się jej wiceadmirałem [[2 marca]] [[1654]]. Do miasta przeniósł się z rodziną w [[1655]].
== Lata 1655-1663 ==
W lipcu [[1655]] de Ruyter objął dowództwo ósmej [[Eskadra (marynarka wojenna)|eskadry]] z okrętem flagowym „Tijdverdrijf” i popłynął na Morze Śródziemne eskortując 55 statków kupieckich. Jego rozkazy miały chronić [[Holandia|holenderski]] handel. Spotkawszy [[Anglia|angielską]] flotę dowodzoną przez [[Robert Blake (admirał)|Roberta Blake'a]], postanowił uniknąć incydentu.
Po zniszczeniu wielu okrętów pirackich i negocjacjach umowy pokojowej z piratami z [[Sala (miasto)|Salé]], de Ruyter wrócił do domu w maju [[1656]].
W tym samym miesiącu holenderskie Stany Generalne, coraz bardziej obawiając się króla [[Szwecja|Szwecji]] [[Karol X Gustaw|Karola Gustawa]] i jego planów ekspansji, zdecydowały się wysłać flotę na [[Morze Bałtyckie|Bałtyk]]. Szwedzi kontrolowali ten obszar po inwazji Karola Gustawa na Polskę. De Ruyter jeszcze raz wsiadł na „Tijdverdrijf” i przybył do Sundu [[8 czerwca]]; tam oczekiwał na przybycie admirała [[Jacob van Wassenaer Obdam|Obdama]]. Gdy tylko Obdam przejął komendę, [[27 lipca]] de Ruyter i holenderska flota pożeglowały na ratunek oblężonemu [[Gdańsk]]owi. Miesiąc później podpisany został pokój. Przed opuszczeniem Bałtyku de Ruyter i inni wyżsi oficerowie ekspedycyjnej floty holenderskiej zostali przyjęci na audiencji króla [[Dania|Danii]] [[Fryderyk III Oldenburg|Fryderyka III]]. De Ruyter i król Danii w przyszłości stali się osobistymi przyjaciółmi.
W [[1658]] Stany Generalne zdecydowały się ponownie wysłać flotę na Bałtyk, by osłonić ważny handel bałtycki oraz by pomoc Duńczykom w ich walkach ze szwedzką agresją. W zgodzie z holenderską polityką równowagi sił flota pod wodzą admirała-porucznika [[Jacob van Wassenaer Obdam|Obdama]] popłynęła w kierunku Morza Bałtyckiego. Dnia [[8 listopada]] doszło do bitwy w [[Sund]]zie, w wyniku której Holendrzy pobili szwedzką flotę, uwalniając [[Kopenhaga|Kopenhagę]]. Szwedzi nadal byli potężni i Stany Generalne zdecydowały się kontynuować swoje wsparcie. De Ruyter otrzymał komendę nad nową flotą ekspedycyjną i doprowadził do uwolnienia [[Nyborg]]a w [[1659]]. W nagrodę za to otrzymał duńskie szlachectwo od króla Fryderyka III.
== Druga wojna angielsko-holenderska ==
W [[1664]], rok przed [[II wojna angielsko-holenderska|drugą wojną angielsko-holenderską]], De Ruyter starł się z [[Anglia|Anglikami]] u wybrzeży Afryki Zachodniej, gdzie zarówno Anglicy jak i [[Holandia|Holendrzy]] posiadali ważne przystanki niewolnicze. Odzyskał tam holenderskie posiadłości okupowane przez admirała [[Robert Holmes|Roberta Holmesa]].
Następnie przepłynął Atlantyk i dokonał najazdu na brytyjskie kolonie w Ameryce. Przybywszy do [[Barbados]]u na [[Karaiby|Karaibach]] w końcu kwietnia [[1665]] na swoim okręcie flagowym „Spiegel”, poprowadził swą flotę liczącą 13 okrętów do Carlisle Bay, gdzie doszło do wymiany ognia z angielskimi [[bateria (wojskofortyfikacja)|bateriami]] [[fort]]owymi. De Ruyter zniszczył wiele statków, które stały tam zakotwiczone. Nie mogąc uciszyć angielskich dział i odniósłszy poważne uszkodzenia, wycofał się do francuskiej [[Martynika|Martyniki]] dla dokonania napraw uszkodzonych okrętów.
Płynąc z Martyniki na północ, de Ruyter zdobył wiele angielskich statków oraz dostarczył zaopatrzenie do holenderskiej kolonii w [[Sint Eustatius]].
Po naprawie uszkodzeń zdecydował się zaatakować [[Nowy Jork]] (dawniej Nowy Amsterdam), aby odzyskać [[Nowe Niderlandy|Nową Holandię]]. Następnie skierował się do [[Nowa Fundlandia|Nowej Fundlandii]], zdobywając po drodze kilka angielskich kutrów rybackich i tymczasowo zdobywając [[St. John’s (Kanada)|Saint John’s]]. Następnie zawrócił do Europy.
Wraz z powrotem do Holandii doszła do niego wieść, że Van Wassenaer zginął w katastrofalnej [[bitwa morska pod Lowestoft|bitwie pod Lowestoft]]. Wielu oczekiwało, że syn Trompa Cornelis przejmie naczelne dowództwo floty holenderskiej, szczególnie tak myślał sam [[Cornelis Tromp]]. Tromp był jednak nie do zaakceptowania dla regencyjnego rządu Johana de Witta, z powodu jego poparcia dla księcia Orańskiego. Po heroicznym powrocie wzrosła popularność de Ruytera i [[11 sierpnia]] [[1665]] jako admirał-porucznik (rangę tę posiadało jeszcze czterech innych wodzów holenderskich) został naczelnym wodzem floty holenderskiej.
W tej drugiej wojnie angielsko-holenderskiej ([[1665]]-[[1667]]) zwyciężył po ciężkim boju w słynnej [[Bitwa czterodniowa|Czterodniowej Bitwie]] (czerwiec [[1666]]), jednak ledwie uniknął katastrofy w [[Bitwa morska pod North Foreland|bitwie pod North Foreland]] (sierpień 1666), co doprowadziło do konfliktu z [[Cornelis Tromp|Cornelisem Trompem]] doprowadzając w końcu do dymisji Trompa. De Ruyter wkrótce poważnie zachorował, jednak zdążył wyzdrowieć na czas, by objąć nominalne dowództwo nad flotą dokonującą [[Bitwa morska pod Medway|najazdu na Medway]] w [[1667]]. Najazd na Medway był kosztowną i wstydliwą porażką Anglii, w której stracono potężny okręt HMS „Royal Charles”. Klęska ta znacznie przybliżyła koniec wojny.
== Trzecia wojna angielsko-holenderska i śmierć ==
De Ruyter uratował położenie Holandii w [[III wojna angielsko-holenderska|trzeciej wojnie angielsko-holenderskiej]]. Jego strategiczne zwycięstwa nad wielkimi angielsko-francuskimi flotami w bitwie [[bitwa pod Solebay|pod Solebay]] ([[1672]]), podwójnej bitwie [[bitwa morska pod Schooneveld|pod Schooneveld]] ([[1673]]) i [[bitwa morska pod Texel|bitwie pod Kijkduin]] (1673) uniemożliwiły inwazję na wybrzeżach Holandii. Ranga Porucznika-Admirała-Generała (tlum. z ang. ''Lieutenant-Admiral-General'') stworzona została specjalnie dla niego w lutym 1673.
Ponownie podejmując walkę na Karaibach, tym razem przeciwko Francji, de Ruyter przybył na [[Martynika|Martynikę]] na pokładzie swego okrętu flagowego [[De Zeven Provinciën (1665)|„Zeven Provinciën”]] [[19 lipca]] [[1674]]. Prowadził poważne siły złożone z 18 okrętów, 9 statków handlowych i 15 transportowców z 3400 żołnierzami na pokładzie. Podczas próby ataku na [[Fort-de-France|Fort Royal]], flota de Ruytera schroniła się przed wiatrem, pozwalając znacznie słabszym liczebnie francuskim siłom wzmocnić swoje fortyfikacje i przygotować się do obrony.
Następnego dnia świeżo umieszczone bariery powstrzymały de Ruytera od wpłynięcia do przystani. Nie zważając na to, holenderscy żołnierze wylądowali na brzegu bez wsparcia okrętowej artylerii i ponieśli ciężkie straty podczas próby dotarcia do francuskich fortyfikacji położonych się na szczycie stromych urwisk.
Po dwóch godzinach żołnierze wrócili pobici, mając 143 zabitych i 318 rannych, podczas gdy Francuzi stracili 15 ludzi. Stanęło to na zawadzie ambicji admirała, więc wykorzystując element zaskoczenia popłynął na północ do [[Dominika|Dominiki]] i [[Nevis]], jednak gdy wśród załogi jego okrętów zaczęła szerzyć się epidemia, musiał zawrócić do Europy.
W [[1676]] objął komendę nad połączoną flotą holendersko-[[Hiszpania|hiszpańską]] mającą pomóc Hiszpanom stłumić powstanie w [[Mesyna|Messynie]] i w walce z francuską flotą dowodzoną przez [[Abraham Duquesne|Duquesne'a]]. Stoczył na Morzu Śródziemnym dwie bitwy – [[bitwa morska pod Stromboli|pod Stromboli]] i [[bitwa morska pod Augustą|pod Augustą]]. Pod Augustą został ciężko raniony kulą działową w obie nogi, w wyniku czego zmarł [[29 kwietnia]] w [[Syrakuzy|Syrakuzach]]. Dnia [[18 marca]] [[1678]] odbył się państwowy pogrzeb, a ciało jego spoczęło w kościele [[Nieuwe Kerk (Amsterdam)|Nieuwe Kerk]] w [[Amsterdam]]ie.
De Ruyter zdobył sobie wśród swych podkomendnych marynarzy i żołnierzy wielki szacunek. Był człowiekiem niezważającym na dzielącą ludzi hierarchię, co w połączeniu z jego skromnością sprawiało, że podkomendni uważali go nie tylko za swego wodza, ale także za swego przyjaciela. Nazywali go Dziadkiem (hol. ''Bestevâer''). Pomimo swojej ostrożnej natury nigdy nie cofał się przed śmiałymi i ryzykownymi przedsięwzięciami. Dzięki swemu geniuszowi przedsięwzięcia te zamieniał w sukcesy.
| 