Sylogizm: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
Fourth rat (dyskusja | edycje) →Przykłady: drobne redakcyjne |
||
Linia 1:
'''Sylogizm''' (z {{greka|συλλογισμός}} – konkluzja, wniosek) –
== Sylogizm Arystotelesa ==
Linia 10:
== Przykłady ==
{{Wikibooks|Logika prawnicza}}
Poniżej zaprezentowano schematy figur sylogistycznych różnych trybów. Przykładowo tryb „Barbara” zgodnie ze schematem mówi, że „Każde M jest P, każde S jest M, więc każde S jest P”. Należy więc wyjaśnić, dlaczego jest zapisywany w takiej formie. Jak stwierdził Oktawian Nawrot, „sylogistyka, zwana również tradycyjną logiką nazw, tradycyjnym rachunkiem nazw lub tradycyjną logiką zdań kategorycznych, jest najstarszym systemem logicznym, za którego twórcę uważa się [[Arystoteles]]a. System ten na przestrzeni wieków nie uległ znaczącym zmianom”<ref>O. Nawrot, Wprowadzenie do logiki dla prawników, Warszawa, 2007, s. 187.</ref>. Ułatwia to tym samym zrozumienie i układanie sylogizmów.
Sylogistyka to teoria związków zachodzących między tzw. zdaniami kategorycznymi, to znaczy zdaniami o budowie podmiotowo-orzecznikowej. Każde zdanie winno zawierać podmiot i orzecznik. W tradycyjnej logice zdań wyróżnia się cztery takie zdania, które są obrazowane następującymi symbolami:
Linia 18:
# S o P
S to podmiot (od łac. ''subiectum''), P to orzecznik (łac. ''predicatum''). W miejsce S i P należy podstawiać w sylogistyce nazwy niepuste, czyli takie, które posiadają jakieś desygnaty. Zaś symbole „a”, „e”, „i”, „o”, to stałe logiczne, za pomocą których zdania są konstruowane. Stałe „a” oraz „i” oznaczają zdania twierdzące. Ich literowe oznaczenia pochodzą od łacińskiego ''
Nazwy w zdaniu pełnią w sylogistyce rolę terminów (łac. ''terminus''). Powinny być to nazwy niepuste, tj. posiadające realnie istniejące desygnaty.
Zatem zdanie „M a P” będzie zdaniem kategorycznym twierdzącym. Odczytuje się je jako „Każde M jest P”. Jeśli w miejsce M i P wstawimy nazwy niepuste, np. „wikipedystka” i „kobieta”, to otrzymamy
Terminy również pełnią specjalne funkcje. S to termin mniejszy (''terminus minor''), P to termin większy (''terminus maius''), M to termin średni (''terminus medinus''). Sylogizm jest zbudowany hierarchicznie: u góry przesłanka większa (z terminem P), poniżej jest przesłanka mniejsza (z terminem S), a pod kreską wniosek. Sylogizmy układają się w figury i tryby, zależnie od położenia terminów. Wyróżnia się cztery podstawowe figury (I, II, III, IV), które różnią się położeniem terminu średniego „M”. Dla każdej z figur można zbudować 64 tryby, przesuwając termin średni i manipulując stałymi (a, e, i, o). Łącznie więc można otrzymać 256 trybów. Jednakże tylko część z nich jest trybami logicznie poprawnymi (tj. słusznymi). Dlatego też sprowadzono je do 24 trybów słusznych, po sześć w obrębie każdej z figur.
| |||