Socjobiologia: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m dodałem przypis |
na zlecenie Centrum Badań nad Centrum i Okolicą (edycja niepłatna) |
||
Linia 1:
'''Socjobiologia'''
Socjobiologia stosuje
== Rozwój socjobiologii ==
▲Socjobiologia stosuje ścisłe matematyczne modele do opisu zachowania zwierząt oraz ich stabilności ewolucyjnej. Ponieważ dzięki temu możliwe są matematyczne dowody poprawności teorii socjobiologicznych, symulacje komputerowe oraz tworzenie hipotez falsyfikowalnych, metody socjobiologiczne wyparły wcześniejszą metodykę wyjaśniania zachowań zwierząt opartą na zasadzie "to brzmi przekonująco, więc to musi być prawda". Najszerzej znanym sukcesem socjobiologii jest wyjaśnienie [[altruizm|zachowań altruistycznych]]. Modele socjobiologiczne wyjaśniły też wiele trudnych faktów dotyczących struktury społecznej i zachowań seksualnych zwierząt. Socjobiologia używa szeroko wyników [[teoria gier|teorii gier]], szczególnie ważny jest tu [[dylemat więźnia]].
Socjobiologia powstała jako reakcja na rozwijające się na początku drugiej połowy XX wieku koncepcje [[dobór grupowy|doboru grupowego]]. [[George C. Williams]] zaproponował koncepcję, w której jednostką doboru może być gen, co zostało rozwinięte przez [[William Donald Hamilton|Williama Hamiltona]] w koncepcji [[łączna wartość dostosowawcza|łączne wartości dostosowawczej]] (inclusive fitness){{odn|Turner|2004|s=106-107}}. Termin ''socjobiologia'' został stworzony przez [[Edward Osborne Wilson|Edwarda Osborne'a Wilsona]] w latach 70. XX wieku. Pierwotnie głównym obszarem zainteresowania socjobiologii były [[owady społeczne]] ([[Mrówkowate|mrówki]], [[Pszczoła|pszczoły]], [[osy]], [[termity]]) oraz [[naczelne]] inne niż człowiek, ale także zwierzęta, które wykazują zachowania społeczne w mniejszym zakresie{{r|eowilson}}. W odróżnieniu od zajmującej się zachowaniem zwierząt etologii, socjobiologia była tworzona z myślą o zastąpieniu nią nauk humanistycznych, które ignorowały biologiczną naturę człowieka. Przebudowanie nauk społecznych wiązało się z odkrywaniem głębokich struktur natury ludzkiej, zdeterminowanych przez cztery kategorie zachowań: altruizm, agresję, religię oraz seksualność{{odn|Lejman|2014|s=42-44}}.
Jednym z głównych propagatorów i popularyzatorów socjobiologii stał się [[Richard Dawkins]]. Dziedziną, która wywodzi się z badań socjobiologicznych ludzi, jest [[memetyka]], analizująca ewolucję [[mem]]ów, który to termin został wprowadzony przez Dawkinsa. Powstała ona jako efekt krytyki socjobiologii niepotrafiącej odpowiednio wyjaśniać zagadnień dotyczących świadomości oraz kultury{{odn|Lejman|2014}}. W ''Konsiliencji'' Edward O. Wilson zauważa, że neurobiologiczne podejście do kultury mogłoby wzbogacić [[semiotyka (językoznawstwo)|semiotykę]] {{odn|Wilson|2002|s=206}}. Wcześniej z [[Charles Lumsden|Charlesem Lumsdenem]] Wilson, uznając część postulatów przedstawianych przez krytyków socjobiologii zgodził się, że nie jest ona w stanie wyjaśnić ludzkiej umysłowości, zaproponował koncepcję [[koewolucja genetyczno-kulturowa|koewolucji genetyczno-kulturowej]]{{odn|Lejman|2014|s=46}}{{odn|Wilson|Lumsden|1983}}.
Socjobiologia stała się polem wielkich naukowych kontrowersji. Krytyka, której prominentnymi przedstawicielami byli [[Richard Lewontin]] i [[Stephen Jay Gould]], koncentruje się na socjobiologicznym założeniu, że [[gen]]y grają podstawową rolę w kształtowaniu ludzkiego zachowania i że istnieją nieprzezwyciężalne ograniczenia w redukowaniu takich cech jak np. agresywność. Inną tezą często obecną w koncepcji socjobiologii, krytykowaną z perspektywy filozofii nauki, jest nie dający się udowodnić z przesłanek socjobiologicznych (a mimo to postulowany jako ich wniosek) naturalizm (np. w przypadku E.O. Wilsona)<ref>Mickiewicz-Olczyk, Elżbieta. 1986, "O socjolobiologicznym naturalizmie Edwarda O. Wilsona", w:▼
Część krytyki socjobiologii ma swoje źródła raczej w poglądach religijnych i politycznych niż w problemach naukowych{{fakt|data=2016-05}}. Główny zarzut dotyczący "tolerowania" czy wręcz "akceptowania" zachowań uchodzących w naszej kulturze za niemoralne wynika w znacznej części z niezrozumienia istoty założeń socjobiologii. Teorie socjobiologiczne nie wypowiadają się wcale na temat "słuszności" jakichś zachowań i nie wartościują ich, oraz nie twierdzą, że kultura nie powinna na te zachowania wpływać.▼
== Podział socjobiologii ==
Linia 17 ⟶ 13:
* narrow – w którym przedmiotem zainteresowania są inne gatunki
: '''4
# I filar – oparty na [[Ewolucja biologiczna|teorii ewolucji]] [[Charles Darwin|Karola Darwina]], podporządkowany tezie, że człowiek podlega ewolucji, a zatem pochodzi od zmodyfikowanych gatunków
# II filar – zdefiniowany przez [[William Donald Hamilton|Wiliama Hamiltona]], oparty na jego 3 tezach:
Linia 26 ⟶ 22:
# IV filar – [[teoria gier]] ([[John Maynard Smith]])
==
▲Socjobiologia stała się polem
▲
== Publikacje E.O. Wilsona dotyczące socjobiologii ==
* E.O.Wilson, ''"Sociobiology: The New Synthesis"'', Harvard 1975
* E.O.
* E.O.Wilson, ''"Różnorodność życia"'', PIW Warszawa 1999
* E.O.Wilson, ''"Konsiliencja:jedność wiedzy"'', Zysk i S-ka, Poznań 2002
== Przypisy ==
Linia 40 ⟶ 37:
<ref name="eowilson">{{Cytuj | autor =David Sloan Wilson, Edward O. Wilson| tytuł =RETHINKING THE THEORETICAL FOUNDATION OF SOCIOBIOLOGY| czasopismo =The Quarterly Review of Biology| wydanie =82(4)| data=2007| s =327-348|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/pdfplus/10.1086/522809}}</ref>
}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Biedrzycki | imię = Mariusz | autor link = Mariusz Biedrzycki | tytuł = Genetyka kultury | wydawca = Prószyński i s-ka | miejsce = Warszawa | rok = 1998 | isbn = 83-7180-347-8 }}
* {{Cytuj pismo | odn = tak | nazwisko = Lejman | imię = Jacek | tytuł = Socjobiologiczne korzenie memetyki | url = http://www.memetyka.us.edu.pl/dokumenty/pliki/TZU15-2014-03-Lejman.pdf | czasopismo = Teksty z Ulicy. Zeszyt memetyczny | rok = 2014 | wolumin = 15 | issn = 2081-397X }}
* {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Wilson | imię = Edward O. | autor link = Edward Osborne Wilson | nazwisko2 = Lumsden | imię2 = Charles | autor link2 = Charles Lumsden | tytuł = Promethean Fire. Reglections on origin of mind | wydawca = Harvard University Press | miejsce = Cambridge | rok = 1983}}
* {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Wilson | imię = Edward O. | autor link = Edward Osborne Wilson | tytuł = O naturze ludzkiej | wydawca = Wydawnictwo Zysk i S-ka | miejsce = Poznań | rok = 1998 | isbn = 83-7150-453-5 }}
* {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Wilson | imię = Edward O. | autor link = Edward Osborne Wilson | tytuł = Konsiliencja | wydawca = Wydawnictwo Zysk i S-ka | miejsce = Poznań | rok = 2002 | isbn = 83-7150-811-5 }}
* {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Turner | imię = Jonathan H. | autor link = Jonathan H. Turner | tytuł = Struktura teorii socjologicznej | wydawca = PWN | miejsce = Warszawa | rok = 2004 | isbn = 83-0114072-0 }}
== Linki zewnętrzne ==
|