Wikipedia

Polskie transkrypcje języka chińskiego: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m poprawa ujedn. i przek., poprawny ISBN
m lit.
Linia 21:
* [[hanyu pinyin|pinyin]]: '''ü''', [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]: [[Samogłoska przymknięta przednia zaokrąglona|y]] – najbliższe niemieckiemu "ü" i tak najczęściej zapisywane;
* [[hanyu pinyin|pinyin]]: '''ng''', [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]: [[Spółgłoska nosowa tylnojęzykowo-miękkopodniebienna|ŋ]] – "n" tylnojęzykowe, np. "Huang";
* [[hanyu pinyin|pinyin]]: '''e''', [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]: [[Samogłoska półprzymknięta tylna niezaokrąglona|ɤ]] – gardłowe "e", np. "Huang He" (dawniej: Huang Ho); w transkrypcji Jabłońskiego stosowano za Wadem-Gilesem zapis ê, który został usnietyusunięty dopiero przez M. Künstlera;
* [[hanyu pinyin|pinyin]]: '''r''', [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]: [[Spółgłoska szczelinowa z retrofleksją dźwięczna|ʐ]] – retrofleksyjne (apikalno-postalweolarne) "ż";
 
=== Notacja [[przydech]]u ===
Przydech to lekkie "ch" (h bezdźwięczne) występujące po spółgłosce. Tworzy on całą kategorię spółgłosek przydechowych, które w polskim naturalnie nie wystąpująwystępują, choć są łatwe do opanowania. Do tej pory polscy autorzy radzili sobie z tym problemem na następujące sposoby:
* użycie apostrofu, jak w transkrypcji EFEO, Jabłońskiego I czy Wade'a-Gilesa (np. "ts'in", "p'u" itd.);
* dopisanie litery "h" lub dwuznaku "ch", także pomniejszoną czcionką w górnym rejestrze, np. ''cz<sup>h</sup>ung'', ''cz<sup>ch</sup>ung'';
Linia 57:
Znakiem rozpoznawczym tej metody jest występowanie na końcu sylab nie istniejącej w języku chińskim głoski "ń". Bierze się ona stąd, że w systemie Palladiusza ''нь'' (''[[n]]'' ze [[Ь|znakiem miękkim]]) jest używane do zapisu głoski ''n'', podczas gdy ''н'' reprezentuje ''[[ng]]'', czyli ''[[Spółgłoska nosowa tylnojęzykowo-miękkopodniebienna|n tylnojęzykowe]]''. Np. w ten sposób do języka polskiego trafiło słowo ''[[żeń-szeń|żeńszeń]]'' – od rosyjskiego "женьшень". W transkrypcji [[hanyu pinyin|pinyin]] jest ono zapisywane jako ''renshen'' i jest wymawiane z grubsza jako "''żen-szen''".
 
Innym minusem rosyjskiej transkrypcji jest użycie "в" do zapisu dźwięku oddanego w piyiniepinyinie jako "w" i czytanego – z angielska – jako [[spółgłoska półotwarta wargowo-miękkopodniebienna|niezgłoskotwórcze "u"]], obce językowi rosyjskiemu. Kompletnym nieporozumieniem było spolszczanie niektórych [[Spółgłoska zwarto-szczelinowa|afrykat]], jak np. "цз" na "cz", które w rzeczywistości powinno być wymawiane jako "c" lub "dz"; albo "чж" na "czż" (wymowa: twarde – więc nieznane językowi rosyjskiemu – "cz" lub "dż").
 
=== Transkrypcja Richtera (1925) ===
Linia 74:
 
=== Transkrypcje K.R.J. (1928-1931) ===
Rodzina trzech podobnych do siebie transkrypcji opartych na francuskim systemie [[L’École française d’Extrême-Orient|EFEO]]<ref>Jabłoński używa akronimu BEFEO od ''Bulletin de L’École Française d’Extrême-Orient''</ref> oraz agnielskichangielskich – Wade'a i Mateera. Rodzinę tę wróżniłwyróżnił w swej pracy z 1934 r. Witold Jabłoński<ref>Jabłoński (1934), str. 99-109</ref>, który zalicząłzaliczał ją do transkrypcji "francusko-angielskich". Jabłoński uznał systemy Kotwicza, Richtera i Jabłońskiego za dobry punkt wyjściowy dla [[Polskie transkrypcje języka chińskiego#I. Transkrypcja Jabłońskiego (poprawiona K.R.J.)|proponowanej przez siebie transkrypcji I.]] Wybrał te systemy dlatego, że ''ich autorzy mieli bezpośrednią styczność z językiem chińskim''<ref name=autonazwa1 />. Do rodziny K.R.J. zaliczają się:
* '''Transkrypcja [[Władysław Kotwicz|Władysława Kotwicza]]''', opracowana na potrzeby ''Powszechnego Atlasu Geograficznego'' E. Romera, wyd. Lwów-Warszawa, 1928
* '''Transkrypcja Bogdana Richtera (1930)''', była ulepszeniem [[Polskie transkrypcje języka chińskiego#Transkrypcja Richtera (1925)|propozycji Richtera z 1925 roku]] i została użyta w rozdziale "Literatura chińska" w ''Wielkiej Literaturze Powszechnej'', wyd. Trzaski, Everta i Michalskiego, 1930
Linia 82:
Trzy systemy transkrypcyjne zaproponowane przez Witolda Jabłońskiego w jego pracy ''Polska transkrypcja języka chińskiego''. Było to systematyczne podejście do najważniejszych tendencji w ówczesnej polskiej sinologii.
* '''I. Poprawiona transkrypcja K.R.J.''' – do celów popularnych; użycie apostrofu do zapisu przydechu; autor zostawiał wybór między "c" a "ts", tłumacząc, że pierwszy zapis jest bardziej zbliżony do polskich przyzwyczajeń, za to drugi – do sinologicznej tradycji. O ile transkrypcje K.R.J. opierały się głównie na francuskiej [[L’École française d’Extrême-Orient|EFEO]], Jabłoński dodał tu kilka rozwiązań z angielskiego systemu [[Wade-Giles|Wade'a]].
* '''II. ProprawionaPoprawiona transkrycjatranskrypcja charbińska''' – do celów popularnych; tak jak w systemie rosyjskim, niemieckiemniemieckim Lessiga oraz późniejszym [[hanyu pinyin]], przydechowość/bezprzydechowość oddawana była poprzez użycie spółgłosek bezdźwięcznych/dźwięcznych. Zmiany w stosunku do oryginału polegały m.in. na wprowadzeniu litery "ü".
* '''III. Transkrypcja sinologiczna''' – do celów naukowych; oparta na [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]
 
Linia 102:
 
=== Transkrypcja graficzna Wielucha (1936) ===
Została przedstawiona przez [[Doman Wieluch|Domana Wielucha]] w jego ''Słowniku chińsko-polskim do czytania tekstów chińskich'' z 1936 roku, a następnie rekomendowana przez ucznia Wielucha, Jana Wyplera, w napisanej po polsku i niemiecku rozprawce ''Jak można łatwo nauczyć się po chińsku'' z 1939 roku. W przeciwieństwie do innych systemów, system Wielucha nie był transkrypcją fonetyczną, lecz grafemiczną – opierał się wyłącznie na postaci graficznej znaków chińskchchińskich, miał opisywać ich wygląd, a nie wskazywać wartość fontentycznąfonetyczną. Wieluch dzielił [[Sinogram (językoznawstwo)|sinogramy]] na wyróżnione przez siebie elementy w liczbie ok. 250 (podobnie jak w przypadku klasycznej chińskiej metody [[klucz (pismo chińskie)|kluczy]] – ale niektóre klucze dzielił na mniejsze części, a przede wszystkim dzielił na elementy część pozostałą sinogramu, potocznie zwaną "fonetyczną"), które zapisywał przy użyciu krótkich angielskich wyrazów, liter, symboli chemicznych itp. Np. znak 月 transkrybowany był jako "bit", 前 jako "of-a-bit-n", 看 jako "had-eye" itp.
 
Zdaniem Wyplera, umożliwiało to publikację chińskich tekstów "pomimo braku czcionki chińskiej" oraz ich lekturę bez znajomości wymowy. Autor proponował, aby opublikować według systemu Wielucha wszystkie chińskie teksty klasyczne. Wypler uważał, że dzięki metodzie Wielucha, każdy zainteresowany będzie mógł bez większych problemów czytać teksty chińskie bez znajomości [[język chiński|języka chińskiego]], i jako zwolenników tej metody wymieniał w tekście rozprawki [[Wacław Sieroszewski|Wacława Sieroszewskiego]] i [[Witold Jabłoński (sinolog)|Witolda Jabłońskiego]]. System Wielucha spotkał się z pewnym zainteresowaniem na świecie, m.in. w [[Australia|Australii]], ale ostatecznie został zapomniany. Jeszcze w 1937 roku na łamach I numeru [[Polski Biuletyn Orientalistyczny|Polskiego Biuletynu Orientalistycznego]] skrytykował plany Wielucha nestor polskiej orientalistyki (ale nie sinolog) prof. [[Stanisław Schayer]], wykazując się całkowitym niezrozumieniem idei dydaktycznej Wielucha i twierdząc, że nadzieje na jej wprowadzenie są "wyssane z palca", bo sinologowie nigdy nie odejdą od tradycji. Pomimo to, po II wojnie światowej, gdy Wieluch osiedlił się w Danii, jego system był tam stosowany z powodzeniem w nauczaniu języka chińskiego, a książka ''The graphic transcription of literary Chinese characters'' została wydana w Amsterdamie<ref>D. Wieluch, ''The graphic transcription of literary Chinese characters'', Amsterdam: Nature Method Language Centre, 1975. xxvii, 368 p.</ref> z bardzo pozytywną przedmową światowej sławy sinologa [[Bernhard Karlgren|Bernharda Karlgrena]].
Linia 700:
| üe/io
| üe/io
| üe
| üe
| üe/ue
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_transkrypcje_języka_chińskiego”