Układ monachijski: Różnice pomiędzy wersjami

30 września 1938 z datą 29 września 1938 roku szefowie rządów [[Neville Chamberlain]] (Wielka Brytania), [[Édouard Daladier]] (Francja), [[Adolf Hitler]] (Niemcy) i [[Benito Mussolini]] (Włochy) podpisali układ<ref>Tekst angielski [http://avalon.law.yale.edu/imt/munich1.asp ''Munich Agreement''], francuski [https://essaiforum.wordpress.com/2013/03/13/les-accords-de-munich/ ''Les accords de Munich''], niemiecki [http://ciml.250x.com/archive/ussr/german/muenchener_abkommen_1938_29_september.pdf ''Münchner Abkommen''], włoski [http://www.alieuomini.it/pagine/dettaglio/documenti,11/la_crisi_dei_sudeti_ed_il_patto_di_monaco,138.html ''Accordo di Monaco''].</ref>.

 

 

Układ monachijski przewidywał ponadto zwołanie nowej konferencji międzynarodowej w sprawie rozstrzygnięcia sporu pomiędzy [[II Rzeczpospolita|Polską]] i Czechosłowacją o część [[Śląsk Cieszyński|Śląska Cieszyńskiego]], zwanego [[Zaolzie]]m, oraz kwestii przynależności [[Wolne Miasto Gdańsk|Wolnego Miasta Gdańska]]. Konferencja taka nie doszła jednak do skutku. Polska wykorzystała osamotnienie oraz dramatyczną sytuację polityczną Czechosłowacji i w dniu podpisania układu przy wystosowaniu noty dyplomatycznej zażądała od rządu tego kraju pokojowego przekazania Zaolzia, zamieszkiwanego w większości przez ludność polską{{odn|Eckert|1990|s=328}}. 2 października 1938 roku Zaolzie zostało włączone do Polski{{odn|Eckert|1990|s=330}}. Odzyskanie przez Polskę etnicznie polskich ziem Śląska Cieszyńskiego było wówczas i pozostaje nadal uznawane za przyłączenie się do polityki roszczeń terytorialnych III Rzeszy, pomimo, że było konsekwencją cesji terytorialnych Czechosłowacji wobec Niemiec, przyjętych przez rząd Czechosłowacji i zaakceptowanych przez mocarstwa zachodnie na konferencji monachijskiej<ref group="uwaga">''Telegram szyfrowy nr 64 [[Józef Beck|J. Becka]] do [[Juliusz Łukasiewicz|J. Łukasiewicza]], podający treść rozmowy z J. Slavikiem oraz instrukcje do rozmów z politykami francuskimi.'' "Warszawa, 9 czerwca 1938 r. Receptus 57. '''W dniu dzisiejszym poseł czeski potwierdził mi kategorycznie zamiar swego rządu traktowania sprawy mniejszości polskiej na równych prawach z jakąkolwiek inną mniejszością w Czechosłowacji. Proszę przy sposobności zakomunikować to tamtejszemu ministrowi spraw zagranicznych. (…)Beck'''", w: ''Monachium 1938. Polskie dokumenty dyplomatyczne''. Wybór i opr. [[Zbigniew Landau]] i [[Jerzy Tomaszewski (historyk)|Jerzy Tomaszewski]], Warszawa 1985, wyd. [[Wydawnictwo Naukowe PWN|Państwowe Wydawnictwo Naukowe]], {{ISBN|83-01-04614-7}}, dokument nr 95, oryginał w [[Archiwum Akt Nowych]], t. 5511 k. 6., ''Telegram szyfrowy nr 58 J. Łukasiewicza o rozmowie z G. Bonnet na temat polityki Polskiej wobec Czechosłowacji''. "Paryż, 11 czerwca 1938 r. '''B(onnet) prosił mnie zakomunikować Panu Ministrowi co następuje: 1. Rząd francuski podziela całkowicie stanowisko rządu polskiego w sprawie mniejszości polskiej w Czechosłowacji i na drugi dzień po mojej rozmowie z B(onnet) polecił swojemu posłowi w Pradze oświadczyć tamtejszemu rządowi, iż mniejszość polska powinna otrzymać te same uprawnienia, które zostaną przyznane Niemcom sudeckim, i że powinno to nastąpić jednocześnie.''' 2. Rząd francuski przyjął z wdzięcznością do wiadomości oświadczenie Pana Ministra (…) i uważałby za wskazane i pożądane przystąpić do dalszych szerszych rozmów celem rozwinięcia i utrwalenia współpracy sojuszniczej.(…) Łukasiewicz." W: ''Monachium 1938. Polskie dokumenty dyplomatyczne.'' Wybór i opr. [[Zbigniew Landau]] i [[Jerzy Tomaszewski (historyk)|Jerzy Tomaszewski]], dokument nr 99 oryginał, w: [[Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie|Instytut Sikorskiego]], A.11.49/F/38. 21 września 1938 Beck oświadczył (wobec [[Leon Noël|Leona Noela]], ambasadora Francji w Warszawie), że "'''rząd polski będzie domagać się kategorycznie od rządów czechosłowackiego, angielskiego i francuskiego ścisłego wykonania klauzuli najwyższego uprzywilejowania, przyznanej mniejszości polskiej'''. Beck sprecyzował przy tym, że '''dopóki Anglia i Francja zamierzały ograniczyć ustępstwa wobec Niemców sudeckich do autonomii wewnątrz Czechosłowacji, domagaliśmy się dla mniejszości polskiej autonomii, gdy zastanawiano się nad zastosowaniem plebiscytu, żądaliśmy go również dla ziem zamieszkałych przez mniejszość polską; gdy wreszcie teraz Anglia i Francja godzą się na bezpośrednią cesję terytorialną, będziemy domagali się jednoczesnego zastosowania jej do Śląska Cieszyńskiego.'''" [[Juliusz Łukasiewicz]]: ''Dyplomata w Paryżu. 1936–1939. Wspomnienia i dokumenty Juliusza Łukasiewicza Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej.'' Wydanie rozszerzone, opr. Wacław Jędrzejewicz i Henryk Bułhak, Londyn 1989, Wyd. Polska Fundacja Kulturalna, {{ISBN|0-85065-169-7}}, s. 164. Por. też rozwój sytuacji w kryzysie czechosłowackim (wraz z dokumentami), Łukasiewicz op.cit. s. 79-184, szczegółowy opis również: [[Leszek Moczulski]]: ''Wojna polska.'' wydanie poprawione i uzupełnione, Warszawa 2009, [[Bellona (wydawnictwo)|Wydawnictwo Bellona]], {{ISBN|978-83-11-11584-2}}, s. 298-299 ("'''pod naciskiem francuskim Praga zgodziła się na jednoczesność koncesji wobec mniejszości polskiej i niemieckiej.'''") i następne do s. 358.</ref><ref>Zdaniem historyka dla Polski "''najkorzystniejsze byłoby wspólne z Czechosłowacją wystąpienie przeciwko Niemcom we wrześniu 1938 roku, gdyby Czechosłowacja była w ogóle skłonna do prowadzenia wojny i takiego współdziałania, przy minimalnym choćby poszanowaniu interesów polskich (trzeba pamiętać o wabieniu Stalina przez Benesza perspektywą wkroczenia do Polski Armii Czerwonej). Pamięć o wydarzeniach roku 1920'' [kiedy Czechosłowacja wykorzystała na swą korzyść zaangażowanie Polski na [[Wojna polsko-bolszewicka|froncie wschodnim]] a o podziale Śląska Cieszyńskiego zadecydowała [[Rada Ambasadorów]] bez przeprowadzania [[Plebiscyt na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie|plebiscytu]]] ''zbyt jednak ciążyła na stosunkach obu państw, a chociaż jest pewne, że Śląsk Zaolziański nie był wart ryzyka totalnej klęski Polski, to jednak jest również oczywiste, że trudności w zblizeniu między Polską a CSR w nie mniejszym stopniu tkwiły po stronie czeskiej co polskiej.''" [[Jerzy Łojek]] "Agresja 17 września 1939" Warszawa 1990, s. 14n.</ref>. Przeciwko wykorzystaniu Monachium do odzyskania Zaolzia wśród członków Rządu RP był tylko wicepremier [[Eugeniusz Kwiatkowski]], co omal nie doprowadziło do przesilenia gabinetowego<ref>Tamże, s. 169.</ref>.