Gi: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Linia 1:
{{Władca infobox
'''Gi''' (także Cesarzowa Ki; hangul: 기황후;lub Cesarzowa Qi /Ch’i: [[Język chiński|chiń.]] 奇皇后), [[Język mongolski|mong.]] Öljei Khutuk (Өлзий хутуг) (1315-1369/1370) – cesarzowa Chin z dynastii Yuan jako małżonka Toghona Temüra i matka chana Biligtü (Ayushiridary). Pochodziła z arystokratycznej z rodziny z Goryeo.
|władca = Ki
|imiona =
|tytulatura = cesarzowa-małżonka ({{j|zh|皇后}})
|grafika =
|opis grafiki =
|herb =
|opis herbu =
|faksymile =
|opis faksymile =
|dewiza =
|1. tytuł = Cesarzowa dynastii Yuan
|1. od =
|1. do =
|1. koronacja =
|1. poprzednik =
|1. następca =
|1. jako = żona
|1. kogo = [[Togon Temür]]a
|dynastia = [[dynastia Yuan|Yuan]]
|data urodzenia = 1315
|miejsce urodzenia = [[Goyang|Haengju]], [[Korea]]
|data śmierci = 1370?
|miejsce śmierci =
|przyczyna śmierci =
|miejsce spoczynku =
|ojciec = Ki Ja O
|matka =
|rodzeństwo =
|1. związek z = [[Togon Temür]] |1. związek = mąż
|1. związek od =
|1. związek do =
|1. dzieci = Biligtü
|odznaczenia =
|commons =
|wikiźródła =
|wikicytaty =
}}
Cesarzowa '''GiKi''' (także Cesarzowa Ki; hangul:{{w języku|ko|기황후;lub}}, Cesarzowa{{w Qi /Ch’i: [[Język chińskijęzyku|zh|chiń.]] 奇皇后)}}, [[Język{{w mongolskijęzyku|mn|mong.]] Öljei Khutuk (Өлзий хутуг}}) (ur. 1315-1369/, zm. 1370) – cesarzowa Chin z dynastii Yuan jako małżonka ToghonaTogona Temüra i matka chana Biligtü (Ayushiridary). Pochodziła z arystokratycznej z rodziny z Goryeo.
 
== Życiorys ==
Córka GiKi JaoJa O ({{j|ko|기자오; 奇子敖}}), urodzona w Haengju (dziś [[Goyang]]- 행주; 幸州) w Królestwie [[Goryeo]]. Miała starszego brata, zwanego GiKi CheolCh'ŏl ([[hangul]]: {{j|ko|기철;}} [[hancha]]: 奇轍, [[Język mongolski|mong.]]: ''Bayn Bukha''). Przyszła cesarzowa pochodziła z niższej rangą arystokratycznej rodziny biurokratów. W czasach rządów mongolskiej dynastii Yuan w Chinach, były tam wysyłane z Goryeo liczne towar y- sukna, [[żeń-szeń]], srebro, złoto, ale i dziewczęta i chłopcy, którzy mieli służyć na dworze cesarskim jako kolejno konkubiny i eunuchowie<ref>Jinwung Kim (2012). A History of Korea: From „Land of the Morning Calm” to States in Conflict. Indiana University Press. s. 172–. {{ISBN|0-253-00024-6}}</ref><ref>Gwyn Campbell; Suzanne Miers; Joseph C. Miller (8 September 2009). Children in Slavery through the Ages. Ohio University Press. s. 136–. {{ISBN|978-0-8214-4339-2}}.</ref>. Na dworze mongolskim małżeństwo z kobietami z GoryeoKorei uchodziło za prestiż<ref>Lorge, Peter. China Review International 17, no. 3 (2010): 377-79. https://www.jstor.org/stable/23733178.</ref>. Goryeo ponosiło konsekwencje działań eunucha[[eunuch]]a BakPaka BulhwyPulhwa ({{j|ko|박불화}} hancha: 朴不花). Kraj był zobowiązany co trzy lata składać „daninę z ludzi” w postaci młodych dziewcząt, na co nie chciała się zgodzić młoda GiKi{{odn|Hwang|2010|s=59}}. Nie chciała rozdzielać się z rodziną, jednak już po przybyciu na dwór w Pekinie zdecydowała, że będzie najlepszą konkubiną, jaką mogłaby być. Wkrótce, dzięki niezwykłej urodzie i talencie do tańca, kaligrafii, poezji i konwersacji, stała się ulubioną konkubiną cesarza{{odn|Hwang|2010|s=56}} [[Togon Temür|Toghona Temüra]] (Huizonga), zakochał się w niej i spędzał więcej czasu, niż z żoną, cesarzową Danashiri, córką sterującego cesarzem [[El Temür]]a. Po egzekucji cesarzowej Danashiri 22 lipca 1335 r. z w wyniku czystki spowodowanej buntem jej brata Tanqishi’ego, cesarz chciał ogłosić cesarzową panią GiKi, co było sprzeczne z dotychczasową praktyką, wedle której wielcy chanowie wybierali drugie żony spośród arystokracji mongolskiej, jednak wycofał się z tego pomysłu po zawiązaniu się opozycji wśród niektórych kół dworskich{{odn|Hwang|2010|s=56}}. Bayan, de facto rządzący krajem i cesarzowa wdowa Budashiri spiskowali, by nie dopuścić do większych wpływów kobiety z GoryeoKorei na dworze. to matka cesarza wpłynęła na taką postawę Bayana. Budashiri postrzegała panią GiKi za kobietę niezwykle inteligentną i przebiegłą, bała się jej wpływów. W międzyczasie monarcha został zmuszony poślubić Bayan Khutugh, siostrzenicę prawej ręki cesarza. Po urodzeniu syna w 1339 r. cesarz Huizong ostatecznie ogłosił GiKi swa żoną w 1340 r.{{odn|Hwang|2010|s=56}}, a po obaleniu Bayana w tym samym roku została drugą cesarzową (pierwszą byłą wspomniana Bayan Khutugh). Z upływem czasu Toghon przestał się interesować rządzeniem, a coraz więcej obowiązków przejmowała cesarzowa GiKi, stając się niezwykle wpływową osobą na dworze, a jej zdolne zarządzanie sprawiło, że władała w okresie największego pokoju i rozkwitu w historii dynastii Yuan i w ogóle Chin{{odn|Hwang|2010|s=57}}. Po tym jak starszy brat cesarzowej, GiKi CheolCh'ŏl został głównodowodzącym Kwatery Głównej Mongolskich Wschodnich Pól, zyskali on i władczyni ogromne wpływy w GoryeoKorei. Jej syn Ayushiridara został księciem koronnym w 1353 r., ale pani GiKi chciała, by w przyszłości został cesarzem. Huizong wykrył jednak zamiary małżonki i jej zaufanego eunucha BakPaka Bulhwy (hangul: 박불화; hancha: 朴不花)Bulhwa i przez to się od niej oddalił.
 
GiKi CheolCh'ŏl chciał zagrozić wasalnemu wobec Mongołów królowi Goryeo Gongminowi[[Kongmin]]owi, a ten w odpowiedzi wymordowałrozkazał zabić rodzinę GiKi w 1356 r. Cesarzowa po tym zdarzeniu wysłała oddziały, które miały osadzić na koreańskim tronie Tash Temüra, zostały one jednak pokonane podczas przekraczania rzeki [[Yalu Jiang|Yalu]]. W 1364 r. przeciwnik osadzenia na tronie księcia Ayushiridary, Bolud Temür zajął stolicę, lecz po interwencji Köke Temüra, sojusznika cesarzowej GiKi, do którego uciekł jej syn, obalono Boluda w następnym roku. Znów bez sukcesu chciała zapewnić tron synowi z pomocą Köke Temüra. Po śmierci Bayan Khutugh została pierwszą cesarzową.
 
Chińskie[[Powstanie powstanieCzerwonych narodoweTurbanów]] zmusiło dwór do ucieczki do Yingchangu w dzisiejszej Mongolii Wewnętrznej w 1370 rroku. Wkrótce zmarł cesarz Toghon Temür, a tron objął Ayushiridara jako Biligtü Chan (mong.), panujący pod imieniem cesarskim Zhaozong (chiń.{{w języku|zh|昭宗}}). Jakiś czas później nagleKi zaginęła.
 
== Kultura masowa ==
Rolę cesarzowej Gi odtworzyła aktorka Kim Hye-ri w serialu stacji telewizyjnej [[Munhwa Broadcasting Corporation|MBC]] ''Shin Don'' z 2005 roku. Cesarzową Gi zagrały [[Ha Ji-won|Ha Ji-Won]] i Hyun Seung-min w serialu MBC ''[[Cesarzowa Ki]]'' (2013–2014).
 
== Przypisy ==