Wikipedia

Hełm garnczkowy: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
poprawa linków, ujednoznacznienie, ilustracja, drobne redakcyjne
+
Linia 1:
{{Inne znaczenia|hełmu garnczkowego|[[Hełm (ujednoznacznienie)|inne hełmy]]}}
 
[[Plik:HelmBasel2.jpg|thumb|Hełm garnczkowy starszego typu]]
[[Plik:Complete Guide to Heraldry Fig582HelmBasel2.pngjpg|thumb|Hełm garnczkowy młodszegostarszego typu<ref (kopulastyname="Encyklopedia"/> dzwon,z wyraźnadwoma pionowaszparami grań)wzrokowymi]]
'''Hełm garnczkowy (hełm wielki)''' – rodzaj [[Średniowiecze|średniowiecznego]] [[hełm]]u [[Rycerstwo|rycerskiego]] typu zamkniętego<ref name="Kwaśniewicz">[[Włodzimierz Kwaśniewicz]]: ''1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym'', wydanie 1981, s. 54-55.</ref>.
{{Commonscat|Great helm}}▼
 
'''Hełm garnczkowy (hełm wielki)''' – rodzaj [[Średniowiecze|średniowiecznego]] [[hełm]]u [[Rycerstwo|rycerskiego]] typu zamkniętego. Wykształcił się na przełomie [[XII wiek|XII]]/[[XIII wiek]]u. Nazwa pochodzi od jego formy, przypominającej odwrócony garnek. Był wykonywany z [[Nit (technika)|nitowanych]] płyt [[stal]]owych, wzmacnianych [[Metal (materiałoznawstwo)|metalowymi]] obręczami. Hełm taki nie posiadał ruchomej zasłony twarzy, a jedynie długie i wąskie szpary wzrokowe (tak zwane wizury) oraz kilkanaście małych otworów oddechowych. Do końca XIII wieku hełm garnczkowy miał kształt cylindryczny, z płaską górną częścią dzwonu. Później uzyskał kształt kopulasty, co powodowało ześlizgnięcie się po nim [[Broń biała|broni]] przy uderzeniach z góry<ref name="Kwaśniewicz">[[Włodzimierz Kwaśniewicz]]: ''1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym'', wydanie 1981, s. 54-55.</ref>. Z biegiem czasu zaczęła się wyróżniać wyraźna pionowa grań z przodu.▼
== Historia ==
[[Plik:Boeheim (527).jpg|thumb|190px|left|Hełm z [[Klejnot herbowy|klejnotem]]]]
[[Plik:Complete Guide to Heraldry Fig582.png|thumb|Hełm garnczkowy młodszego typu (kopulasty dzwon)<ref name="Encyklopedia"/> z jedną szparą wzrokową]]
▲'''Hełm garnczkowy (hełm wielki)''' – rodzaj [[Średniowiecze|średniowiecznego]] [[hełm]]u [[Rycerstwo|rycerskiego]] typu zamkniętego. Wykształcił się na przełomie [[XII wiek|XII]]/ i [[XIII wiek]]u. Nazwa pochodzi od jego formy, przypominającej odwrócony garnek. Był wykonywany z [[Nit (technika)|nitowanych]] płyt [[stal]]owych, wzmacnianych [[Metal (materiałoznawstwo)|metalowymi]] obręczami. Hełm taki nie posiadał ruchomej zasłony twarzy, a jedynie długie i wąskie szpary wzrokowe (tak zwane wizury) oraz kilkanaście małych otworów oddechowych<ref name="Kwaśniewicz"/>. Hełm całkowicie chronił głowę, sięgając dolną krawędzią do ramion<ref name="Encyklopedia">[[Włodzimierz Kwaśniewicz]] ''Encyklopedia dawnej broni i uzbrojenia ochronnego'', wyd. 2017, s. 147 i 148</ref>. Do końca XIII wieku hełm garnczkowy miał kształt cylindryczny, z płaską górną częścią dzwonu. Później uzyskał kształt kopulasty, co powodowało ześlizgnięcie się po nim [[Broń biała|broni]] przy uderzeniach z góry<ref name="Kwaśniewicz">[[Włodzimierz Kwaśniewicz]]: ''1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym'', wydanie 1981, s. 54-55.</ref>. Z biegiem czasu zaczęła się wyróżniać wyraźna pionowa grań z przodu.
 
Hełm był wyposażony w wewnętrzne wyściełanie, dzięki któremu można go było zakładać na gołą głowę. Wiązano go rzemieniami pod brodą lub noszono na [[Kaptur kolczy|czepcu kolczym]] bez wyściełania. Wówczas ucisk czepca i hełmu łagodziła czapeczka znajdująca się pod czepcem, pełniąca funkcję wyściełania<ref name="Kwaśniewicz"/>.
Linia 9 ⟶ 13:
Ponieważ hełm garnczkowy całkowicie zasłaniał głowę i twarz rycerza, uniemożliwiając jego rozpoznanie, zaczęto na szczycie hełmu umieszczać [[klejnot herbowy]] – znak rozpoznawczy rycerza. Zobrazowanie hełmu wraz z klejnotem rycerskim stało się jednym z elementów [[herb]]u{{r|Słownik A-K-s250}}. Ze względu na duży ciężar hełm garnczkowy często opierał się na ramionach, a nie na głowie (wersje XIV-wieczne). Ponieważ znacznie ograniczał pole widzenia, zakładany był bezpośrednio przed walką. Pod hełm dodatkowo zakładano [[kaptur kolczy]] i [[hełm sekretny]] lub (w późniejszym czasie) hełm typu [[basinet]].
 
W Polsce hełm garnczkowy zaczęto używać pod koniec XII wieku, a powszechnie przyjął się w Polsce około połowy XIII wieku<ref name="Encyklopedia"/>.
Ewolucja hełmu garnczkowego w postaci hełmu wielkiego używana była do końca [[XIV wiek]]u, w ostatnich etapach tylko do celów [[Turniej rycerski|turniejowych]] i paradnych.
 
HełmEwolucja tegohełmu typugarnczkowego w postaci hełmu wielkiego używana była do końca [[XIV wiek]]u, w ostatnich etapach tylko do celów [[Turniej rycerski|turniejowych]] i paradnych. Hełm został wyparty przez [[Przyłbica|przyłbicę]], wykształconą w pierwszej połowie XIV wieku.
 
== Przypisy ==
▲{{Commonscat|Great helm}}
{{Przypisy|
<ref name="Słownik A-K-s250">{{Cytuj książkę | nazwisko = | imię = | tytuł = Sztuka świata. Słownik terminów A-K. Tom 17 | wydawca = [[Wydawnictwo „Arkady”]] | miejsce = Warszawa | rok = 2013 | strony = 250 | isbn = 978-83-213-4726-4}}</ref>}}
}}
 
[[Kategoria:Hełmy|Garnczkowy]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Hełm_garnczkowy”