Wikipedia

Lisowicia: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Dodano kategorię "Wymarłe zwierzęta Europy" za pomocą HotCat
hasło jest jednak przede wszystkim o rodzaju, + drobne uzupełnienie i niewielkie poprawki
Linia 2:
{{Zwierzę infobox
|nazwa zwyczajowa =
|nazwa łacińska = ''Lisowicia bojani''
|TSN =
|zoolog = [[Tomasz Sulej|Sulej]] & [[Grzegorz Niedźwiedzki|Niedźwiedzki]], 2018
|okres istnienia = {{okres istnienia grupy organizmów 2|Norian211|Rhaetian205}}
|grafika = Dicynodont from PolandDB.jpg
|opis grafiki = Wizualizacja ''Lisowicia bojani''
Linia 17:
|podrodzina = [[Placeriinae]]
|rodzaj = '''''Lisowicia'''''
|ranga podtaksonu = [[Gatunek (biologia)|Gatunki]]
|autor rodzaj = Sulej & Niedźwiedzki, 2018
|gatunekpodtaksony = =* '''''LisowiciaL. bojani''''' <small>Sulej & Niedźwiedzki, 2018</small>
|synonimy =
|wikispecies =
|commons = Category:Lisowicia
}}
'''''Lisowicia''''' – [[Takson monotypowy|monotypowy]] [[Rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[Wymieranie|wymarłych]] [[dicynodontyterapsydy|dicynodontówterapsydów]] z [[Rząd (biologia)|rzędu]] „gadów ssakokształtnych”grupy ([[terapsydydicynodonty|Therapsidadicynodontów]]). Jedynym znanym przedstawicielem byłjest '''''Lisowicia bojani''''', którego kopalne ślady istnienia odkrył zespół polskich paleobiologów i geologów pod kierunkiem [[Tomasz Sulej|Tomasza Suleja]], profesora Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie oraz [[Grzegorz Niedźwiedzki|Grzegorza Niedźwiedzkiego]], biologa z [[Uniwersytet w Uppsali|Uniwersytetu w Uppsali]]. Odkrycia dokonali podczas prac paleontologicznych na terenie cegielni w [[Lipie Śląskie|LipiachLipiu Śląskich]], stanowiących część wsi [[Lisowice (województwo śląskie)|Lisowice]] położonej w [[województwo śląskie|województwie śląskim]], w [[powiat lubliniecki|powiecie lublinieckim]], w [[Pawonków (gmina)|gminie PawonkówŚląskim]]. Naukowcy opublikowali wyniki swoich prac w 2018 na łamach [[Czasopismo naukowe|czasopisma]] ''[[Science]]''{{r|Sulej}}. ''L.Lisowicia bojani'' żyła w [[Trias późny|późnym triasie]], pod koniec [[noryk]]u lub na początku [[Retyk (geologia)|retyku]]; gatunek ten jest obecnie najmłodszym znanym zwierzęciem, które z pewnością było przedstawicielem dicynodontów{{r|Sulej|Sulej_suppl}}.▼
[[Plik:Lisowicia limb bones.jpg|thumb|Kości kończyn ''L. bojani'':<br>• lewa kość ramieniowa (C1–C2), <br>• lewa kość udowa (D1–D2)]]▼
▲'''''Lisowicia''''' – [[Takson monotypowy|monotypowy]] [[Rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[Wymieranie|wymarłych]] [[dicynodonty|dicynodontów]] z [[Rząd (biologia)|rzędu]] „gadów ssakokształtnych” ([[terapsydy|Therapsida]]). Jedynym znanym przedstawicielem był '''''Lisowicia bojani''''', którego kopalne ślady istnienia odkrył zespół polskich paleobiologów i geologów pod kierunkiem [[Tomasz Sulej|Tomasza Suleja]], profesora Instytutu Paleobiologii PAN w Warszawie oraz [[Grzegorz Niedźwiedzki|Grzegorza Niedźwiedzkiego]], biologa z [[Uniwersytet w Uppsali|Uniwersytetu w Uppsali]]. Odkrycia dokonali podczas prac paleontologicznych na terenie cegielni w [[Lipie Śląskie|Lipiach Śląskich]], stanowiących część wsi [[Lisowice (województwo śląskie)|Lisowice]] położonej w [[województwo śląskie|województwie śląskim]], w [[powiat lubliniecki|powiecie lublinieckim]], w [[Pawonków (gmina)|gminie Pawonków]]. Naukowcy opublikowali wyniki swoich prac w 2018 na łamach [[Czasopismo naukowe|czasopisma]] ''[[Science]]''{{r|Sulej}}. ''L. bojani'' żyła w [[Trias późny|późnym triasie]], pod koniec [[noryk]]u lub na początku [[Retyk (geologia)|retyku]]; gatunek ten jest obecnie najmłodszym znanym zwierzęciem, które z pewnością było przedstawicielem dicynodontów{{r|Sulej|Sulej_suppl}}.
 
== Odkrycie ==
▲[[Plik:Lisowicia limb bones.jpg|thumb|Kości kończyn ''L. bojani'':<br />• lewa kość ramieniowa (C1–C2), <br>• lewa kość udowa (D1–D2)]]
Pierwszą wskazówkę o znalezionych fragmentach kopalnych śladów zwierząt naukowcy otrzymali w 2006. Krótki rekonesans potwierdził fakt występowania skamielin w śląskiej kopalni gliny{{r|Vogel}}. Zorganizowane prace paleontologiczne naukowcy prowadzili na stanowisku na terenie cegielni w [[Lipie Śląskie|LipiachLipiu ŚląskichŚląskim]], stanowiących część wsi [[Lisowice (województwo śląskie)|Lisowice]] położonej w [[województwo śląskie|województwie śląskim]], w [[powiat lubliniecki|powiecie lublinieckim]], w [[Pawonków (gmina)|gminie Pawonków]] (50°40'43.35"N, 18°38'48.19"E) przez 9 sezonów w latach 2007–2014, 2017 (każdego roku prace trwały 1 miesiąc){{r|Sulej_suppl}}. Pierwszą informację o odkryciu ogromnego gada ssakokształtnego ogłosili w 2008 na łamach ''[[Acta Palaeontologica Polonica]]'', lecz nie nadali jeszcze odkrytemu gatunkowi nazwy naukowej{{r|Dzik}}.
 
Pierwotnie, wnioskując na podstawie szacowanej wielkości zwierzęcia, naukowcy przypuszczali, że odkryte skamieniałe szczątki należały do [[Zauropody|zauropoda]], który był największym znanym roślinożercą w tamtym okresie. Mógł osiągać długość rzędu 11 metrów długości{{r|Vogel}}. Wskazywano na podobieństwa do dicynodontów z rodzaju ''[[Ischigualastia]]''{{r|Dzik}}. O ostatecznej identyfikacji przesądziły badania fragmentów czaszki i kości kończyn, które wskazywały, że odkryte zwierzę to największy i prawdopodobnie najmłodszy dicynodont, jakiego kiedykolwiek znaleziono{{r|Vogel}}.
 
Podczas 11 lat terenowych badań naukowych odkryli ponad 1000 skamieniałych części kości{{r|Vogel}}.
 
=== Znaczenie odkrycia ===
Amerykański paleontolog z [[Uniwersytet Edynburski|Uniwersytetu Edynburskiego]], dr [[Stephen Brusatte]], wyjaśnia, że odkrycie polskich naukowców było nieoczekiwane i zaskakujące, i rzuca nowe światło na historię epoki pierwszych dinozaurów. Naukowcy sądzili dotychczas, że w okresie późnegopóźnym triasutriasie na Ziemi panowały niepodzielnie rosnące do ogromnych rozmiarów dinozaury, a wczesne ssaki i ich krewni funkcjonowali w ich cieniu. Odkrycie wskazuje więc, że w okresie około 240 milionów do 201 milionów lat temu, równocześnie z dinozaurami żyli na Ziemi także gigantyczni kuzyni ssaków{{r|Vogel}}.
 
Dicynodonty, do których zaliczane jest odkryte zwierzę, należały do pierwszych kręgowców, które mogłyz jeśćpowodzeniem pokarmżywiły roślinnysię niemal wyłącznie roślinami. Ta grupa prehistorycznych kręgowców ewoluowały w zróżnicowanych kierunkach – niektóre wiodły życie podziemne, jak współczesne krety, inne żyły na drzewach, a jeszcze inne osiągały masę ciała rzędudo 1,5 tony. Ale według obecnej wiedzy naukowców, nawet w czasach świetności dicynodontów nie osiągały rozmiarów zbliżonych do największych wczesnych dinozaurów, a wspomnianaróżnorodność grupaprzedstawicieli dicynodontówtej zanikłagrupy zaczęła spadać na znaczniedługo przed pojawieniem się ''Lisowicia bojani''{{r|Vogel}}.
 
== Nazwa ==
[[Binominalne nazewnictwo gatunków|Nazwa rodzajowa]] ''Lisowicia'' pochodzi od nazwy miejscowości [[Lisowice (województwo śląskie)|Lisowice]], na terenie której dokonano odkrycia, zaś epitet gatunkowy ''bojani'' jest [[eponim]]em mającym na celu upamiętnienieupamiętniającym [[Ludwik Henryk Bojanus|Ludwika Henryka Bojanusa]], polskiego anatoma działającego na [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytecie Wileńskim]], który jako pierwszy opisał naukowo [[tur]]a i nadał mu nazwę naukową ''Bos primigenius''{{r|Sulej_suppl|pap}}.
 
== Holotyp ==
[[Holotyp]], który stanowi lewa [[kość ramienna]], jest przechowywany w [[Instytut Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN|Instytucie Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN]] pod numerem ZPAL V.33/96. Wraz z holotypem naukowcy zabezpieczyli liczne [[paratyp]]y (między innymi: lewa [[szczęka|kość szczękowa]], [[mózgoczaszka]], fragment [[Kość skrzydłowa|kości skrzydłowej]], tylna część prawej żuchwy, lewa łopatka, [[Mostek (anatomia)|mostek]], [[Kręgi szyjne|kręg szyjny]], lewa [[kość udowa]], lewa [[kość piszczelowa]]), które pochodzą od kilku osobników tej samej lub podobnej wielkości{{r|Sulej_suppl}}.
 
[[Plik:Szkic wstępnej rekonstrukcji (2008) Lisowicia bojani.jpg|thumb|Wstępny szkic (2008) rekonstrukcji ''Lisowicia bajanibojani'']]
== Budowa ciała ==
''Lisowicia bojani'' była największym znanym gademniessaczym ssakokształtnymsynapsydem. Według szacunków naukowców jej ciało osiągało długość ponad 4,5 m, przy wysokości 2,6 metra i [[Masa (fizyka)|masie]] 9 ton{{r|Sulej}}. ''Lisowicia'' została zrekonstruowana jako zwierzę [[Czworonożność|czworonożne]]. Ciało zwierzęcia kształtem zbliżone do nosorożca. Miało „dziób”rogowy dziób podobny do częścitego występującego u twarzowejwspółczesnych [[Żółwie|żółwia]]{{r|Vogel}}.
 
== Ekologia ==
''L. bojani'' wiodła życie w środowisku ziemnowodnym, nad brzegami mokradeł. Była [[fitofag|roślinożercą]]{{r|pap}}. Skamieniałe szczątki roślin znalezione w pobliżu szczątków dicynodonta sugerują, że ''L. bojani'' mogła spożywać rośliny nagozalążkowe z rodzaju ''[[Brachyphyllum]]'' lub ''[[Pagiophyllum]]'' z rodziny [[Araukariowate|araukariowatych]] albo ''[[Hirmeriella]]'' z rodziny [[Cheirolepidiaceae]]{{r|Sulej_suppl}}. Odnalezione w Lipiu Śląskim [[koprolity]] przypisywane dicynodontom potwierdzają roślinną dietę tych zwierząt. W koprolitach odnaleziono ślady pyłków i zarodników, kutykuli oraz zdrewniałe części roślin nagozalążkowych. Wskazuje to na przeważnie wysoką wartość odżywczą spożywanych roślin{{r|PPP}}. Prawdopodobnie polował na nią żyjący na tym samym terenie [[Archozaury|archozaur]] ''[[Smok (rodzaj)|Smok wawelski]]''. Prof. Sulej wyjaśniał, że naNa niektórych ze znalezionych skamieniałych kości ''L. bojani'' widoczne były ślady zębów pasujące do uzębienia tego archozaura{{r|papLethaia}}.
 
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="Sulej">{{Cytuj pismo | autor = Tomasz Sulej, Grzegorz Niedźwiedzki | tytuł = An elephant-sized Late Triassic synapsid with erect limbs | czasopismo = [[Science]] | wydawca = American Association for the Advancement of Science | wydanie = 6417 | wolumin = 362 | strony = 1-8 | issn = 1095-9203 | język = en | data = 2018 | url = http://science.sciencemag.org/content/early/2018/11/19/science.aal4853 | doi = 10.1126/science.aal4853}}</ref>
<ref name="Sulej_suppl">{{Cytuj pismo | autor = Tomasz Sulej, Grzegorz Niedźwiedzki | tytuł = Supplementary Material for An elephant-sized Late Triassic synapsid with erect limbs | czasopismo = [[Science]] | wydawca = American Association for the Advancement of Science | wydanie = 6417 | wolumin = 362 | strony = 1-36 | issn = 1095-9203 | język = en | data = 2018 | url = http://science.sciencemag.org/content/sci/suppl/2018/11/19/science.aal4853.DC1/aal4853-Sulej-SM.pdf | doi = 10.1126/science.aal4853}}</ref>
<ref name="pap">{{Cytuj stronę | url = http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C31830%2Cnajwiekszy-znany-gad-ssakoksztaltny-zyl-na-terenie-slaska.html | tytuł = Największy znany gad ssakokształtny żył na terenie Śląska | autor = Ludwika Tomala | data = 2018-11-23 | opublikowany = PAP | język = pl | data dostępu = 2018-11-23}}</ref>
<ref name="Dzik">{{Cytuj pismo | autor = Jerzy Dzik, Tomasz Sulej, Grzegorz Niedźwiedzki | tytuł = A dicynodont−theropod association in the latest Triassic of Poland | czasopismo = Acta Palaeontologica Polonica | wydawca = [[Instytut Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN]] | wydanie = 4 | wolumin = 53 | strony = 733–738 | issn = 0567-7920 | język = en | data = 2008 | urldoi = http://yadda10.icm.edu.pl4202/yadda/element/bwmeta1app.element.dl-catalog-19d5dccd-010a-4989-8427-46332809025d/c/APP53-7332008.pdf0415}}</ref>
<ref name="Vogel">{{Cytuj stronę | url = http://www.sciencemag.org/news/2018/11/ancient-mammal-cousin-looked-cross-between-rhino-and-turtlepismo | tytuł = Ancient mammal cousin looked like cross between a rhino and a turtle | autor = Gretchen Vogel | data = 2018-11-22 | opublikowanyczasopismo = [[Science]] | wolumin = 362 | wydanie = 6417 | strony = 847 | język = en | data dostępudoi = 2018-11-2410.1126/science.362.6417.879}}</ref>
<ref name="Lethaia">{{Cytuj pismo | autor = Grzegorz Niedźwiedzki, Przemysław Gorzelak, Tomasz Sulej | tytuł = Bite traces on dicynodont bones and the early evolution of large terrestrial predators | czasopismo = Lethaia | wolumin = 44 | wydanie = 1 | strony = 87–92 | data = 2011 | doi = 10.1111/j.1502-3931.2010.00227.x | język = en}}</ref>
<ref name="PPP">{{Cytuj pismo | autor = Piotr Bajdek, Krzysztof Owocki, Grzegorz Niedźwiedzki | tytuł = Putative dicynodont coprolites from the Upper Triassic of Poland | czasopismo = Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology | wolumin = 411 | strony = 1–17 | data = 2014 | doi = 10.1016/j.palaeo.2014.06.013 | język = en}}</ref>
}}
 
[[Kategoria:Dicynodonty| ]]
[[Kategoria:Synapsydy triasu]]
[[Kategoria:Gatunki zwierząt nazwane w XXI wieku]]
[[Kategoria:Wymarłe zwierzęta Europy]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Lisowicia”