'''Dyktator''' ([[łac.]] ''Dictatordictator'' od ''dictō'' forma częstościowa ''dīcō'' 'mówić' i ''- tor'' 'sprawca czynności') – w [[republika rzymska|republice rzymskiej]] był to urzędnik nadzwyczajny (''extraordinarius''), któremu przyznawano władzę absolutną na okres maksymalnie sześciu miesięcy, aby zapobiegł nadzwyczajnym kryzysom (np. podczas ciężkiej wojny lub wewnętrznych rewolt). Wybór dyktatora należał początkowo do [[Komicja centurialne|komicjów centurialnych]]. Później powoływany był przez [[konsul rzymski|konsulów]] na polecenie [[Senat rzymski|senatu]] i był to jedyny urząd w republice rzymskiej, na który mianowano, a nie wybierano. Dyktator powoływał dowódcę jazdy (''magister equitum''), który w czasie wojny dowodził jazdą, podczas gdy dyktator stał na czele piechoty. Oznaką nieograniczonej władzy dyktatora było 24 [[liktor]]ów towarzyszących mu nawet w samym mieście. Do legendy przeszedł [[Lucjusz Kwinkcjusz Cincinnatus]] – rolnik, którego w [[458 p.n.e.]] obwołano dyktatorem podczas wojny z ludem [[Ekwowie|Ekwów]]. Po jej zakończeniu natychmiast zrezygnował z urzędu i powrócił do pracy na roli.
W [[I wiek p.n.e.|I wieku p.n.e.]] nadużywanie tego urzędu (np.wpierw przez [[Sulla|Lucjusza Korneliusza Sullę]], który objął urząd bez ograniczeń czasowych, następnie przez [[Gajusz Juliusz Cezar|Juliusza Cezara]], który został ''dictator in perpetuum'' "dyktatorem na zawsze") doprowadziło do końca republiki.
