Jan Kochanowski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
WP:SK+mSK, drobne techniczne
informacja o pochówku - doprecyzowanie
Linia 68:
W 1547 roku między 18 kwietnia a 26 czerwca umarł ojciec poety. Jan wrócił do rodzinnego domu, aby wraz z matką i bratem Kasprem odzyskać pożyczki udzielone przez ojca aptekarzowi Maciejowi Lossa oraz złotnikowi Maciejowi Krajowskiemu<ref>Leon Białkowski, ''Najstarsze wzmianki o Kochanowskich w księgach miejskich lubelskich'', [http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/doccontent?id=270&from=FBC Pamiętnik Lubelski za lata 1931-1934], t. 2, Lublin 1935, s. 270-272. Tłumaczenie wyroków sądowych w: {{odn|Garbaczowa i Urban|1985|s=23-29|ref=nie}}</ref>.
 
Przypuszczalnie w czerwcu 1549 poeta opuścił uniwersytet krakowski i udał się być może do Wrocławia, gdzie przebywał do końca 1549 roku. Możliwe, że Wrocław uczynił bazą wypadową na któryś uniwersytet niemiecki (Lipsk lub Wittenberga)<ref>Henryk Barycz, ''Studia krakowskie Jana Kochanowskiego'', [w:] ''Z zaścianka na Parnas Drogi kulturalnego rozwoju Jana Kochanowskiego i jego rodu'', Kraków 1981, s. 75-77. Hipoteza jest próbą wyjaśnienia informacji przekazanej przez Starowolskiego, że poeta studiował w Niemczech. Równie dobrze poeta mógł w tym okresie przebywać u któregokolwiek możnowładców w Małopolsce: u familii [[Tarnowscy herbu Leliwa|Tarnowskich]], [[Tęczyńscy herbu Topór|Tęczyńskich]] lub [[Jan Firlej (marszałek wielki koronny)|Firlejów]] (Janusz Pelc, ''Jan Kochanowski, poeta Renesansu'', Warszawa 1988, s. 26).</ref>. Na początku 1550 roku Jan, wspólnie z matką i starszym bratem Kasprem, występował przed sądem radomskim, aby uregulować sprawy spadkowe po śmierci ojca<ref>''Akta sądowe z wieku XVI użyte jako materiały do życiorysu Jana Kochanowskiego'', [w:] „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, Kraków 1904, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=74969&from=FBC t. X], s. 223-229, punkty 192, 196, 200, 206, 208. Tłumaczenie aktów notarialnych {{odn|Garbaczowa i Urban|1985|s=32-45|ref=nie}}</ref>. Być może w latach 1550-1551 przebywał w Radomskiem, decydując się na wypady do Krakowa lub na któryś dwór magnacki<ref>Mirosław Korolko, Wacław Urban, ''Fakty i przypuszczenia w życiorysie Kochanowskiego'', [w:] ''Jan Kochanowski i epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1530-1980'', pod. Red. T. Michałowskiej, s. 284.</ref>. Z pewnością 16 czerwca 1551 roku uczestniczył wraz z rodziną w sporze sądowym z Feliksem Zielińskim o granice dóbr wsi [[Barycz Nowa|Barycze]]<ref>Roman Pienkiewicz, ''Jan Kochanowski, jego ród, żywot i dzieła'', [w:] ''Jana Kochanowskiego Dzieła wszystkie'', „Wydanie Pomnikowe”, [http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=2739&from=&from=generalsearch&dirids=4&lang=pl t. IV, cz. 1], s. 126-127. |Tłumaczenie wyroku sądowego w: {{odn|Garbaczowa i Urban|1985|s=46|ref=nie}}</ref>.
 
W latach 1551-1552 przebywał w Królewcu. Jedynymi świadectwami pobytu w Królewcu są dwa wpisy w egzemplarzu ''Tragedii'' [[Seneka Młodszy|Seneki Młodszego]], z których jeden to wierszowana łacińska dedykacja dla [[Stanisław Grzepski|Stanisława Grzepskiego]]<ref>Stanisław Kot, ''Jana Kochanowskiego studia i podróże zagraniczne'', [w:] ''[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=1353&from=FBC Studia staropolskie. Księga ku czci Aleksandra Brücknera]'', Kraków 1928, s. 397.</ref>. Jest to także pierwsza zachowana próba poetycka Kochanowskiego. W połowie roku 1552{{refn|grupa=uwaga|W literaturze przedmiotu spotyka się odmienne daty wyjazdu: kwiecień lub koniec lipca{{odn|Korolko|1985|s=40}}<ref>Mirosław Korolko, ''Kalendarz życia i twórczości Jana Kochanowskiego'', [w:] ''Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości'', wybór tekstów, opracowanie i wstęp Mirosław Korolko, Warszawa 1980, s. 19.</ref>.}} poeta przyjechał do Padwy, gdzie studiował do 1555. W międzyczasie Jan Kochanowski został mianowany na konsyliarza [[nacja (uniwersytet)|nacji polskiej]] na [[Uniwersytet Padewski|uniwersytecie w Padwie]] (przypuszczalnie od czerwca do 2 sierpnia 1554){{odn|Garbaczowa i Urban|1985|s=54-59}}.
Linia 74:
Przyjmuje się, że powrót poety do kraju nastąpił w połowie 1555 roku. Po kilkumiesięcznym pobycie w [[Kaliningrad|Królewcu]], przerwany krótkotrwałą obecnością w Radomiu w sprawach spadkowych{{refn|grupa=uwaga|Miało to miejsce 13 lipca<ref>Pienkiewicz, ''[http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=2739&from=&from=generalsearch&dirids=4&lang=pl, op.cit.]'', s. 174</ref> lub 16 lipca{{odn|Garbaczowa i Urban|1985|s=65-66}}.}}, wyjechał w końcu lata 1556 roku do [[Włochy|Włoch]], aby przypuszczalnie podreperować zdrowie<ref>Wskazuje na to list do księcia pruskiego [[Albrecht Hohenzollern (1490–1568)|Albrechta]] datowany na [[6 kwietnia]] 1556 roku, w którym poeta prosi księcia o pożyczkę na wyjazd do Włoch. Wspomina w nim o „chorobie oczu, z którą od dawna się zmaga” i która „z każdym dniem objawia się bardziej niebezpieczną” (Stanisław Kot, ''[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=1353&from=FBC, op.cit.]'', s. 392-393).</ref>. Na wieść o śmierci matki, która nastąpiła pod koniec roku, poeta wrócił do Polski.
 
11 marca 1557 roku występował przed sądem w Radomiu jako dziedzic [[Sycyna Północna|Sycyny]] i pojawiał się tam regularnie aż do marca 1558 roku<ref>Kolejno: 11 marca, 29 marca, 31 stycznia 1558 roku oraz 21 marca. Zob. ''Akta sądowe z wieku XVI użyte jako materiały do życiorysu Jana Kochanowskiego'', [w:] „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, Kraków 1904, [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=74969&from=FBC t. 10], s. 260-271, punkty 301, 304, 319, 321. Tłumaczenie aktów sądowych w: {{odn|Garbaczowa i Urban|1985|s=67, 70, 76-83, 83|ref=nie}}</ref>. Wiosną wyjechał po raz trzeci do Włoch. Zwiedził tam okolice Padwy oraz być może większość kraju. Zawarł tam przyjaźń z uczonymi: [[Jan Zamoyski|Janem Zamoyskim]], [[Andrzej Patrycy Nidecki|Andrzejem Patrycym Nideckim]], [[Stanisław Fogelweder|Stanisławem Fogelwederem]], [[Łukasz Górnicki|Łukaszem Górnickim]], [[Andrzej Dudycz|Andrzejem Dudyczem]], Stanisławem Porębskim, Piotrem Przerębskim, [[Franciszek Masłowski (filolog klasyczny)|Franciszkiem Masłowskim]]<ref>Szymon Starowolski, ''Vita Ioannis Cochanovii'', przedruk w: ''Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości'', wybór tekstów, opracowanie i wstęp Mirosław Korolko, Warszawa 1980, s. 52.</ref><ref>Zob. tekst łaciński fraszki J.Kochanowskiego adresowanej do F.Masłowskiego: Jan Kochanowski: Elegiarum libri IV, eiusdem Foricoenia sive epigrammatum libellus, Kraków, 1584, Drukarnia Łazarzowa, http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=44261 [dostęp 03.12.2016]</ref><ref>Janina Czerniatowicz: Masłowski (Maslovius) Franciszek, [w:] Polski Słownik Biograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, 1975, tom XX/1, zeszyt 84, s. 124.</ref>. Pod koniec 1558 roku Kochanowski udał się do Francji, którą zwiedzał przypuszczalnie z [[Karol van Utenhove|Karolem Utenhove]]<ref>Stanisław Kot, ''[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=1353&from=FBC, op.cit.]'', s. 410-416. Niezależnie od ustaleń Stanisława Kota, Jacques Langlade utożsamił „Karola” z elegii łacińskiej (III, 8) z Karolem Utenhove, co opisał w artykule ''Kochanowski i Ronsard. Przyczynek historyczny'', zamieszczonym w ''Kurierze Poznańskim'' 1925 [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=63895&from=publication numer 80] s. 20-21 oraz [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=63903&from=publication numer 86] s. 20-21.</ref>. W maju 1559 roku ostatecznie wrócił do Polski.
 
=== Życie dworskie ===
Linia 114:
=== Śmierć ===
[[Plik:Śmierć Jana Kochanowskiego Feliks Sypniewski, 1884.jpg|thumb|Moment śmierci Jana Kochanowskiego na drzeworycie Edwarda Nicza wg rysunku [[Feliks Sypniewski|Feliksa Sypniewskiego]]]]
W sierpniu 1584 roku Stefan Batory zwołał do [[Lublin]]a naradę senatorów, której przedmiotem było ustalenie sposobów na rozwiązanie istotnych problemów natury politycznej. Jan Kochanowski przyjechał do Lublina w celu interwencji w sprawie ukarania winnych śmierci swego szwagra, [[Jakub Podlodowski|Jakuba Podlodowskiego]], który wybrał się do Turcji celem zakupu koni do stajni królewskich. Kochanowski zmarł 22 sierpnia{{refn|grupa=uwaga|Data według nagrobka poety w kościele we Zwoleniu. Andrzej Trzecieski w ''Trenodii na pogrzebie przesławnego męża, Pana Jana Kochanowskiego, wojskiego sandomierskiego, najznakomitszego poety polskiego'' podaje datę 20 sierpnia. Sebastian Fabian Klonowic w ''Żalach nagrobnych'' przyjmuje datę 16 sierpnia<ref>Mirosław Korolko, Wacław Urban, ''op.cit.'', s. 291</ref>{{odn|Korolko|1985|s=242-243}}}}, prawdopodobnie na udar mózgu{{odn|Korolko|1985|s=241}}. Miejsce zgonu pozostaje w sferze domysłów. Jedni twierdzą, że nastąpił w kamienicy Macieja Krokiera, bogatego kupca lubelskiego, inni natomiast – w domu Mikołaja Firleja<ref>Ludwik Kamykowski, ''Gdzie umarł Jan Kochanowski?'', [w:] ''Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości'', wybór tekstów, opracowanie i wstęp Mirosław Korolko, Warszawa 1980, s. 117-121.</ref>. Najprawdopodobniej zwłoki poety zostały pochowane w Lublinie, a dopieropo naroku początkużona XVII wieku przewiezionoprzewiozła je do kaplicykościoła w [[Zwoleń (powiat zwoleński)|Zwoleniu]]<ref>Kazimierz Bosek, ''Sekret w marmurze'', [w:] ''Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości'', wybór tekstów, opracowanie i wstęp Mirosław Korolko, Warszawa 1980, s. 164.</ref> [http://krakow.naszemiasto.pl/archiwum/szesc-tajemnic-pochowku-mistrza-jana,1133338,art,t,id,tm.html].
 
W literaturze przedmiotu pojawiają się informacje o dwóch nagrobkach. Pierwszy, we Zwoleniu, zawierał następujący napis: