Eufemizm: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne
info, źródła/przypisy
Linia 1:
'''Eufemizm''' (z [[Język grecki|gr.]] ευφημισμός – ''euphēmismós'', od ''eu'' dobrze i ''phemi'' mówić), '''meliorativum'''{{odn|Mistrík|1993|s=133}}{{odn|Pavlovič|2012|s=20}}, '''melioratyw'''{{odn|Mistrík|1993|s=133}}<ref>{{Cytuj | url=https://ispan.waw.pl/cnis/m.htm | tytuł=m | praca=Słownik słów kluczowych językoznawstwa slawistycznego | opublikowany=Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk | data dostępu=2019-09-09}}</ref>wyrazsłowa lub [[peryfraza]]połączenie zastępującawyrazowe słowozastępujące lub zwrotokreślenia, które ze względu na [[tabu]] kulturowe czy religijne, na [[Przesąd|zabobon]], na [[cenzura|cenzurę]] lub autocenzurę (polityczną lub obyczajową) czy też na normy towarzyskie, [[pruderia|pruderię]], współczucie ([[empatia]]), [[Poprawność polityczna|poprawność polityczną]], delikatność, uprzejmość, dobre wychowanie mówiącego/piszącego nie może lub nie powinno być używane. Eufemizm powinien mieć przynajmniej jedną cechę wspólną ze słowem, które zamienia. Powinien także wywoływać pozytywne lub neutralne skojarzenia, co jest niejednokrotnie jedynym kryterium odróżniającym go od [[dysfemizm]]u i [[wulgaryzm]]u. Eufemizm powstają w procesie eufemizacji, który ma na celu wytworzenie określenia pozbawionego pewnych [[konotacja (językoznawstwo)|konotacji]]{{odn|Zdeňka|2017}}. Może to nastąpić poprzez zastosowanie słów obcych, naukowych, wyrazów wyrażających niższy stopień nasilenia zjawiska, a także poprzez posłużenie się metaforą czy też metonimią{{odn|Zdeňka|2017}}.
{{wikisłownik|eufemizm}}
 
Eufemizm bywa też stosowany jako [[figura retoryczna]] czy stylistyczna, dla ubarwienia wypowiedzi czy też jako żart językowy.
Eufemizm powstaje w procesie eufemizacji, który ma na celu wytworzenie określenia pozbawionego pewnych [[konotacja (językoznawstwo)|konotacji]]{{odn|Zdeňka|2017}}. Może to nastąpić poprzez zastosowanie słów obcych, naukowych, wyrazów wyrażających niższy stopień nasilenia pewnego zjawiska, a także poprzez posłużenie się metaforą czy też metonimią{{odn|Zdeňka|2017}}. Eufemizmy stosowane są często w stylu komunikacji publicznej{{odn|Mistrík|1993|s=133}}.
Eufemizm bywa też stosowany jako [[figura retoryczna]] czy stylistyczna, dlasłużąca ubarwieniaubarwieniu wypowiedzi czy też jakonadaniu jej żartżartobliwego językowycharakteru.
 
Eufemizmy bywają stosowane w języku propagandy (także reklamy). Przykładowo w czasach realnego socjalizmu w Polsce władze mówiły o ''regulacji'' cen, kiedy w istocie chodziło o podniesienie cen. Mówiły o ''przerwach w pracy'', kiedy w istocie chodziło o strajki – patrz też: [[nowomowa]], [[manipulacja językowa]].
Linia 24 ⟶ 26:
* ''film z kiepskimi dialogami'' – zamiast – ''film pornograficzny''
 
Eufemizmy przyczyniają się do ewolucji [[słownictwo|zasobu słowenego]] języka. Zdarza się niekiedy, że wyrażenia funkcjonujące jako eufemizmy stają  się  z czasem pełnoprawnymi synonimami.
 
'''Tworzenie eufemizmów'''
Linia 39 ⟶ 41:
* Słownik języka polskiego PWN
* Słownik eufemizmów polskich PWN
* {{Cytuj książkę|nazwisko= Karlík|imię=Petr|nazwisko2=Nekula|imię2= Marek|autor link2=Marek Nekula|autor link3=Jana Pleskalová|nazwisko3=Pleskalová |imię3=Jana|tytuł=Nový encyklopedický slovník češtiny |nazwisko r= Hladká |imię r=Zdeňka |datarok=2017 |rozdział=EUFEMISMUS |adres rozdziału=https://www.czechency.org/slovnik/EUFEMISMUS |język=cs |odn=tak}}
* {{Cytuj książkę|autor link=Jozef Mistrík|imię=Jozef|nazwisko=Mistrík|tytuł=Encyklopédia jazykovedy|wydanie=1|rok=1993|isbn =8021502509|miejsce=Bratysława|wydawca=Obzor|oclc=29200758 |język=sk|odn=tak}}
* {{Cytuj książkę|url=http://pdf.truni.sk/download?e-skripta/lexikologia.pdf|odn=tak|imię=Jozef|nazwisko=Pavlovič|miejsce=Trnava|rok=2012|język=sk|tytuł=Lexikológia slovenského jazyka. Kompendium náuky o slovnej zásobe|wydawca=Pedagogická fakulta Trnavskej univerzity|isbn=978-80-8082-564-5}}
 
[[Kategoria:Metafory]]