Wikipedia

Felaszowie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
391 617 edycji
m Bot poprawia linkowanie wewnętrzne oraz inne drobne sprawy
m poprawa przek., drobne redakcyjne, +kontrola autorytatywna, przeniesienie refów na koniec
Linia 2:
 
== Felaszowie w Etiopii ==
Felaszowie zamieszkiwali w Etiopii na północ od Jeziora [[Tana (jezioro)|Tana]]<ref name = PWN>{{Cytuj stronę r| url = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Felaszowie;3900248.html | tytuł = Felaszowie | opublikowany = [[Encyklopedia PWN (internetowa)|Internetowa encyklopedia PWN]] | data dostępu = 2016-01-18}}</ref> w dzisiejszej prowincji Begiemdyr i Semien (historycznie Gonder).
 
Wedle tradycji Felaszów są oni potomkami Menelika, syna króla [[Salomon (król Izraela)|Salomona]] i królowej [[Makeda|Saby]], który przywiódł ich z [[Jerozolima|Jerozolimy]] do Etiopii. Wedle innych opinii są potomkami więźniów Salmanasara V, który zburzył Samarię, lub uchodźcami ze zburzonej w [[70]] r. n.e. przez Rzymian Jerozolimy. Z kolei tradycja etiopska podaje, że od dawna przybywali do Etiopii żydowscy kapłani, którzy nawrócili cały kraj na judaizm. Gdy jednak przybył do nich biskup [[Frumencjusz z Aksum|Frumencjusz]] przyjęli oni chrześcijaństwo, zaś stawiający opór wyznawcy dawnej religii zostali wygnani i osiedlili się nad [[Tana (jezioro)|jeziorem Tana]]. Wedle jednej z dziewiętnastowiecznych teorii mogą być oni potomkami jeńców wziętych przez króla Etiopii Kaleba w południowej Arabii, na początku VI w., gdzie istniało państwo [[Himjaryci|Himjarytów]], w którym władcy i część ludności przyjęła judaizm. Istnieje też wersja, że są potomkami garnizonu żydowskiego stacjonującego na [[Elefantyna|Elefantynie]], skąd wyruszyli ok. 399 p.n.e.<ref name={{r|Hancock />}} Współcześnie przyjmuje się, że należą oni etnicznie do kuszyckiej ludności Ageu, a judaizm przyjęli z zewnątrz. Felaszowie nie znają [[Talmud]]u, swe prawo religijne opierają jedynie na [[Tora|Torze]]. Nie znali również [[język hebrajski|hebrajskiego]], w swej liturgii używając [[język gyyz|języka gyyz]]. Ich językiem codziennym był [[język kwara]]. Sami siebie nazywają ''Bete Israel'' („Dom Izraela”)<ref name = {{r|PWN />}}.
 
W [[XV wiek|XV w.]] ziemie Felaszów przyłączył do Etiopii cesarz [[Izaak (cesarz Etiopii)|Izaak]], ale nadal pozostawały one zarzewiem buntu. W [[1533]] r. Felaszowie poparli walczącego przeciw Etiopii imama Ahmeda ibn Ibrahima al-Gaziego. Ostatecznie Felaszów podporządkował Etiopii cesarz [[Sertse Dyngyl]] w latach osiemdziesiątych80. [[XVI wiek|XVI w.]] Dokonał tego poprzez wyprawy zbrojne i pertraktacje polityczne z ich ówczesnym władcą Goszenem. Ostatnimi większymi zrywami Felaszów przeciw władzy cesarzy Etiopii były rebelie prowadzone przez Gedeona w latach 20. XVII w.
 
== Felaszowie w Izraelu ==
[[Plik:Women at kotel.jpg|thumb|200px|Etiopskie kobiety pod [[Ściana Płaczu|Ścianą Płaczu]] w [[Jerozolima|Jerozolimie]].]]
W końcu [[1984]] r. Izrael rozpoczął planową akcję ewakuacji Felaszów z Etiopii. Rządem Izraela powodowały przede wszystkim względy humanitarne, w Etiopii panowała [[Klęska głodu w Etiopii 1984-1985(1983–1985)|klęska głodu]], było to również zgodne z polityką Izraela dotyczącą sprowadzania do Izraela Żydów z zagrożonych krajów, do tego dochodził również niepokój o malejącą liczbę imigracji z diaspory, co groziło niekorzystnymi zmianami w strukturze społecznej państwa. Felaszów transportowano drogą lotniczą, w wielkim pośpiechu – z obozów dla uchodźców na granicy sudańsko-etiopskiej. [[Operacja Mojżesz|operację Mojżesz]], trwającą od listopada 1984 do stycznia 1985 zorganizowały [[Siły Obronne Izraela]] we współpracy z [[Centralna Agencja Wywiadowcza|CIA]], podczas jej trwania przewieziono ponad 7000 osób. Kolejne 800 osób trafiło do Izraela dzięki [[operacja Jozue|operacji Jozue]]<ref name = ethiopia>{{Cytuj stronę r| url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/ejhist.html#operation1 | tytuł = Ethiopia | opublikowany = jewishvirtuallibrary | data dostępu = 2016-01-18ethiopia}}</ref>. Kolejna wielka akcja imigracyjna miała miejsce w maju 1991, podczas trwającej w Etiopii wojny domowej, kiedy to w ramach ''[[operacja Salomon|operacji Salomon]]'' w ciągu zaledwie 36 godzin, przetransportowano do Izraela ponad 14,5 tysięcy Felaszów<ref name = ethiopia /><ref>{{Cytuj stronę r| url = http://www.nytimes.com/1991/05/26/world/ethiopian-jews-and-israelis-exult-as-airlift-is-completed.html ethiopia| tytuł = Ethiopian Jews and Israelis Exult as Airlift Is Completed | autor = Joel Brinkley | data = 26 maja 1991 | opublikowany = nytimes.com | data dostępu = 2016-01-18Brinkley1991}}</ref> . W połowie lat 90. w Izraelu mieszkało ok. 60 tys. Felaszów.▼
[[Plik:Falasha makstyle.jpg|thumb|200px|Izraelski żołnierz pochodzenia etiopskiego.]]▼
▲W końcu [[1984]] r. Izrael rozpoczął planową akcję ewakuacji Felaszów z Etiopii. Rządem Izraela powodowały przede wszystkim względy humanitarne, w Etiopii panowała [[Klęska głodu w Etiopii 1984-1985|klęska głodu]], było to również zgodne z polityką Izraela dotyczącą sprowadzania do Izraela Żydów z zagrożonych krajów, do tego dochodził również niepokój o malejącą liczbę imigracji z diaspory, co groziło niekorzystnymi zmianami w strukturze społecznej państwa. Felaszów transportowano drogą lotniczą, w wielkim pośpiechu – z obozów dla uchodźców na granicy sudańsko-etiopskiej. [[Operacja Mojżesz|operację Mojżesz]], trwającą od listopada 1984 do stycznia 1985 zorganizowały [[Siły Obronne Izraela]] we współpracy z [[Centralna Agencja Wywiadowcza|CIA]], podczas jej trwania przewieziono ponad 7000 osób. Kolejne 800 osób trafiło do Izraela dzięki [[operacja Jozue|operacji Jozue]]<ref name = ethiopia>{{Cytuj stronę | url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/ejhist.html#operation1 | tytuł = Ethiopia | opublikowany = jewishvirtuallibrary | data dostępu = 2016-01-18}}</ref>. Kolejna wielka akcja imigracyjna miała miejsce w maju 1991, podczas trwającej w Etiopii wojny domowej, kiedy to w ramach ''[[operacja Salomon|operacji Salomon]]'' w ciągu zaledwie 36 godzin, przetransportowano do Izraela ponad 14,5 tysięcy Felaszów<ref name = ethiopia /><ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.nytimes.com/1991/05/26/world/ethiopian-jews-and-israelis-exult-as-airlift-is-completed.html | tytuł = Ethiopian Jews and Israelis Exult as Airlift Is Completed | autor = Joel Brinkley | data = 26 maja 1991 | opublikowany = nytimes.com | data dostępu = 2016-01-18}}</ref> . W połowie lat 90. w Izraelu mieszkało ok. 60 tys. Felaszów.
 
▲[[Plik:Falasha makstyle.jpg|thumb|200px180px|left|Izraelski żołnierz pochodzenia etiopskiego.]]
Sytuacja Felaszów w Izraelu początkowo była dość niejasna, pojawiały się naciski ze strony kół ortodoksyjnych na przyjęcie przez nich [[judaizm]]u rabinicznego. Felasze po przybyciu do Izraela mieli wiele trudności związanych z integracją ze współczesnym społeczeństwem izraelskim. Wielu z nich jest bezrobotnymi lub wykonuje prace dające bardzo niski dochód, co zmusza wiele rodzin do korzystania z pomocy socjalnej. Szczególnym problemem jest poziom potrzebnego wykształcenia w nowoczesnym państwie (analfabetyzm jest w tej społeczności bardzo wysoki). Zdarzają się także zachowania rasistowskie ze strony społeczeństwa izraelskiego w stosunku do przybyłych z Etiopii. W [[2003]] r. władze Izraela zezwoliły na osiedlanie się Felaszom Mura, którzy w [[XIX wiek|XIX w.]] przyjęli chrześcijaństwo<ref name=Hancock>{{cytuj książkę|autor=Graham Hancock|tytuł=Znak i pieczęć : na tropie zaginionej Arki Przymierza|język=pl|wydawca=Bertelsmann Media|rok=1999}}</ref>. W 2010 rząd Izraela zgodził się na przyjęcie jeszcze 8 tysięcy Felaszów Mura<ref>{{Cytuj stronę | url = http://izrael.org.il/news/895-czarni-zydzi-wracaja-do-domu.html | tytuł = Czarni Żydzi wracają do domu | opublikowany = izrael.org.il | data dostępu = 2016-01-18}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.bbc.com/news/world-middle-east-11753909 | tytuł = Israel to allow in 8,000 Falash Mura from Ethiopia | data = 14 listopada 2010 | opublikowany = bbc.com | data dostępu = 2016-01-18}}</ref>.▼
 
▲Sytuacja Felaszów w Izraelu początkowo była dość niejasna, pojawiały się naciski ze strony kół ortodoksyjnych na przyjęcie przez nich [[judaizm]]ujudaizmu rabinicznego. Felasze po przybyciu do Izraela mieli wiele trudności związanych z integracją ze współczesnym społeczeństwem izraelskim. Wielu z nich jest bezrobotnymi lub wykonuje prace dające bardzo niski dochód, co zmusza wiele rodzin do korzystania z pomocy socjalnej. Szczególnym problemem jest poziom potrzebnego wykształcenia w nowoczesnym państwie (analfabetyzm jest w tej społeczności bardzo wysoki). Zdarzają się także zachowania rasistowskie ze strony społeczeństwa izraelskiego w stosunku do przybyłych z Etiopii. W [[2003]] r. władze Izraela zezwoliły na osiedlanie się Felaszom Mura, którzy w [[XIX wiek|XIX w.]] przyjęli chrześcijaństwo<ref name=Hancock>{{cytuj książkęr|autor=Graham Hancock|tytuł=Znak i pieczęć : na tropie zaginionej Arki Przymierza|język=pl|wydawca=Bertelsmann Media|rok=1999}}</ref>. W 2010 rząd Izraela zgodził się na przyjęcie jeszcze 8 tysięcy Felaszów Mura<ref>{{Cytuj stronę r| url = http://izrael.org.il/news/895-czarni-zydzi-wracaja-do-domu.html | tytuł = Czarni Żydzi wracają do domu | opublikowany = izrael.org.il | data dostępu = 2016-01-18}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.bbc.com/news/world-middle-east-11753909 | tytuł = Israel to allow in 8, 000 Falash Mura from Ethiopia | data = 14 listopada 2010 | opublikowany = bbc.com | data dostępu = 2016-01-18}}</ref>.
W 2015 żyło w Izraelu ponad 135 tysięcy Żydów urodzonych w Etiopii lub o etiopskim pochodzeniu<ref name = ethiopia /><ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/ejim.html | tytuł = Total Immigration from Ethiopia | opublikowany = [[Jewish Virtual Library]] | data dostępu = 2016-01-18}}</ref>.▼
 
W 2015 r. w Izraelu żyło ponad 135 tysięcy Żydów urodzonych w Etiopii lub o etiopskim pochodzeniu{{r|ethiopia|Total Immigration from Ethiopia}}.
W 2005 w [[Rechowot]] powstało muzeum upamiętniające dziedzictwo i historię etiopskich Żydów<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.haaretz.com/museum-on-history-of-ethiopian-jewry-to-be-built-in-rehovot-1.163745 | tytuł = Museum on History of Ethiopian Jewry to Be Built in Rechowot | autor = Ayanawu Farada Sanbetu | data = 13 czerwca 2005 | opublikowany = [[Ha-Arec]] | data dostępu = 2016-01-18}}</ref>.▼
 
W 2005 w [[Rechowot]] powstało muzeum upamiętniające dziedzictwo i historię etiopskich Żydów{{r|Ayanawu Farada Sanbetu2005}}.
 
== Znani Felaszowie ==
Linia 26 ⟶ 27:
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}|
▲W<ref 2005name="Ayanawu wFarada [[Rechowot]] powstało muzeum upamiętniające dziedzictwo i historię etiopskich Żydów<refSanbetu2005">{{Cytujcytuj stronę | url = http://www.haaretz.com/museum-on-history-of-ethiopian-jewry-to-be-built-in-rehovot-1.163745 | tytuł = Museum on History of Ethiopian Jewry to Be Built in Rechowot | autor = Ayanawu Farada Sanbetu | data = 13 czerwca 2005 | opublikowany = [[Ha-Arec]] | data dostępu = 2016-01-18}}</ref>.
<ref name="Czarni Żydzi wracają do domu">{{cytuj stronę|url=http://izrael.org.il/news/895-czarni-zydzi-wracaja-do-domu.html|tytuł=Czarni Żydzi wracają do domu|opublikowany=izrael.org.il|data dostępu=2016-01-18}}</ref>
<ref name="ethiopia">{{cytuj stronę|url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/ejhist.html#operation1|tytuł=Ethiopia|opublikowany=jewishvirtuallibrary|data dostępu=2016-01-18}}</ref>
<ref name="Hancock">{{cytuj książkę|autor=Graham Hancock|tytuł=Znak i pieczęć : na tropie zaginionej Arki Przymierza|język=pl|wydawca=Bertelsmann Media|rok=1999}}</ref>
<ref name="Israel to allow in 8 000">{{cytuj stronę|url=http://www.bbc.com/news/world-middle-east-11753909|tytuł=Israel to allow in 8,000 Falash Mura from Ethiopia|data=14 listopada 2010|opublikowany=bbc.com|data dostępu=2016-01-18}}</ref>
<ref name="Joel Brinkley1991">{{cytuj stronę|url=http://www.nytimes.com/1991/05/26/world/ethiopian-jews-and-israelis-exult-as-airlift-is-completed.html|tytuł=Ethiopian Jews and Israelis Exult as Airlift Is Completed|autor=Joel Brinkley|data=26 maja 1991|opublikowany=nytimes.com|data dostępu=2016-01-18}}</ref>
<ref name="PWN">{{cytuj stronę|url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Felaszowie;3900248.html|tytuł=Felaszowie|opublikowany=[[Encyklopedia PWN (internetowa)|Internetowa encyklopedia PWN]]|data dostępu=2016-01-18}}</ref>
▲W 2015 żyło w Izraelu ponad 135 tysięcy Żydów urodzonych w Etiopii lub o etiopskim pochodzeniu<ref name ="Total ethiopiaImmigration /><reffrom Ethiopia">{{Cytujcytuj stronę | url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/ejim.html | tytuł = Total Immigration from Ethiopia | opublikowany = [[Jewish Virtual Library]] | data dostępu = 2016-01-18}}</ref>.
}}
 
== Bibliografia ==
Linia 35 ⟶ 45:
* [http://www.iaej.org.il/ The Israel Association for Ethiopian Jews (IAEJ)]
* [http://www.zakorzenianie.most.org.pl/za4/05.htm Jarosław Tomasiewicz, ''Obcy wśród swoich. Aszkenazyjczycy, Sefardyjczycy, Falaszowie'', w: „Zakorzenianie”, nr 2 (4), 1999 r.]
 
{{kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:Etnografia Etiopii]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Felaszowie”