Powiat gierdawski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne
int.
Linia 1:
{{Inne znaczenia|powiatu polskiego|[[Landkreis Gerdauen|dawny powiat istniejący w latach 1818-19451818–1945 w Prusach Wschodnich]]}}
{{Polska jednostka administracyjna infobox
|nazwa = Powiat gierdawski
Linia 41:
 
== Historia ==
Wiosną 1945 roku radziecka administracja wojskowa przekazała Polakom kontrolę nad powiatem gierdawskim, dawnym [[Królestwo Prus|pruskim]]/[[Niemcy|niemieckim]] powiatem istniejącym w latach [[1818]]-[[1945]] w [[Prusy Wschodnie|Prusach Wschodnich]] ze stolicą w [[Żeleznodorożnyj|Gierdawach]]. Najpóźniej z wszystkich powiatów mazursko-warmińskich, bo dopiero 6 czerwca, Delegatura w [[Białystok|Białymstoku]] obsadziła
starostwo w Gierdawach, którego starostą został Jan Kaszyński<ref name="sokol">F. Sokołowski, Materiały źródłowe do początków administracji polskiej na Warmii i Mazurach w 1945 roku, Rocznik Olsztyński (dalej: RO), 1972, t. X, ss. 323–329;</ref>. Kiedy ekipa starostwa gierdawskiego dowiedziała się, że miasto Gierdawy będzie prawdopodobnie należało do Związku Radzieckiego, siedzibę starostwa umieszczono w [[Kryłowo|Nordenburgu]]<ref>Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Olsztynie, Urząd Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski w Olsztynie, 45, k. 5, Raport starosty gierdawskiego z 9 VII 1945.</ref>. 15 lipca władze radzieckie przekazały administracji polskiej południową część powiatu gierdawskiego, bez Gierdaw, a siedziba władz powiatowych pozostała w Nordenburgu. Jesienią Stalin dokonał jednak korekty przebiegu granicy. Osadników polskich wówczas wysiedlono, a administrację polską zlikwidowano<ref name="ah">{{Cytuj pismo | nazwisko = Wąs | imię = Marek | tytuł = Kreska Stalina | czasopismo = Ale historia | wydawca = Agora SA | wolumin = 16/2013 (66) | strony = 12-1312–13 | język = pl | data = 20133-04-22 | url = http://wyborcza.pl/alehistoria/1,132071,13772598,Kreska_Stalina.html}}</ref>. W październiku Nordenburg znalazł się również na terytorium Związku Radzieckiego, przez co decyzją Pełnomocnika Rządu siedzibę starostwa przeniesiono do [[Skandawa|Skandawy]]<ref>Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Olsztynie, Urząd Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski w Olsztynie, 59, k. 67, Pismo Pełnomocnika Rządu z 14X1 1945.</ref>. 30 października 1945 nowym starostą powiatu gierdawskiego został Roman Rucz<ref name="sokol"/>.
 
Ostatecznie Polsce przypadła południowa 1/4 część powiatu gierdawskiego z tzw. [[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]] z m.in. miejscowościami [[Asuny]], [[Lipica]] i [[Skandawa]]<ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1945|numer=33|pozycja=196}}</ref>. Siedziba powiatu [[Gierdawy]] (niem. ''Gerdauen'', obecnie ''Żeleznodorożnyj'') znalazła się po północnej stronie granicy, w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Ponieważ z powiatu gierdawskiego Polsce przypadły tylko 2 gminy, w listopadzie 1945 starostwo gierdawskie zlikwidowano i utworzono jego ekspozyturę z siedzibą w Skandawie<ref>Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Olsztynie, Urząd Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski w Olsztynie, 45, k. 17, Sprawozdanie starosty gierdawskiego z 15 XII 1945.</ref> Na mocy rozporządzenia z 29 maja 1946 roku obszar ten wszedł w skład nowo utworzonego woj. olsztyńskiego z dniem [[28 czerwca]] [[1946]]<ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1946|numer=28|pozycja=177}}</ref>. Opierając się na treści tego rozporządzenia, które nie uwzględniło powiatu gierdawskiego jako samodzielnej jednostki, wojewoda olsztyński zniósł ekspozyturę powiatu gierdawskiego w [[Skandawa|Skandawie]], a jego obszar włączono głównie do [[powiat kętrzyński|powiatu kętrzyńskiego]] (fragmentarycznie do [[powiat węgorzewski|powiatu węgorzewskiego]]<ref name="MP">Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości ({{Monitor Polski | rok = 1946 | numer = 142 | pozycja = 262}})</ref>). Zakończenie działalności ekspozytury powiatu gierdawskiego przewidziano na [[30 listopada]] [[1946]] roku<ref>Olsztyński Dziennik Wojewódzki z 1946 r. Nr 7, poz. 106 – Zarządzenie Wojewody Olsztyńskiego z dnia 23 października 1946 r. w sprawie likwidacji Ekspozytury Starostwa Pow. Gierdawskiego w Skandowie</ref>