Ciwun: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
drobne merytoryczne |
||
Linia 1:
'''Ciwun''' ([[Łacina|łac.]] ''tivunus'', ros. ''тиун,'' rus. ''тивун'') – urząd ziemski w [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkim Księstwie Litewskim]], nazwa zapożyczona z Rusi o prawdopodobnie nordyckim źródłosłowie<ref name=encyklopedia/><ref name=sejp>[[Aleksander Brückner]], [[s:Słownik etymologiczny języka polskiego/ciwun|''Słownik Etymologiczny Języka Polskiego – ciwun'']], KSW, Kraków 1927, s. 65 : "urzędnik ziemski", z rus. ''tiwun'', a to z nord. ''thiun'', "Diener" (służący).</ref>.
Powstał w XIV w., gdy [[Litwa]] rozpoczęła ekspansję na tereny Rusi adaptując wiele zastanych rozwiązań prawno-ustrojowych. Początkowo ciwuni byli zarządcami lub dzierżawcami majątków (dóbr) książęcych<ref name=encyklopedia>Zygmunt Gloger, Encyklopedia Staropolska. A-D, Wydanie II, PWN Wiedza Powszechna, Warszawa 1972, s. 246</ref><ref name=srsp>Słownik Rzeczy i Spraw Polskich, oprac. Zofia de Bondy, M. Arct, Warszawa 1934, s. 39-40</ref>. Takich majątków było na Litwie 12, natomiast na [[Żmudź|Żmudzi]] 14: ejragolski, wielko-dyrwiański, mało-dyrwiański, retowski, użwencki, pojurski, twerski, szadowski, berżański, tędziagolski<ref name=psb>Polski Słownik Biograficzny, t. 8, s. 318 "Gorski Michał (zm. 1776) ciwum tendziagolski później kasztelan żmudzki"</ref>, korszewski, wiekszwiański, gondyński i birżyniański<ref name=encyklopedia/>. W późniejszym okresie, kiedy majątków królewskich ubywało, zmniejszyła się liczba ciwunów i funkcje przezeń pełnione. Konstytucja z 1588 r. przyznała ciwunowi pierwsze miejsce w hierarchii urzędów ziemskich na Litwie<ref name=encyklopedia/>. W [[XVIII wiek|XVIII]] w. pozostało ich na Litwie już tylko dwóch: wileński i trocki - wybierani przez sejmiki a zatwierdzani przez króla. Na Żmudzi utrzymało się 12 - mianowanych przez króla.
| |||