Zbiorowa histeria: Różnice pomiędzy wersjami

'''Zbiorowa histeria''' -– w [[socjologia|socjologii]] i [[psychologia|psychologii]] pojęcie odnoszące się do zbiorowych [[Urojenia|urojeń]] dotyczących nieistniejącego niebezpieczeństwa zagrażającego społeczeństwu, o którym informacje rozchodzą się szybko poprzez plotki i powszechny strach<ref>''Little Green Men, Meowing Nuns and Head-Hunting Panics: A Study of Mass Psychogenic Illness and Social Delusion'', Robert E. Bartholomew, 2001, McFarland Publishing</ref>. W medycynie termin używany jest do opisywania spontanicznej manifestacji identycznych lub bardzo podobnych fizycznych symptomów [[histeria|histerii]] u więcej niż jednej osoby<ref>Bartholomew, Robert E.; Wessely, Simon (2002). „[http://bjp.rcpsych.org/content/180/4/300.full Protean nature of mass sociogenic illness: From possessed nuns to chemical and biological terrorism fears]”. ''British Journal of Psychiatry'' (Royal College of Psychiatrists) 180 (4): s. 300–306. : „''Mass sociogenic illness mirrors prominent social concerns, changing in relation to context and circumstance. Prior to 1900, reports are dominated by episodes of motor symptoms typified by dissociation, histrionics and psychomotor agitation incubated in an environment of preexisting tension. Nineteenth-century reports feature anxiety symptoms that are triggered by sudden exposure to an anxiety-generating agent, most commonly an innocuous odour or food poisoning rumours.''”</ref><ref name=":6">Waller, John (18 wrzesień 2008). „[http://www.theguardian.com/science/2008/sep/18/psychology Falling down]”. ''The Guardian'' (London): „''The recent outbreak of fainting in a school in Tanzania bears all the hallmarks of mass hysteria, says John Waller. But what causes it and why is it still happening around the world today?''”</ref>. Typowa manifestacja zbiorowej histerii ma miejsce, gdy grupa ludzi wierzy, że cierpi na podobną chorobę lub przypadłość<ref>Bartholomew, Robert E.; Erich Goode (maj- – czerwiec 2000). „[http://www.csicop.org/si/show/mass_delusions_and_hysterias_highlights_from_the_past_millennium Mass Delusions and Hysterias: Highlights from the Past Millennium]”. ''Committee for Skeptical Inquiry'' 24 (3)</ref>. Czasami odnosi się do zbiorowej [[Zaburzenia psychiczne|choroby psychicznej]] lub epidemii histerii<ref>Mass, Weir E. “Mass sociogenic illness.” ''CMAJ'' 172 (2005): 36. Web. 14 grudnia 2009.</ref>.

Zbiorowa histeria manifestująca się zbiorowymi symptomami choroby czasami odnosi się do zbiorowej choroby psychogenicznej lub epidemii histerii. Zbiorowa histeria swój początek bierze w jednostce, która zapada na chorobę lub ma atak histerii podczas okresu wzmożonego stresu. Kiedy u jednostki inicjującej pojawiają się objawy, inne osoby z jej otoczenia zaczynają obserwować je u siebie. Reakcja służb publicznych może tylko utwierdzać społeczeństwo w słuszności ich strachu i pogłębiać histerię<ref>[http://web.archive.org/web/20100329085107/http://www.abc.net.au/news/newsitems/200504/s1353989.htm Doubts raised over Melbourne airport scare], 27.04.2005, ''ABC News Online'', dostęp 13.06.2014 przez archiwum web.archive.org</ref>. Typowymi symptomami są nudności, wiotkość mięśni, konwulsje i bóle głowy<ref>Glenn Swogger Jr., [http://web.archive.org/web/20120310172004/http://www.acsh.org/healthissues/newsID.155/healthissue_detail.asp Rumble in the Bronx: Mass Hysteria and the „Chemicalization” of Demonology], American Council on Science and Health, Health Issues, 01.09.1999, dostęp 13.06.2014 przez archiwum web.archive.org</ref>.

Na świecie udokumentowano około 80 przypadków zbiorowej histerii. Wybuchają one najczęściej w zamkniętych społecznościach, takich jak szkoły lub fabryki. Zwykle występują częściej wśród nastolatek<ref name=":7" />. Ta dysproporcja płci wśród ofiar masowej histerii w bardziej [[mizoginia|mizoginicznych]] przeszłych czasach była tłumaczona większą podatnością kobiet na stres lub [[wędrująca macica|wędrującą macicą]]. Dziś większość ekspertów uważa, że w wielu częściach świata kobiety poddane są silnej presji rodzin i społeczeństw zdominowanych przez mężczyzn, co powodując frustrację czyni je bardziej podatnymi. Inni twierdzą, że histeria daje zestresowanym kobietom pretekst aby się na chwilę „wyłączyć” ze znoju i poniżenia codziennego życia<ref name=":6" />.

Zbiorowa histeria polega na sile sugestii, ale napędza ją strach, smutek oraz niepewność. Ofiary najczęściej doświadczają silnego stresu przez tygodnie, a nawet miesiące przed wybuchem histerii. Przykładem może być stres wywołany zbliżającymi się egzaminami. Ataki zbiorowej histerii są bardziej prawdopodobne w społecznościach, których członkowie są poddani silnej presji, jak surowa dyscyplina czy emocjonalne zaniedbanie<ref name=":6" />.

Sposób ekspresji załamania histerycznego bardzo różni się pomiędzy poszczególnymi ogniskami epidemii, w różnych przypadkach występują bardzo różne objawy -– jak niepohamowany śmiech i płacz lub mania tańczenia<ref name=":6" />.

[[Taneczna plaga (1518)|Taneczna plaga w 1518]] roku była wybuchem [[taneczna mania|tanecznej manii]], która miała miejsce w [[Strasburg]]u w [[Alzacja|Alzacji]]. W czerwcu 1518 znaczna liczba osób (w efekcie końcowym około 400) zaczęła tańczyć bez odpoczynku przez wiele dni. W przeciągu około miesiąca niektórzy z dotkniętych plagą zmarli w wyniku zawału serca, wylewu bądź wyczerpania<ref>Viegas, Jennifer (01.09.2008),"[http://web.archive.org/web/20080805052832/http://dsc.discovery.com/news/2008/08/01/dancing-death-mystery.html 'Dancing Plague' and Other Odd Afflictions Explained]”, ''Discovery News,'' Discovery Communications, dostęp 13.06.14 przez archiwum web.archive.org</ref>.

=== Procesy czarownic w Salem (1692-931692–93) ===

Dorastające dziewczęta: Abigail Williams, Betty Parris, Ann Putnam Jr. i Elizabeth Hubbard zaczęły doświadczać konwulsji, które zostały zdiagnozowane jako „''o sile przekraczającej siłę ataków epileptycznych lub innej choroby o naturalnej genezie''”<ref>John Hale, [http://web.archive.org/web/20010521081647/http://etext.virginia.edu/salem/witchcraft/archives/ModestEnquiry/ A Modest Enquiry Into the Nature of Witchcraft], 1697, Salem Witch Trials Documentary Archive and Transcription Project, dostęp 13.06.2014 przez archiwum web.archive.org</ref>. Wydarzenia te były przyczyną przeprowadzenia procesów czarownic w [[Salem (Massachusetts)|Salem]], które zakończyły się śmiercią 25 mieszkańców Salem i okolicznych miasteczek.

Rębaczem z [[Halifax (Anglia)|Halifax]] ochrzczono domniemanego napastnika atakującego mieszkańców Halifax w Anglii w 1938 roku. Zwyrodnialec miał atakować głównie kobiety. Trwająca tydzień histeria rozpoczęła się, kiedy dwie kobiety zadeklarowały, że zostały zaatakowane przez tajemniczego mężczyznę z młotkiem i „jasnymi klamrami” na butach<ref name=":0">[http://www.calderdale-online.org/html/community/life3.html The Halifax Slasher -– Man or Myth?], calderdale-online.org, dostęp 13.06.2014</ref>. Dalsze zawiadomienia na temat ataków mężczyzny dzierżącego nóż lub brzytwę pojawiły się wkrótce potem. Sytuacja zdawała się być na tyle poważna, że zdecydowano się wezwać wsparcie jednostek [[Scotland Yard|londyńskiej policji]]<ref>[http://www.bbc.co.uk/radio4/history/making_history/making_history_20070501.shtml The Halifax Slasher], [[BBC Radio 4]], audycja ''[[Making History]], ''dostęp 13.06.2014</ref>.

29 listopada jedna z domniemanych ofiar przyznała, że sama się okaleczyła w celu zwrócenia na siebie uwagi. Pozostałe wkrótce złożyły analogiczne zeznania, a śledztwo wykazało, że żaden z ataków w rzeczywistości nigdy nie miał miejsca. W efekcie tych zdarzeń pięciu mieszkańców zostało oskarżonych o mataczenie, z czego cztery osoby trafiły do więzienia<ref name=":0" />.

[[Tanganika (kraj)|Tanganicka]] epidemia śmiechu rozpoczęła się 30 stycznia 1962 w prowadzonym przez misjonarzy internacie szkoły dla dziewcząt w Kashasha w [[Tanzania|Tanzanii]]. Epidemię zapoczątkowały trzy dziewczęta, których niepohamowany śmiech rozprzestrzenił się wśród uczniów, dotykając 95 z 159 uczniów w wieku 12-1812–18 lat<ref name=":1">Provine, Robert R. (styczeń- – luty 1996), „[http://www.americanscientist.org/issues/feature/laughter/1 Laughter]”. ''[[American Scientist]]'' 84 (1): 38–47, </ref><ref>{{Cytuj | autor=Rankin, A.M.; Philip, P.J. | data=maj 1963 | url=http://rltz.blogspot.co.uk/2007/05/from-central-african-medical-journal.html | tytuł=An epidemic of laughing in the Bukoba district of Tanganyika | czasopismo=Central African Journal of Medicine | wolumin=9 | s=167–170 | doi=10.1177/136346156500200218 | pmid=13973013 | data dostępu=13.06.2014}}</ref>. Objawy u "zarażonych"„zarażonych” utrzymywały się od kilku godzin do 16 dni. Kadra nauczycielska nie przyłączyła się do zbiorowego śmiechu i utrzymywała, że podopieczni są niezdolni do skupienia się na lekcjach. Szkoła została tymczasowo zamknięta 18 marca 1962<ref name=":2">„[http://www.radiolab.org/story/91588-laughter/ Laughter]”, [[PYTHA|Radiolab]]. dostęp 13.06.2014</ref>.

Po tym, jak zamknięto szkołę, a uczniowie zostali odesłani do domów, epidemia rozprzestrzeniła się także w Nshamba -– rodzinnej wiosce kilku uczennic<ref name=":2" />. W kwietniu i maju 217 osób doświadczyło tam niepohamowanych ataków śmiechu. Większość z nich to dzieci w wieku szkolnym i młodzi dorośli. Szkoła w Kashasha została otwarta 21 maja, jednak musiała zostać ponownie zamknięta pod koniec czerwca. W czerwcu epidemia śmiechu rozprzestrzeniła się dalej – do szkoły średniej dla dziewcząt w Ramashenye, niedaleko Bukoba. Tym razem „zarażonych” zostało 48 dziewcząt. Kolejny wybuch epidemii odnotowano w Kanyangereka, gdzie dwie szkoły dla chłopców musiały zostać zamknięte<ref name=":1" />.

Badania przeprowadzone około rok po tych wydarzeniach wykazały, że objawy najpierw pojawiły się u dziewcząt czternastoletnich, jednak większą zapadalność przejawiły najmłodsze grupy wiekowe<ref name=":3" />. Młodsze dziewczęta okazały się być bardziej podatne, podczas gdy u starszych dziewcząt objawy były bardziej intensywne i utrzymywały się dłużej. [[Kwestionariusz osobowości Eysencka]] wykazał u nich wyższe ilości punktów dla [[ekstrawersja|ekstrawersji]] i [[neurotyczność|neurotyczności]]<ref name=":3" />. Uważa się, że epidemia zachorowań miała podłoże czysto histeryczne. Poprzedzająca epidemia [[choroba Heinego-Medina|polio]] pozostawiła społeczność emocjonalnie podatną na histerię, a trzygodzinna parada przeprowadzona poprzedzającego dnia, podczas której odnotowano 20 omdleń była czynnikiem inicjującym wybuch masowej histerii<ref name=":3" />.

W maju 2006 wybuch epidemii domniemanego wirusa ''Morangos com Açúcar'' (pol. ''Truskawki z cukrem'') miał miejsce w szkołach w Portugalii. Nazwa pochodzi od popularnego wśród nastolatków serialu „''Morangos com Açúcar”''. 300 lub więcej uczniów z czternastu szkół zgłosiło podobne objawy do tych, jakich doświadczali bohaterowie serialu w ostatnio wyświetlonym odcinku. Fabuła mówiła o śmiertelnym wirusie atakującym szkołę przedstawianą w serialu<ref name=":4">„[http://ibnlive.in.com/news/teenagers-hit-by-soap-opera-virus/10909-13.html Teenagers hit by soap opera virus]”. [[CNN-IBN]]. Maj 19, 2006, dostęp 13.06.2014</ref><ref name=":5">„[http://www.chinadaily.com.cn/world/2006-05/19/content_595035.htm Teens suffer soap opera virus]”. [[China Daily]]. Maj 19, 2006. dostęp 13.06.2014</ref>. Objawami "choroby"„choroby” były: wysypka, trudności z oddychaniem oraz zawroty głowy. Przekonanie, iż epidemia ma charakter czysto somatyczny pociągnęło za sobą decyzję o tymczasowym zamknięciu części szkół. Portugalski Narodowy Instytut Ratownictwa Medycznego ostatecznie odrzucił taką możliwość i potwierdził, iż miano do czynienia z wybuchem zbiorowej histerii<ref name=":4" /><ref name=":5" />.

W 2008 roku w [[Tanzania|Tanzanii]] około dwudziestu uczennic zaczęło mdleć w szkolnej klasie, upadając na podłogę i tracąc przytomność. Pozostali uczniowie, będący świadkami tych wydarzeń zaczęli szlochać, wrzeszczeć i biegać po szkole. Lokalny urzędnik ds. edukacji cytowany w wiadomościach stwierdził, że ten problem występuje u nich bardzo często<ref name=":6" />.

W kwietniu oraz maju 2010 roku zbiorowa histeria wybuchła w dwóch szkołach w [[Brunei]]<ref>Bandial, Quratul-Ain (maj 13, 2010). „[http://web.archive.org/web/20100910093830/http://news.brunei.fm/2010/05/13/mass-hysteria-product-of-jinn-or-anxiety Mass hysteria: product of ‘jinn’ or anxiety?]”. „The Brunei Times” (Brunei-Muara), dostęp 13.06.2014 przez archiwum web.archive.org</ref> i trwa ona prawdopodobnie nadal – ostatni godny uwagi przypadek miał miejsce 24 kwietnia 2014 roku w publicznej szkole średniej. Fenomen wywołał falę paniki wśród wielu rodziców, nauczycieli i członków społeczeństwa. Niektórzy uczniowie utrzymywali, że są opętani przez duchy lub dżiny i wykazywali takie objawy jak krzyczenie, drgawki, omdlenia i płacz.

Pod koniec roku 2011 dwanaście uczennic zapadło na chorobę podobną do [[Zespół Tourette’a|zespołu Tourette’a]]. Szkoła, do której uczęszczały, została przebadana pod względem występowania toksyn z wynikiem negatywnym, a wszelkie możliwe inne czynniki zostały wykluczone. Sprawa, jak i niektóre z dziewcząt wraz z rodzicami zyskały rozgłos w mediach krajowych. W styczniu 2012 roku kilkoro kolejnych uczniów oraz trzydziestosześcioletnia kobieta zaczęli cierpieć z powodu objawów podobnych do występujących w zespole Tourette’a. U wszystkich zostały zdiagnozowane [[Zaburzenia dysocjacyjne|zaburzenia konwersyjne]]<ref>McGowan, Kate (2012-01-29). „[http://jamestown.twcnews.com/content/news/571923/leroy-woman-discloses--conversion-disorder---talks-exclusively-to-ynn/ LeRoy Woman Discloses 'Conversion Disorder', Talks Exclusively to YNN]”. ''YNN, ''dostęp 13.06.2014</ref>.

[[Kategoria:Psychologia społeczna]]