Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
kat. |
m drobne redakcyjne |
||
Linia 19:
}}
'''''Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem, a Plebanem, którzy i swe i innych ludzi przygody wyczytają, a takież i zbytki i pożytki dzisiejszego świata''''' – [[dialog (literatura)|dialog]] napisany przez [[Mikołaj Rej|Mikołaja Reja]], wydany w [[Kraków|Krakowie]] w roku
Jest to utwór o współczesnej autorowi tematyce, zarówno politycznej, społecznej jak i obyczajowej, przez co ma charakter publicystyczny. Jego treść wiążę się z początkowym, pełnym jeszcze nadziei, etapem walki szlachty o [[Ruch egzekucyjny|egzekucję praw i odzyskanie dóbr koronnych]]. Ujawnia konflikt między trzema stanami: [[Szlachta w Polsce|szlachtą]] (przedstawicielem jest Pan), [[Duchowieństwo|duchowieństwem]] (przedstawicielem jest Pleban) i [[Chłopi w Polsce|chłopstwem]] (przedstawicielem jest Wójt). Całość poprzedza wiersz "Ku dobrym towarzyszom". W ''Krótkiej rozprawie...'' po raz pierwszy na karty polskiej literatury wprowadzono mowę potoczną.
Dialog jest jednym z najczęstszych gatunków wypowiedzi w pismach Reja. ''Krótka rozprawa...'' jest poetyckim dialogiem, otwierającym okres dojrzałej twórczości Reja. Zawiera liczne aluzje do ówczesnych realiów życia, porusza najbardziej aktualne tematy polityczne, religijne i obyczajowe: pogoń za urzędami świeckimi, przekupne sądownictwo, brak stałego systemu obronnego, ciężary chłopskie (czynsze i [[Dziesięcina|dziesięciny]]), "zbytki" szlachty (w piciu, strojach, hazardzie), nadużycia duchowieństwa. Obecna jest tu wstrząsana ruchem egzekucyjnym i [[Reformacja w Polsce|reformacyjnym]] Polska
''Krótka rozprawa...'' napisana jest językiem jędrnym, plastycznym i świetnie odtwarzającym ówczesną mowę potoczną, jej koloryt i odcienie stylistyczne. Autor wprowadza zróżnicowanie stylu wypowiedzi ze względu na temat, który jest poruszany przez rozmówców (np. elementy języka prawniczego, kościelnego, żołnierskiego, łowieckiego), oraz naśladuje żywioł mowy potocznej, sięgając po liczne przysłowia.
Linia 29:
Polska w [[alegoria|alegorycznej]] postaci ''Rzeczypospolitej'' sama opowiada, narzekając na udręki i kłopoty polskiego życia. Osoby dialogu (Pan, Wójt, Pleban) zostali obdarzeni indywidualnymi charakterystykami, zwłaszcza śmiały i krewki Wójt. Pozornie ostro się spierają, naprawdę jednak spokojnie i z namaszczeniem formułują swe myśli (które podsumuje w końcowej scenie postać ''Rzeczypospolitej).
''Krótka rozprawa...'' jest wzorowana na niemieckich dialogach [[Protestantyzm|protestanckich]], ale nie jest polemicznym traktatem teologicznym, raczej wyraża szlachecki [[antyklerykalizm]]. Atakuje duchowieństwo (próżne, tępe, wyrachowane), ale nie podważa
Rej stara się o poprawę sytuacji w każdej dziedzinie życia – politycznej, obyczajowej, religijnej – ale w istniejących strukturach.
| |||