Bukszpanowate: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Poprawiam szablon cytowania |
drobne merytoryczne |
||
Linia 1:
{{Takson infobox
|nazwa=Bukszpanowate
|obrazek=
|opis obrazka=[[Bukszpan wieczniezielony]]
|systematyka_ref=<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2017-02-09 | autor = P.F. Stevens | rok=2001– | język=en}}</ref>
Linia 16:
|commons=Category:Buxaceae
}}
[[Plik:Poertschach Johannes-Brahms-Promenade Blumenstrand Buchsbaumfigur 27052017 8906.jpg|thumb|[[Topiary]] bukszpanowe]]
'''Bukszpanowate''' (''Buxaceae'' L.) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] roślin z [[takson monotypowy|monotypowego]] rzędu '''bukszpanowców''' (''Buxales''). Obejmuje 6 rodzajów z ok. 120 gatunkami, które występują w dużym rozproszeniu na różnych kontynentach, z wyjątkiem [[Australia|Australii]] i [[Antarktyda|Antarktydy]]<ref name=apweb/>. Centra zróżnicowania to wschodnia Azja (plemię ''Sarcococceae'') i Ameryka Środkowa (rośnie tam 50 gatunków z rodzaju [[bukszpan]], z czego 30 to [[endemit]]y [[Kuba|Kuby]]<ref name=heywood/>. Rozpowszechnione w uprawie jako rośliny ozdobne są niektóre gatunki, zwłaszcza z rodzajów [[runianka]] i [[bukszpan]]<ref name=heywood/>, przy czym te pierwsze najczęściej jako [[roślina okrywowa|rośliny okrywowe]], a drugie na [[żywopłot]] i [[topiary]]. Rośliny z rodzaju ''[[Sarcococca]]'' bywają uprawiane dla pachnących kwiatów kwitnących w okresie zimowym<ref name="christenhusz"/>. Twarde [[Drewno (technika)|drewno]] twarde niektórych gatunków bukszpanu (zwłaszcza [[Bukszpan wieczniezielony|wieczniezielonego]] i ''[[Buxus macowanii]]''), dobrze nadaje się do toczenia i polerowania. Wykorzystywane jest od dawna do wyrobu mebli i przedmiotów ozdobnych<ref name=heywood/>.
== Morfologia ==
[[Plik:Pachysandra terminalis Runianka japońska 2018-04-15 02.jpg|thumb|[[Runianka japońska]]]]
[[Plik:Sarcococca confusa. Locatie Tuinreservaat Jonkervallei 01.jpg|thumb|''Sarcococca confusa'']]
; [[Liść|Liście]]: Skrętoległe (''Didymeles'' i plemię ''Sarcococceae'') lub naprzeciwległe (''Buxus'')<ref name=heywood/>. Pojedyncze, zwykle skórzaste, całobrzegie, ząbkowane tylko u runianek ''Pachysandra''<ref name=heywood/>.▼
; Pokrój: Zimozielone [[krzew]]y i niewielkie [[drzewo|drzewa]], rzadziej [[bylina (botanika)|byliny]] o drewniejącej nasadzie [[łodyga|łodyg]]<ref name=slownik/>. Pędy zwykle nagie, jeśli owłosione to włoski proste<ref name="christenhusz">{{Cytuj książkę | autor = Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase | tytuł = Plants of the World | wydawca = Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press | miejsce = Richmond UK, Chicago USA | data = 2017 | strony = 227-228 | isbn = 978-1-842466346}}</ref>.
; [[Kwiat]]y: Drobne, promieniste, rozdzielnopłciowe (rośliny [[Jednopienność|jednopienne]], tylko u niektórych ''Styloceras'' [[dwupienność|dwupienne]]). Kwiaty wyrastają zwykle w kątach liści, rzadziej szczytowo, w [[Pęczek (botanika)|pęczkach]], [[kłos]]ach i [[grono|gronach]]<ref name=heywood/>. W kwiatach męskich okwiat w postaci czterech listków zrośniętych u nasady. [[Pręcik (botanika)|Pręciki]] występują w liczbie od 4 (najczęściej), przez 6–8, do 45 ''Styloceras''<ref name=heywood/>. W kwiatach żeńskich listków okwiatu jest 5–6 (''Buxus'') lub więcej – do 20 (plemię ''Sarcococceae''). [[Zalążnia]] górna z dwóch [[owocolistek|owocolistków]] (plemię ''Sarcococceae'') lub trzech (''Buxus''). Owocolistki ponad zalążnią są rozchylone<ref name=heywood/>.▼
▲; [[Liść|Liście]]: Skrętoległe (''Didymeles'' i plemię ''Sarcococceae'') lub naprzeciwległe (''Buxus'')<ref name=heywood/>. Pojedyncze, zwykle skórzaste, całobrzegie, ząbkowane tylko u runianek ''Pachysandra''<ref name=heywood/>. Pozbawione [[przylistek|przylistków]]. [[Użyłkowanie liścia]] pierzaste, choć czasem z nasady blaszki wychodzą trzy główne żyłki, a nie jedna<ref name="christenhusz"/>.
; [[Owoc]]e: [[Torebka (botanika)|Torebki]] i [[pestkowiec|pestkowce]] (plemię ''Sarcococceae'')<ref name=heywood/>.▼
▲; [[Kwiat]]y: Drobne, promieniste, rozdzielnopłciowe (rośliny [[Jednopienność|jednopienne]], tylko u niektórych ''Styloceras'' [[dwupienność|dwupienne]]). Kwiaty wyrastają zwykle w kątach liści, rzadziej szczytowo, w [[Pęczek (botanika)|pęczkach]], [[kłos]]ach i [[grono|gronach]]<ref name=heywood/>. W kwiatach męskich okwiat w postaci czterech listków zrośniętych u nasady (brak ich u ''Haptanthus''<ref name="christenhusz"/>). [[Pręcik (botanika)|Pręciki]] występują w liczbie od 4 (najczęściej), przez 6–8, do 45 ''Styloceras''<ref name=heywood/>, tylko u ''Haptanthus'' są dwa, przy tym zrośnięte<ref name="christenhusz"/>. W kwiatach żeńskich listków okwiatu jest 5–6 (''Buxus'') lub więcej – do 20 (plemię ''Sarcococceae'')<ref name=heywood/>, albo brak wcale (''Haptanthus'')<ref name="christenhusz"/>. [[Zalążnia]] górna z dwóch [[owocolistek|owocolistków]] (plemię ''Sarcococceae'') lub trzech (''Buxus''). Owocolistki ponad zalążnią są rozchylone<ref name=heywood/> i wyciągnięte w szyjki [[słupek|słupka]]<ref name="christenhusz"/>.
▲; [[Owoc]]e: [[Torebka (botanika)|Torebki]] i [[pestkowiec|pestkowce]] (plemię ''Sarcococceae'')<ref name=heywood/>, zwykle z zachowaną i okazałą szyjką słupka<ref name="christenhusz"/>.
== Systematyka ==
| |||