|
Był najstarszym synem [[Mikołaj Jerzy Czartoryski|Mikołaja Jerzego Czartoryskiego]] i [[Izabela Kordecka|Izabeli Kordeckiej]].
W [[Rzym]]ie uzyskał tytuł doktora teologii i przyjął święcenia kapłańskie. Został sekretarzem króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]]. W [[1651]] został biskupem poznańskim, w [[1655]] zamienił tę godność, stając się [[Biskupi kujawscy|biskupem kujawskim]]. W czasie [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] schronił się wraz z królem [[Jan II Kazimierz|Janem Kazimierzem]] na [[Śląsk]]u, gdzie z przerwami przebywał do lipca [[1657]]. Od [[1661]] popierał projekty królowej Polski [[Ludwika Maria Gonzaga|Ludwiki Marii Gonzagi]] [[vivente rege|elekcji ''vivente rege'']]. Starał się pogodzić skonfederowane wojsko koronne z królem podczas [[rokosz Lubomirskiego|rokoszu Lubomirskiego]]. Doprowadził do [[Ugoda w Łęgonicach|ugody]] [[Łęgonice|w Łęgonicach]] [[31 sierpnia]] [[1666]]. Był elektorem [[Michał Korybut Wiśniowiecki|Michała Korybuta Wiśniowieckiego]] w 1669 roku z [[województwo brzeskokujawskie|województwa brzeskokujawskiego]]<ref>Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, [b.n.s.]. </ref>. W czasie kryzysu [[1672]] występował jako mediator pomiędzy zwaśnionymi obozami, stając w obronie króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
Reskryptem z 11 kwietnia [[1669]] wydanym w Smardzewicach jako biskup kujawski pod karą klątwy zabronił poddawania [[tortury|tortur]]om bez dowodów winy, a na podstawie samego tylko oskarżenia, powtórnego brania na tortury odwołujących zeznania, jak również podpowiadania nazwisk rzekomych wspólników, stosowania nowych rodzajów tortur nie przewidzianych w przepisach, zakazywania apelacji. Zabronił też pławić, więzić i wydawać wyroki, nim cały proces do biskupa odesłany nie zostanie. „Życzymy na koniec i napominamy wszystkich sędziów, którzy mają żarliwość świętej sprawiedliwości, aby karali grzechy, jednak nie tajemne i których trudno dowieść, lecz tylko jawne, na przykład zabójstwa, kradziestwa, wydarcia, oszukiwania i gwałty, zdrady w kupiectwach, w rzeczach, do odziewania, albo pożywienia należących, cudzołóstwa także, obciążenia ubogich, pijaństwa, świąt nieświęcenie, potwarze i t. p." Zdaniem Zygmunta Glogera<ref>[[s:Encyklopedia staropolska/Czary i czarownice|Encyklopedia Staropolska - hasło "Czary i czarownice"]]</ref> okólnik ten wyprzedzał europejskie ustawodawstwa o cały wiek (w Rzeczypospolitej Obojga Narodów ustawa Sejmu 1776 r. „Konwikcje w sprawach kryminalnych" zabroniła używania tortur we wszystkich sprawach kryminalnych, a kary śmierci w sprawach o czary). <ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=65554 Volumina legum VIII], s.546 f.882</ref> Zawarte w reskrypcie ograniczenie stosowania tortur (bo jeszcze nie całkowity ich zakaz) przypomina z kolei wcześniejsze o wiek podobne nauki [[Bartłomiej Groicki|Bartłomieja Groickiego]] zawarte w "Postępku sądów około karania na gardle" (1559).
Był deputatem z [[Senat (I Rzeczpospolita)|Senatu]] do Rady Wojennej przy królu w 1673 roku<ref>Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 64.</ref>.
[[15 kwietnia]] [[1673]] po śmierci prymasa [[Mikołaj Prażmowski|Mikołaja Prażmowskiego]] objął jego urząd z mianowania królewskiego. W [[1674]] został zatwierdzony przez papieża. Od chwili śmierci króla Michała [[10 listopada]] [[1673]] był [[Interrex (Rzeczpospolita Obojga Narodów)|interreksem]] Polski. Zmarł [[15 maja]] [[1674]] nie zdoławszy odbyć ingresu do prymasowskiej katedry<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Kosman | imię = Marceli | tytuł = Między ołtarzem a tronem : poczet prymasów Polski | data = 2000 | wydawca = Oficyna Wydawnicza G & P | miejsce = Poznań | isbn = 83-7272-017-7 | strony = }} </ref>
== Przypisy ==
|
