Rosja: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne
Glovacki (dyskusja | edycje)
Nie podano opisu zmian
Linia 74:
Federacja Rosyjska jest [[Lista państw świata według powierzchni|największym państwem na świecie pod względem powierzchni]] oraz [[Lista największych państw w historii|szóstym pod względem wielkości w historii świata]]. Pod względem liczby ludności zajmuje [[Lista państw świata według liczby ludności|9. miejsce]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R|tytuł=Federacja Rosyjska: generalna charakterystyka|opublikowany=[[Federalna Służba Statystyki Państwowej|Federalna Służba Statystyczna]] |język=en |archiwum=http://web.archive.org/web/20031021014415/http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R|zarchiwizowano=2003-10-21|data dostępu=2011-02-05}}</ref>. Rosja należy do największych gospodarek świata, pod względem PKB zajmuje 6. miejsce na świecie<ref name="worldbank" />. Państwo rosyjskie dysponuje największymi na świecie [[Zasoby naturalne|zasobami naturalnymi]] i źródłami energii<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.unesco.ru/en/?module=pages&action=view&id=1|tytuł=Komisja Federacji Rosyjskiej przy UNESCO: panorama Rosji |opublikowany=UNESCO.ru |język=en|data dostępu=2011-02-05}}</ref>. Rosja jest członkiem wielu międzynarodowych organizacji, m.in. jednym z pięciu stałych członków [[Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych|Rady Bezpieczeństwa ONZ]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.un.org/sc/members.asp|tytuł=Members of the Security Council|opublikowany=ONZ |język=en |data dostępu=2010-01-22}}</ref>, [[G20]], [[Euroazjatycka Unia Gospodarcza|Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej]], [[Wspólnota Niepodległych Państw|Wspólnoty Niepodległych Państw]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.cis.minsk.by/|tytuł=Oficjalna strona Komitetu WNP w Mińsku |opublikowany=WNP |język=ru |data dostępu=2011-02-04}}</ref>, [[Szanghajska Organizacja Współpracy|Szanghajskiej Organizacji Współpracy]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.sectsco.org/|tytuł=Oficjalna strona Szanghajskiej Organizacji Współpracy |opublikowany=SOW |język=ru|data dostępu=2011-02-04}}</ref> i odgrywa znaczącą rolę w polityce światowej.
 
[[Ruś Kijowska#Współczesne spory o interpretacje i dziedzictwo Rusi Kijowskiej|Według historiografii rosyjskiej]] początki rosyjskiej państwowości sięgają IX wieku i [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]]. Kultura ruska kształtowała się pod silnym wpływem [[Słowianie południowi|Słowian południowych]] i [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]], za których pośrednictwem przyjęto [[prawosławie]]. W XII wieku Ruś uległa rozbiciu na [[księstwo udzielne|księstwa udzielne]]. Wydzielone w XIII wieku [[Księstwo Moskiewskie]] doprowadziło do scalenia większościpółnocno-wschodnich ziem ruskich i wyzwolenia ich spod panowania tatarskiego (XIII–XV w.). Najazdy tatarskie wywarły silny wpływ na historię Rusi, a sami [[Tatarzy]] są obecnie największą mniejszością etniczną Rosji. W 1547 [[Iwan IV Groźny]] został koronowany na cara, a nazwa państwa została zmieniona na [[Carstwo Rosyjskie]]. W latach 862–1598 dynastią panującą byli [[Rurykowicze]], w latach 1613–1917 na tronie zasiadali [[Romanowowie]]. Za panowania [[Piotr I Wielki|Piotra Wielkiego]] doszło do umocnienia pozycji Rosji na arenie międzynarodowej i ustanowienia [[Imperium Rosyjskie]]go. W XVI–XIX w. Rosja zyskała ogromne obszary w Europie Wschodniej, Azji Północnej, Środkowej, na Kaukazie oraz [[Rosyjska kolonizacja Ameryki Północnej|przejściowo w Ameryce Północnej]]. [[Rewolucja lutowa 1917|Rewolucja lutowa]] w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] doprowadziła do zniesienia monarchii. We wrześniu 1917 [[Rząd Tymczasowy Rosji|Rząd Tymczasowy]] ogłosił [[Republika Rosyjska|Rosję republiką]]. Po krwawej [[Wojna domowa w Rosji|wojnie domowej]] (1917–1922) bolszewicy przejęli całą władzę i wprowadzili [[System jednopartyjny|monopartyjny]] system rządów [[partia komunistyczna|partii komunistycznej]], trwający do 1990 roku. W 1922 utworzono [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich]], w którym [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka]] (RFSRR) odgrywała rolę dominującą. Rządy [[Józef Stalin|Stalina]] doprowadziły do przekształcenia ZSRR w potężny ośrodek gospodarczy<ref>{{Cytuj|autor=Wheatcroft, S. G.; Davies, R. W.; Cooper, J.M.|tytuł=Soviet Industrialization Reconsidered: Some Preliminary Conclusions about Economic Development between 1926 and 1941|czasopismo=The Economic History Review|data=May 1986|s=Vol. 39, No. 2, pp. 264-294}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Gregory, Paul R.|tytuł=The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives|data=2004|isbn=0-521-53367-8|wydawca=Cambridge University Press|s=218–220}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=Народное хозяйство СССР в 1960 году|data=1961|data dostępu=2017-07-27|miejsce=Москва|opublikowany=Госстатиздат ЦСУ СССР|url=http://mysteriouscountry.ru/wiki/index.php/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0/1960|język=ru}}</ref>. Zmiany te kosztowały jednak życie wielu milionów ludzi, którzy padli ofiarą [[wielki terror (ZSRR)|polityki terroru]]. Od lat siedemdziesiątych XX wieku ZSRR przeżywał okres stagnacji. W 1991, pod rządami [[Michaił Gorbaczow|Michaiła Gorbaczowa]], doszło do rozwiązania ZSRR i od tej pory Rosja oraz 14 pozostałych republik związkowych tworzą samodzielne państwa.
 
== Nazwa kraju ==