Wikipedia

Węglowodany: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofano edycje użytkownika 185.246.204.98 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Nostrix.
Znacznik: Wycofanie zmian
uściślenie definicj zgodnie z wytycznymi IUPAC i inne zmiany
Linia 1:
'''Węglowodany, cukry, cukrowce, sacharydy''' – w ścisłym znaczeniu są to [[Związki organiczne|organiczne związki chemiczne]] składające się z atomów [[Węgiel (pierwiastek)|węgla]] oraz [[wodór|wodoru]] i [[tlen]]u, zazwyczaj w stosunkutakiej H:Oproporcji, =że 2:1.na Sąkażdy toatom związkiwęgla zawierająceprzypadają jednocześniedwa liczneatomy [[grupawodoru hydroksylowa|grupyi hydroksylowe]]jeden tlenu, [[grupa karbonylowa|karbonylowe]]o orazogólnym czasami mostki [[hemiacetale|półacetalowe]]. Ogólnym wzoremwzorze sumarycznym węglowodanów jest: C<sub>xn</sub>(H<sub>2y2</sub>O)<sub>yn</sub>. W szerszym znaczeniu zalicza się do nich ich pochodne otrzymywane w wyniku redukcji lub Cutleniania ich grup hydroksylowych lub karbonylowych, a także wymianę jednej lub więcej grup hydroksylowych na atom wodoru lub inne grupy organiczne.<sub>x</subref>{{Cytuj |tytuł = IUPAC - carbohydrates (H<sub>2</sub>OC00820)<sub>y</sub> (znane|data sądostępu jednak= węglowodany2019-07-26 niespełniające|opublikowany tego= wzoru, npgoldbook.iupac.org [[deoksyryboza]])|url = https://goldbook.iupac.org/terms/view/C00820}}</ref>
 
Węglowodany w ścisłym znaczeniu są [[Aldehydy|aldehydam]] i/lub [[Ketony|ketonami]], zawierającymi [[grupa hydroksylowa|grupy hydroksylowe]] przy wszystkich pozostałych atomach węgla, dzięki czemu są one zdolne do tworzenia wewnątrz- i międzycząsteczkowych wiązań [[hemiacetale|półacetalowych]] i [[Acetale|acetalowych]]. W organizmach żywych pełnią rolę głównego źródła energii w procesach metabolizmu, a także materiału budulcowego roślin i zwierząt. Ich pierwotnym źródłem w naturze są procesy [[Fotosynteza|fotosyntezy]].<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Fryhle, Craig B. |tytuł = Organic chemistry |data = 2011 |data dostępu = 2019-07-26 |isbn = 9780470401415 |wydanie = 10th ed. |miejsce = Hoboken, NJ |wydawca = Wiley |oclc = 368018840 |url = https://www.worldcat.org/oclc/368018840 |strona = 1001}}</ref>
Ze względu na liczbę jednostek cukrowych w cząsteczce węglowodany dzielą się na:
 
* [[Monosacharydy|cukry proste]], inaczej monosacharydy (jednocukry),
== Klasyfikacja chemiczna ==
* [[oligosacharydy]]: [[disacharydy]], [[trisacharydy]], tetra-, penta-, heksa-, hepta-, okta-, nona- i dekasacharydy,
Ze względu na złożoność budowy chemicznej węglowodany w ścisłym znaczeniu dzieli się na<ref name=":0" />:
* wielocukry, czyli [[polisacharydy]].
 
*[[monosacharydy]] - związki,które nie ulegają [[Hydroliza|hydrolizie]] na prostsze węglowodany;
*[[oligosacharydy]] - zbudowane przez połączenia wiązaniami półacetalowymi od dwóch do dziesięciu monosacharydów
*[[polisacharydy]] - zbudowane z połączenia ponad dziesięciu monosacharydów.
 
== Nazewnictwo w dietetyce i przemyśle spożywczym ==
Linia 10 ⟶ 14:
 
== Monosacharydy ==
Cukry proste ze względu na liczbę atomów węgla w pojedynczej cząsteczce dzielimydzieli się na<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Fryhle, Craig B. |tytuł = Organic chemistry |data = 2011 |data dostępu = 2019-07-26 |isbn = 9780470401415 |wydanie = 10th ed. |miejsce = Hoboken, NJ |wydawca = Wiley |oclc = 368018840 |url = https://www.worldcat.org/oclc/368018840 |strona = 1004}}</ref>:
* [[triozy]] o 3 atomach węgla, np. [[aldehyd glicerynowy]],
* [[tetrozy]] o 4 atomach węgla, np. [[treoza]],
Linia 19 ⟶ 23:
Większość biologicznie ważnych monosacharydów ma 5 lub 6 atomów węgla, choć w fizjologii komórek ([[fotosynteza]], [[Cykl kwasu cytrynowego|cykl Krebsa]]) znaczenie mają też monosacharydy 3- i 4-węglowe, a spotyka się też monosacharydy i ich pochodne o większej niż 6 liczbie atomów węgla.
 
Monosacharydy można także podzielić na<ref name=":1" />:
* [[aldozy]], w których występuje [[aldehydy|grupa aldehydowa]] (-CHO), np. deoksyryboza, ryboza, glukoza, galaktoza,
* [[ketozy]], w których występuje [[ketony|grupa ketonowa]] (=C=O), np. [[rybuloza]], fruktoza.
Linia 25 ⟶ 29:
Wszystkie monosacharydy posiadają właściwości [[reduktor (chemia)|redukcyjne]], czyli dają pozytywny wynik prób zarówno [[próba Tollensa|Tollensa]], jak i [[próba Trommera|Trommera]]. Grupa aldehydowa w aldozach redukuje odczynniki Tollensa i Trommera, ulegając jednocześnie [[utlenianie|utlenieniu]] do [[grupa karboksylowa|grupy karboksylowej]]. W środowisku zasadowym podczas ww. prób ketozy ulegają reakcji [[Enole|enolizacji]], tworząc [[epimery]] – dwie aldozy i jedną ketozę; powstające aldozy dają wynik pozytywny prób.
 
Prawie wszystkie monosacharydy występujące naturalnie są [[izomeria optyczna|optycznie czynne]]. Zwykle tylko jeden z dwóch [[stereoizomery|stereoizomerów]] jest biologicznie aktywny.
 
== Cukry złożone ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Węglowodany”