|
'''Regionalizm''' (dawniej: [[prowincjonalizm (językoznawstwo)|prowincjonalizm]]) – element językowy, cecha [[język (mowa)|języka]]językowa (cecha wymowy, wyraz, forma wyrazowa, konstrukcja składniowa) charakterystyczna dla danego [[region (geografia)|regionu]], niemieszcząca się w obrębie ogólnegoogólnonarodowego [[standard literacki|standardu literackiego]]{{r|:0|:1}}.
W polskiej tradycji [[Normatywistyka językowa|normatywistycznej]] termin ''regionalizm'' rezerwuje się dla specyficznych środków mowy używanych przez ogół ludzi (w tym ludzi wykształconych{{r|:3}}) z danego [[region (geografia)|regionu]]. Elementy te uznawane są za mieszczące się w obrębie normy użytkowej [[językpolszczyzny standardowy|języka standardowego]] ([[język ogólny|ogólnego]]/[[język literacki|literackiego]])standardowej, choć różniąnie się od form funkcjonującychfunkcjonują na całym obszarze występowania języka{{r|:2}}. WTak ujęciurozumiane tymregionalizmy regionalizmami nazywaodróżnia się wyrażenia dobrze ugruntowane w języku inteligencji{{r|:3}}. Odróżnia się je wtedy od [[dialektyzm]]ów, które są elementami charakterystycznymi dla [[gwara|gwar]] ludowych (uznawanymi za uchybienia językowe w przypadku nieświadomegoniezamierzonego przeniesienia na grunt języka literackiego{{odn|Polański|1999|s=120}}{{r|:4|:5}}) oraz od [[Błąd językowy|błędów językowych]] w rozumieniu [[Preskryptywizm językowy|preskryptywistycznym]], czyli wszelkich nienormatywnychpozanormatywnych środkówelementów mowyjęzykowych występujących w [[Język wernakularny|wernakularnych]], realizacjachbliskostandardowych językaformach ogólnegopolszczyzny{{r|:6|:7}}. W niektórych klasyfikacjach mianem regionalizmów określa się jednak wszystkie elementy językowe o ograniczonym zasięgu terytorialnym, w tym te oceniane przez normatywistów jako błędne{{r|:6}}.
Regionalizmy są zwykle dobrze osadzone w tradycji regionu, używane od wielu dziesiątków lat i ocenianespotykają przychylniesię przezone normatywistówz przychylną oceną środowisk normatywistycznych{{r|:87}}. Niektóre regionalizmy przenikają do ogólnego standardu literackiego języka. Zachowanie regionalizmów świadczy o bogactwie języka, sprzyja jego różnorodności i jest odzwierciedleniem historii i kultury danego regionu{{r|:98}}.
== Podział ==
=== Regionalizmy fonetyczne ===
Są to różnice w [[wymowa|wymowie]]{{r|:109}}.
Przykłady: cechą regionalną południowopolską jest artykulacja połączeń -nk- i -ng- zawsze z tylnojęzykowym dźwiękiem ŋ.: [okieŋko], [firaŋka], [baŋk], [balaŋga]. Na północy Polski (i w wymowie nienacechowanej) głoska ŋ, występuje przed k, g tylko w wyrazach obcych ([baŋk], [balaŋga)], choć i w tych wypadkach zdarza się wymowa z n (uznawana za mniej poprawną: [bank], [balanga]); w wyrazach rodzimych słychać w tym regionie zawsze [nk]: [okienko], [firanka], [poranka]. Wymowa udźwięczniająca jest charakterystyczna dla południa i zachodu Polski, wymowa ubezdźwięczniająca – dla północy. W normie wzorcowej mieści się też wymawianie bądź niewymawianie dźwięcznego h, a także przedniojęzykowego ł. Dźwięczne h i przedniojęzykowe ł są charakterystyczne dla Kresów Wschodnich, ich brak – dla reszty kraju.
<ref name=:5>{{Cytuj |autor=Adam Wolański |url=https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/e-pochylone;8891.html |tytuł=''e'' pochylone |data=2008-01-28 |praca=Poradnia językowa PWN |opublikowany=sjp.pwn.pl |data dostępu=2018-11-04}}</ref>
<ref name=:6>{{Cytuj książkę |autor=Monika Szymańska |tytuł = Regionalizmy językowe w świadomości użytkowników języka polskiego|url = http://sbc.org.pl/Content/93093/doktorat3237.pdf |strony=5, 183–185 |miejsce=Katowice |rok=2011 |data dostępu = 2018-11-04}}</ref>
<ref name=:7>{{Cytuj |autor=Mirosław Bańkostronę |url =https http://sjpwww.pwndialektologia.uw.edu.pl/poradnia/haslo/ogladnac;7905index.htmlphp?l1=podstawy-dialektologii&l2=dialektyzmy-mwr |tytuł =oglądnąć DIALEKTOLOGIA POLSKA |datanazwisko =2007-01-23 Karaś |pracaimię =Poradnia językowa PWNHalina |opublikowanypraca =sjp 1.pwn4.pl Dialektyzmy a regionalizmy |data dostępu = 2018-1108-0430}}</ref>
<ref name=:8>{{Cytuj stronę |url = http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=podstawy-dialektologiileksykon&l2lid=dialektyzmy-mwr551 |tytuł = DIALEKTOLOGIA POLSKADialektyzm |nazwisko = Karaś |imię = Halina |praca = 1.4. Dialektyzmy aDialektologia regionalizmypolska |data dostępu = 20182017-0812-3023}}</ref>
<ref name=:9>{{Cytuj stronę |url = http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=leksykonpodstawy-dialektologii&lidl2=551typy-i-przyklady-mwr |tytuł = DialektyzmTypy i przykłady regionalizmów |nazwisko = Karaś |imię = Halina |praca = Dialektologia polska |data dostępu = 2017-12-23}}</ref>
<ref name=:10>{{Cytuj stronę |url = http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=podstawy-dialektologii&l2=typy-i-przyklady-mwr |tytuł = Typy i przykłady regionalizmów |nazwisko = Karaś |imię = Halina |praca = Dialektologia polska |data dostępu = 2017-12-23}}</ref>
}}
| 