Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Ytabak (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, drobne techniczne
m poprawa linków
Linia 132:
 
===== Zasada państwa prawa =====
Pojęcie „[[PraworządnośćPaństwo prawa|państwa prawa]]” ([[Język niemiecki|niem.]] ''Rechtsstaat'') jest częścią dorobku niemieckiej doktryny i praktyki prawnej, które zaczęły go używać jeszcze w XIX w.<ref>Po raz pierwszy pojęcia tego użył [[Robert von Mohl]] w rozprawie pod tytułem ''Die deutsche Polizeiwissenschaft nach den Grundsätzen des Rechtsstaates.'' ([[Język polski|pol.]]: ''Niemiecka nauka policyjna według zasad państwa prawa.'') 1832–1834. W tradycji anglosaskiej pojęciu temu odpowiada natomiast pojęcie ''rule of law'', oznaczające rządy prawa, por. S. G. Calabresi: ''The Historical Origins of the Rule of Law in the American Constitutional Order.'' Harvard Journal of Law and Public Policy, vol. 28 Issue 1, Fall 2004, s. 273 i n.</ref> Prawdziwą sławę zasada państwa prawa zyskała jednak dopiero w XX w., w szczególności w [[Niemcy|Niemczech]], gdzie opisowo ujęta w art. 20 [[Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec|Ustawy Zasadniczej]], obrosła po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] bogatą literaturą i [[Orzecznictwo|orzecznictwem]]. Wkrótce zaczęła być traktowana jako jedna z podstawowych zasad, którymi powinno się kierować państwo w stosunku do obywateli, również w wielu innych państwach europejskich.
 
W Polsce zasada państwa prawa wprowadzona została po raz pierwszy do konstytucji w wyniku przeobrażeń demokratycznych 1989 r. (art. 1 [[Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|Konstytucji PRL]] w brzmieniu drugiej [[Nowela grudniowa|noweli konstytucyjnej z 1989 r.]] ({{Dziennik Ustaw|1989|75|444}})) i przeżyła w początkowym okresie bardzo burzliwy rozwój. Szczególnie w latach, które nastąpiły bezpośrednio po przełomie 1989 r. służyła ona jako wzorzec oceny wielu przepisów odziedziczonych po poprzedniej formacji ustrojowej i podstawa uznania ich za nieobowiązujące przez [[Trybunał Konstytucyjny (Polska)|Trybunał Konstytucyjny]]. Dodać jednak trzeba, że niektóre zasady szczegółowe wypływające z zasady państwa prawa (np. zasada ochrony praw nabytych – orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 1989 r., sygn. K 3/88, OTK ZU 1989, poz. 2, czy zakaz [[Retroakcja|działania prawa wstecz]] – orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 28 maja 1986 r., sygn. U 1/86, OTK ZU 1986, poz. 2) Trybunał Konstytucyjny wyprowadzał z przepisów [[Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|Konstytucji PRL]] jeszcze zanim pojawiło się w niej wyraźne odwołanie do państwa prawnego.