|
'''Grupa''' (czasem zwana rodziną pierwiastków) jest pionową kolumną w [[Układ okresowy pierwiastków|układzie okresowym]] [[Pierwiastek chemiczny|pierwiastków chemicznych]]. IstniejeWe współczesnym standardowym układzie okresowym wyróżnia się 18 grup<ref wname="PTE">{{Cytuj standardowymstronę układzie| okresowymurl = https://iupac.org/what-we-do/periodic-table-of-elements/ | tytuł = Periodic Table of Elements | data = 2016-11-28 | opublikowany = IUPAC | język = en | data dostępu = 2018-07-01}}</ref>. Określenie "rodzina" wywodzi się od podobnych właściwości, jakie posiadają pierwiastki wchodzące w skład jednej grupy.
Współcześnie podobieństwo chemiczne w obrębie grupy tłumaczy się jednakową lub podobną [[Konfiguracja elektronowa|konfiguracją elektronową]] [[Powłoka elektronowa|powłoki]] [[Elektron walencyjny|walencyjnej]] atomów pierwiastków danej grupy. To właśnie układ najbardziej zewnętrznych elektronów nadaje pierwiastkowi większość cech chemicznych.
Rozpowszechnione są trzy sposoby numerowania grup układu, jedna z użyciem [[Cyfry arabskie|cyfrliczb arabskich]] i dwie z użyciem [[Rzymski system zapisywania liczb|cyfrliczb rzymskich]]. Numeracje rzymskie są obecnie traktowane jak określenia zwyczajowe, tradycyjne i sięgają początków historycznych układu okresowego. Obejmują one 8 grup głównych i 8 grup pobocznych. Numeracja arabska, obejmująca 18 grup, jest zaś oficjalnie rekomendowana przez [[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|IUPAC]]{{r|PTE}}. Używanie starszych oznaczeń z użyciem cyfr rzymskich i liter alfabetu może prowadzić do nieporozumień, gdyż funkcjonowały dwie jego wersje. System, będący dawnym standardem IUPAC, dodawał do liczby literę A w przypadku lewej części układu, zaś B w przypadku części prawej. System [[American Chemical Society|ACS]] rezerwował literę A dla grup głównych, zaś B – dla pobocznych. W obu dawnych systemach dwie grupy nie miały indeksów literowych. Była to grupa VIII, obejmująca pierwiastki z 3 współczesnych grup 8, 9 i 10 i dzieląca się na żelazowce (okres 4: [[żelazo|Fe]], [[kobalt|Co]], [[Nikiel|Ni]]), platynowce lekkie (okres 5: [[Ruten|Ru]], [[rod (pierwiastek)|Rh]], [[Pallad|Pd]]) i platynowce ciężkie (okres 6: [[Osm|Os]], [[Iryd|Ir]], [[Platyna|Pt]]) oraz grupa 0, w skład której wchodziły gazy szlachetne<ref name = "Bielanski 2002">{{Cytuj książkę | nazwisko= Bielański | imię=Adam |autor link = Adam Bielański (chemik)| tytuł= Podstawy chemii nieorganicznej | data=2002| wydanie=5|wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-13654-5| strony=511–516}}</ref><ref name = "Bielanski 1987">{{Cytuj książkę | nazwisko= Bielański | imię=Adam |autor link = Adam Bielański (chemik)| tytuł= Podstawy chemii nieorganicznej | data=1987 | wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-06542-7 | strony=295–302}}</ref>.
UżywanieObecny starszychstandard oznaczeńzawierający z użyciem cyfr rzymskich i [[Litera|liter]] alfabetu może prowadzić do zamieszania. Pierwszy system, będący dawnym standardem IUPAC, dodawał do liczby literę A w przypadku lewej części układu, zaś B w przypadku części prawej. Drugi system, CAS, rezerwował literę A dla18 grup głównych,oznaczonych zaś B - dla pobocznych. Obecny standard - oznaczenia cyframiliczbami arabskimi, został zaprojektowany w celu usunięcia nieporozumień. Pod publiczną dyskusję poddano go w roku 1985, zaś zatwierdzono w 1990 jako część "The Nomenclature of Inorganic Chemistry".
Oprócz numerycznego, stosuje się także słowne nazewnictwo rodzin pierwiastków. Nazwę tworzy się przez dodanie do nazwy pierwszego (najlżejszego) pierwiastka danej rodziny końcówki ''-owce–owce'', np ''fluorowce'', ''helowce''. Od reguły tej występuje jeden wyjątek -– nazwa pierwszej grupy brzmi ''litowce'', a nie ''wodorowce''. Wynika to z bardzo odmiennych właściwości [[Wodór|wodoru]] w stosunku do innych pierwiastków pierwszej grupy. Również określenie ''żelazowce'' może być mylące, bywagdyż bowiemobecnie stosowanedotyczy dogrupy określania8 tzw.(żelazo, [[Triadaruten, żelazowców|triadyosm, żelazowców]]has), wa składdawniej którejpojęcie wchodząto obejmowało [[żelazo]]tzw. triadę żelazowców: Fe, [[kobalt]]Co, i [[nikiel]]Ni.
:'''Zestawinie grup układu okresowego''' (w nawiasach podano dawne oznaczenia, jedno wspólne lub dwa różne – odpowiednio wg standardu IUPAC i ACS):
* Grupa 1 (IA) - [[metale alkaliczne]] ([[wodór]] i litowce)
* Grupa 21 (IIAIA) -– [[metale ziem alkalicznychlitowce]] (berylowcemetale alkaliczne) wraz z [[wodór|wodorem]]
* Grupa 32 (IIIBIIA) -– [[skandowceberylowce]] (metale ziem alkalicznych)
* Grupa 43 (IVBIIIA, IIIB) -– [[tytanowceskandowce]]
* Grupa 54 (VBIVA, IVB) -– [[wanadowcetytanowce]]
* Grupa 65 (VIBVA, VB) -– [[chromowcewanadowce]]
* Grupa 76 (VIIBVIA, VIB) -– [[manganowcechromowce]]
* Grupa 87 (VIIIBVIIA, VIIB) -– [[żelazowcemanganowce]]
* Grupa 98 (IXBVIII) -– [[kobaltowceżelazowce]]
* Grupa 109 (XBVIII) -– [[niklowcekobaltowce]]
* Grupa 1110 (XIBVIII) -– [[miedziowceniklowce]]
* Grupa 1211 (XIIBIB) -– [[cynkowcemiedziowce]]
* Grupa 1312 (IIIAIIB) -– [[borowce (chemia)|borowcecynkowce]]
* Grupa 1413 (IVAIIIB, IIIA) -– [[węglowceborowce (chemia)|borowce]]
* Grupa 1514 (VAIVB, IVA) -– [[azotowcewęglowce]] (pniktogeny)
* Grupa 1615 (VIAVB, VA) -– [[tlenowceazotowce]] (chalkogenypniktogeny)
* Grupa 1716 (VIIAVIB, VIA) -– [[fluorowcetlenowce]] (chlorowce, halogenychalkogeny)
* Grupa 1817 (0VIIB, 0VIIA) -– [[gazy szlachetnefluorowce]] (helowcehalogeny)
* Grupa 18 (0) – [[helowce]] (gazy szlachetne)
Wyróżnia się dwa rodzaje grup:
* Grupy główne: grupy 1 i 2 oraz 13 do 18
* Grupy poboczne: grupy 3 do 12
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
[[Kategoria:Grupy pierwiastków chemicznych| ]]
| 