Przesmyk Karelski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m lit.,
m int., drobne redakcyjne
Linia 13:
Północna część [[Przesmyk]]u dostała się we władanie podbijających fińskie ziemie [[Szwedzi|Szwedów]], którzy w 1293 założyli na swojej części Przesmyku twierdzę w [[Wyborg]]u (Viipuri). Stała się ona bazą wypadową do najazdów na ruską część [[Przesmyk]]u i inne ruskie ziemie. Obszary te w wyniku częstych wojen wielokrotnie były terenem walk i przedmiotem najazdów, co powodowało zniszczenia kraju i straty ludnościowe, np. w 1578 fińscy żołnierze, będącymi poddanymi szwedzkiego króla po zdobyciu [[klasztor]]u na wyspie [[Wałaam|Valamo]] zabili wszystkich [[prawosławie|prawosławnych]] mnichów z [[Monastyr Wałaamski|tamtejszego monastyru]]. Jakkolwiek zajmowane przejściowo przez Szwedów obszary Przesmyku do początku [[XVII wiek|XVII]] w. formalnie pozostawały częścią [[Rosja|Rosji]]. W 1610 [[Szwedzi]] zajęli teren Przesmyku i pewne inne obszary południowej Karelii oraz [[Ingria (Rosja)|Ingrię]], a w 1611 po półrocznym oblężeniu zdobyli [[Prioziersk|Käkisalmi]] (szw. Kexholm). Stan ten usankcjonowany został [[Pokój w Stołbowie|pokojem stołbowskim]] (Stolbova) z 1617. Zajęcie przez [[luteranizm|luterańską]] [[Szwecja|Szwecję]] ziem karelskich spowodowało exodus karelskiej, [[prawosławie|prawosławnej]] ludności do innych części Karelii oraz Rosji. Swoje domy opuściło około połowy wszystkich Karelów. Największa część spośród nich, ok. 25.000 – 30.000 osiadła w rejonie [[Twer]]u, tworząc grupę etniczną określaną mianem Karelów Twerskich. W latach 30. [[XX wiek|XX]] w. liczba Karelów rejonie Tweru była większa niż liczba Karelów w samej Karelii, co świadczy o skali migracji z początku XVII w. (W latach 1937 – 39 w okolicy Tweru, noszącego wówczas radziecką nazwę Kalinin funkcjonował [[Karelski Okręg Narodowościowy]]).
 
W 1710, w czasie [[III wojna północna|wojny północnej]] armia rosyjska odzyskała obszar Przesmyku, a oficjalnie pod władzę rosyjską powrócił on na mocy [[Pokój w Nystad|traktatu pokojowego z Nystad]] (fiń. Uusikaupunki) z 1721. Od tego momentu Przesmyk ów należał do Rosji, zaś po aneksji przez ten kraj [[Finlandia|Finlandii]] w większości wszedł w skład autonomicznego [[Wielkie Księstwo Finlandii|Wielkiego Księstwa Finlandii]].
Od tego momentu Przesmyk ów należał do Rosji, zaś po aneksji przez ten kraj [[Finlandia|Finlandii]] w większości wszedł w skład autonomicznego [[Wielkie Księstwo Finlandii|Wielkiego Księstwa Finlandii]].
 
Po I wojnie światowej znaczna część Przesmyku Karelskiego znalazła się w granicach niepodległej Finlandii, która w rejonie tym przejęła granice po Wielkim Księstwie Finlandii. Ponieważ obecność granicy państwowej w pobliżu drugiego co do wielkości miasta [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] mogła stanowić potencjalne zagrożenie, [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]] w ultymatywnej formie zażądał przekazania tych terenów. Spodziewana odmowa miała być pretekstem do najazdu na Finlandię, ustanowienia w tym kraju władzy komunistycznej i prawdopodobnie włączenia go w skład ZSRR.
 
Finlandia odmówiła spełnienia radzieckich żądań i w wyniku tego w [[listopad]]zielistopadzie 1939 nastąpił atak ZSRR, który rozpoczął tzw. [[Wojna zimowa|wojnę zimową]]. Nieudolność radzieckiego dowództwa spowodowała, iż mimo ogromnej przewagi liczebnej i technologicznej [[Armia Czerwona]] poniosła bardzo duże straty i dopiero po kilku miesiącach przełamała fiński pas umocnień zwany [[Linia Mannerheima|linią Mannerheima]]. Długotrwały opór uniemożliwił realizację planu podboju Finlandii, jednak traktat pokojowy, choć utrzymywał niepodległość kraju, przyznawał Związkowi Radzieckiemu ok. 10% fińskich ziem, w tym cały obszar Przesmyku Karelskiego. Ludność tego obszaru (ok. 420 tys.) w zdecydowanej większości postanowiła przenieść się na tereny, które pozostały w granicach Finlandii.
 
W 1941, po niemieckim ataku na ZSRR i po zbombardowaniu przez radzieckie lotnictwo Helsinek, sprzymierzona z [[Niemcy|Niemcami]] Finlandia opanowała Przesmyk (tzw. [[wojna kontynuacyjna]]), co pozwoliło na powrót uchodźców. Z możliwości tej skorzystało ok. 260 tys. osób.<br />W czerwcu 1944 duże siły radzieckie przeprowadziły ofensywę, która doprowadziła do odbicia utraconych w 1941 obszarów. Po zakończeniu wojny Przesmyk powrócił do Związku Radzieckiego, ludność fińska ponownie musiała zmienić miejsce zamieszkania.
 
Długotrwałe walki w latach 1939-19401939–1940 i ponownie w 1941 oraz w 1944 spowodowały znaczne zniszczenia w infrastrukturze i gospodarce tych ziem, oraz przyniosły całkowitą zmianę składu narodowościowego ludności. Po wysiedleniu Finów, którzy wcześniej stanowili 99% ludności, obszar Przesmyku zasiedlono osadnikami ze Związku Radzieckiego, przede wszystkim z Rosji.
 
== Zobacz też ==