Wikipedia

Rewolucja francuska: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Stosunek do Kościoła: Trudno, żeby proces społeczny i to ewoluujący miał cel. Ani artykuł główny, ani Duncun i en.wiki nie podają, żeby Wielka Trwoga była krwawa
→‎Rządy żyrondystów: powstania i komisarze, likwidacja podrozdziałów, bo tytułowe wydarzania to mniejsza część treści
Linia 184:
 
== Rządy żyrondystów ==
Żyrondyści wciąż miali największy wpływ na władzę. Koalicja antyfrancuska miała znaczny [[potencjał militarny]]. W związku z tym w lutym 1793 Konwent uchwalił [[Levée en masse|pobór 300 tys. żołnierzy]]. Na początku marca uzbrojeni chłopi zaczęli zbierać się w grupy, żeby stawiać opór poborowi na wojnę w obronie niepopularnej rewolucji. Główną przyczyną niepopularności wśród chłopstwa było aresztowania niekonstytucyjnych księży, którzy odmówili złożenia przysięgi obywatelskiej na wierność narodowi i konstytucji francuskiej. W niektórych rejonach prawie wszyscy księża odmówili złożenia przysięgi. Księża byli filarami społeczności i w [[Wandea|Wandei]] częściej niż gdzie indziej księża pochodzili ze społeczności, w których posługiwali. Niepopularność rewolucji została pogłębiona zabiciem króla, dla wielu namaszczonego przez Boga ojca narodu. Opór wobec poboru został szybko stłumiony w tych rejonach Francji, gdzie stacjonowała wystarczająca liczba wojska i Gwardii Narodowej, w tym [[Bretania|Bretanii]], w przeciwieństwie do sąsiadującej Wandei. 11 marca 1793 chłopi zajęli [[Machecoul]] i dokonali [[Masakry w Machecou|masakry]] ponad 500 rewolucjonistów <ref name="Duncun 28">{{Cytuj stronę | url = https://www.revolutionspodcast.com/2015/03/328-provincial-revolt.html | tytuł = 3.28- Provincial Revolt | autor = Mike Duncan | data = marzec 2015 | data dostępu = 2020-01-09}}</ref> <sup>7:23 - 13:22 min.</sup>. Tak rozpoczęto '''[[wojny wandejskie]]'''. Rebelianci domagali się powrotu swoich księży i planowali przywrócić we Francji monarchię z małoletnim, internowanym w Paryżu [[Ludwik XVII Burbon|Ludwikiem XVII]] na tronie. Do tłumienia powstania oddelegowano gen. [[Jean-Baptiste Kléber|Jean-Baptiste’a Klébera]]. Zgodnie z rozkazami wymordował on znaczną części mieszkańców, w tym kobiet i dzieci. Obecnie ilość zabitych szacuje się na liczbę od 100 do 500 tysięcy<ref>{{Cytuj|autor=Andrzej Chwalba|tytuł=Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2008, s. 219|data=9.10.2017}}</ref>.
[[Plik:Charles-François Dumouriez.PNG|thumb|200px|generał [[Charles François Dumouriez]]]]▼
Koalicja antyfrancuska miała znaczny [[potencjał militarny]]. W związku z tym 24 lutego 1793 roku Konwent Narodowy podjął uchwałę o zwiększeniu liczebności armii francuskiej. ''Żyronda'' wciąż miała największy wpływ na władzę, teraz już republikańską. Tymczasem Austriacy wysłali do Niderlandów nową armię, która 18 marca w [[Bitwa pod Neerwinden (1793)|bitwie pod Neerwinden]] pokonała wojska generała Dumourieza. Rozpoczął się francuski odwrót z Belgii. Dumouriez postanowił poprowadzić swoich żołnierzy na Paryż i przejąć władzę. By móc zrealizować ten plan, zawarł z Austriakami zawieszenie broni. Oburzony Konwent rozkazał Dumouriezowi natychmiast stawić się w Paryżu. Ten, obawiając się gilotyny, oddał się w austriacką niewolę. Zdrada Dumourieza szczególnie negatywnie wpłynęła na żyrondystów, ponieważ generał Dumouriez należał do ich klubu.▼
 
▲[[Plik:Charles-François Dumouriez.PNG|thumb|200px|generał [[Charles François Dumouriez]]]]
=== Powstanie w Wandei ===
▲Koalicja antyfrancuska miała znaczny [[potencjał militarny]]. W związku z tym 24 lutego 1793 roku Konwent Narodowy podjął uchwałę o zwiększeniu liczebności armii francuskiej. ''Żyronda'' wciąż miała największy wpływ na władzę, teraz już republikańską. Tymczasem Austriacy wysłali do Niderlandów nową armię, która 18 marca w [[Bitwa pod Neerwinden (1793)|bitwie pod Neerwinden]] pokonała wojska generała Dumourieza. Rozpoczął się '''francuski odwrót z Belgii'''. Dumouriez postanowił poprowadzić swoich żołnierzy na Paryż i przejąć władzę. By móc zrealizować ten plan, zawarł z Austriakami zawieszenie broni. Oburzony Konwent rozkazał Dumouriezowi natychmiast stawić się w Paryżu. Ten, obawiając się gilotyny, oddał się w austriacką niewolę. '''Zdrada Dumourieza''' szczególnieosłabiła negatywnie wpłynęła nawpływy żyrondystów, ponieważ generał Dumouriez należał do ich klubu.
{{osobny artykuł|Wojny wandejskie}}
 
WobecOpór wybuchuprzeciw poborowi zbiegł się w czasie z ofensywą austriacką w Belgii, co wzbudziło podejrzenia, że jest to wynik spisku rojalistycznego. powstaniaW chłopskiegoprzekonaniu tegoposłów samegoKonwentu dniaw celu ocalenia republiki należało wyeliminować spiskowców i zjednoczyć naród, w Paryżurazie potrzeby siłą, żeby usunąć podziały, wykorzystywane przez rojalistycznych spiskowców. 9 marca 1793 Konwent zawiązanopowołał '''[[Trybunał Rewolucyjny]],''' który miał sądzić osoby oskarżone o zdradę i działania kontrrewolucyjne. PowstałOd wtedyjego równieżwyroków nie było [[Komitetapelacja|apelacji]]. BezpieczeństwaNastępnie PowszechnegoKonwent wysłał [[représentant en mission|80 posłów jako swoich '''komisarzy''']], mającydo departamentów. Komisarze mieli za zadanie demaskowaćkoordynację spiskidziałań w departamentach z władzami centralnymi w tym rekrutację do wojska i zapobiegaćeliminację kontrrewolucjikontrrewolucjonistów. Komisarzom nadano niemal nieograniczoną władzę i część z nich stała się najbardziej znanymi postaciami rządów terroru {{r|Duncun 28}} <sup>13:24 min.</sup>. Niepowodzenia na frontach wymogły na Konwencie stworzenie silnej władzy wykonawczej. Został nią 9 kwietnia [[Komitet Ocalenia Publicznego]]. Rada Wykonawcza straciła znaczenie i po roku została rozwiązana. Pierwszy przewodniczący Komitetu Ocalenia Publicznego, [[Georges Danton]], zrobił z niego sprawnie działającą radę wojenną. Komitet zajmował się głównie mobilizacją i przygotowaniem społeczeństwa francuskiego do walki.▼
10 marca wybuchło powstanie w departamencie Wandea. Rebelianci, zwani [[Szuani|szuanami]], planowali przywrócić we Francji monarchię z małoletnim, internowanym w Paryżu [[Ludwik XVII Burbon|Ludwikiem XVII]] na tronie. Domagali się także przywrócenia dawnej pozycji Kościoła i względnego powrotu starego systemu. Do tłumienia powstania oddelegowano gen. [[Jean-Baptiste Kléber|Jean-Baptiste’a Klébera]]. Zgodnie z rozkazami dokonał on fizycznej likwidacji znacznej części mieszkańców (w tym kobiet i dzieci). Obecnie ilość zabitych szacuje się na liczbę od 100 do 500 tysięcy<ref>{{Cytuj|autor=Andrzej Chwalba|tytuł=Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2008, s. 219|data=9.10.2017}}</ref>.
 
Z mównicy w Konwencie [[Jean-Paul Marat|Jean Paul Marat]] zaczął atakować żyrondystów. Gdy 13 kwietnia na łamach swego pisma wezwał sankiulotów do szturmu na [[Tuileries]], żyrondyści oskarżyli go o ''sianie niepokojów''. Trybunał Rewolucyjny przez 11 dni rozstrzygał o jego winie. Kiedy został oczyszczony z zarzutów, paryżanie na swoich barkach triumfalnie wnieśli Marata na salę posiedzeń Konwentu. Na jego cześć mowy pochwalne wygłosili Danton i [[Louis de Saint-Just]]. Pozycja żyrondystów wciąż słabła. Słabła też pozycja Republiki, której wojska doznawały ciągłych porażek. 10 kwietnia wojska pruskie pod dowództwem księcia Karola Wilhelma Brunszwickiego, wzmocnione korpusami austriackim, heskim i saskim, przekroczyły [[Ren]] i rozpoczęły oblężenie [[Moguncja|Moguncji]]. Połączona armia austriacko-brytyjsko-hanowerska pokonała wojska francuskie 23 maja pod [[Bitwa pod Famars|Famars]] i kontynuowała swą ofensywę. 25 maja szuaniepowstańcy wandejscy odnieśli zwycięstwo pod [[Bitwa pod Fontenay le Comte|Fontenay le Comte]] i rozpoczęli ofensywę na Paryż. Wobec blokady morskiej sytuacja ekonomiczna Francji była ciężka. [[Inflacja]] powodowała głód i zubożenie wśród niższych warstw społecznych. Domagano się ustanowienia stałych cen towarów.▼
▲Wobec wybuchu rojalistycznego powstania chłopskiego tego samego dnia w Paryżu zawiązano [[Trybunał Rewolucyjny]], który miał sądzić osoby oskarżone o zdradę i działania kontrrewolucyjne. Powstał wtedy również [[Komitet Bezpieczeństwa Powszechnego]], mający za zadanie demaskować spiski i zapobiegać kontrrewolucji. Niepowodzenia na frontach wymogły na Konwencie stworzenie silnej władzy wykonawczej. Został nią 9 kwietnia [[Komitet Ocalenia Publicznego]]. Rada Wykonawcza straciła znaczenie i po roku została rozwiązana. Pierwszy przewodniczący Komitetu Ocalenia Publicznego, Georges Danton, zrobił z niego sprawnie działającą radę wojenną. Komitet zajmował się głównie mobilizacją i przygotowaniem społeczeństwa francuskiego do walki.
 
Wojna, w tym blokada morska przez Brytyjczyków, ograniczyła handel i w konsekwencji obniżyła dochody ludności, szczególnie w miastach portowych. Z tego powodu, i z powodu opresyjnych rządów jakobińskich, w Marsylii wybuchło powstanie antyjakobińskie w kwietniu 1793. Było to pierwsze '''[[powstanie federalistów]]'''. Oprócz spadku dochodów zaczęło brakować żywności zjadanej przez armię. Domagano się ustanowienia stałych cen towarów. Pod koniec maja wybuchło [[Powstanie w Lyonie w 1793|powstanie w Lyonie]] {{r|Duncun 28}} <sup>23:39 min.</sup>.
▲Z mównicy w Konwencie [[Jean-Paul Marat|Jean Paul Marat]] zaczął atakować żyrondystów. Gdy 13 kwietnia na łamach swego pisma wezwał sankiulotów do szturmu na [[Tuileries]], żyrondyści oskarżyli go o ''sianie niepokojów''. Trybunał Rewolucyjny przez 11 dni rozstrzygał o jego winie. Kiedy został oczyszczony z zarzutów, paryżanie na swoich barkach triumfalnie wnieśli Marata na salę posiedzeń Konwentu. Na jego cześć mowy pochwalne wygłosili Danton i [[Louis de Saint-Just]]. Pozycja żyrondystów wciąż słabła. Słabła też pozycja Republiki, której wojska doznawały ciągłych porażek. 10 kwietnia wojska pruskie pod dowództwem księcia Karola Wilhelma Brunszwickiego, wzmocnione korpusami austriackim, heskim i saskim, przekroczyły [[Ren]] i rozpoczęły oblężenie [[Moguncja|Moguncji]]. Połączona armia austriacko-brytyjsko-hanowerska pokonała wojska francuskie 23 maja pod [[Bitwa pod Famars|Famars]] i kontynuowała swą ofensywę. 25 maja szuanie odnieśli zwycięstwo pod [[Bitwa pod Fontenay le Comte|Fontenay le Comte]] i rozpoczęli ofensywę na Paryż. Wobec blokady morskiej sytuacja ekonomiczna Francji była ciężka. [[Inflacja]] powodowała głód i zubożenie wśród niższych warstw społecznych. Domagano się ustanowienia stałych cen towarów.
 
[[Plik:Sansculottes.jpg|thumb|200px|Żołnierze[[Sankiuloci]] rewolucjiw czerwonych czapkach wolności]]▼
=== Hebertyści ===
Wpływowy działacz Komuny Paryża, [[Jacques-René Hébert]], atakował żyrondystów, którzy w odpowiedzi 15 maja powołali w Konwencie Komisję Dwunastu, mającą zbadać działalność Komuny i Héberta. Grupą najbardziej zawzięcie występującą przeciw rządom ''Żyrondy''żyrondystów byli tzw. ''[[wściekli]]'' (''enragés''). Tworzył ją paryski plebs, a przewodził im ubogi ksiądz, [[Jakub Roux]]. Domagali się oni wprowadzenia równości majątkowej. Konwent na głosy ludności odpowiedział wprowadzeniem 4 maja rządowych cen maksymalnych. Poprawiło to sytuację ekonomiczną i zlikwidowało drożyznę. Jednak ten dekret był sprzeczny z interesami bogatego mieszczaństwa, które uprzednio łatwo się bogaciło.▼
▲[[Plik:Sansculottes.jpg|thumb|200px|Żołnierze rewolucji]]
▲Wpływowy działacz Komuny Paryża, [[Jacques-René Hébert]], atakował żyrondystów, którzy w odpowiedzi 15 maja powołali w Konwencie Komisję Dwunastu, mającą zbadać działalność Komuny i Héberta. Grupą najbardziej zawzięcie występującą przeciw rządom ''Żyrondy'' byli tzw. ''[[wściekli]]'' (''enragés''). Tworzył ją paryski plebs, a przewodził im ubogi ksiądz, [[Jakub Roux]]. Domagali się oni wprowadzenia równości majątkowej. Konwent na głosy ludności odpowiedział wprowadzeniem 4 maja rządowych cen maksymalnych. Poprawiło to sytuację ekonomiczną i zlikwidowało drożyznę. Jednak ten dekret był sprzeczny z interesami bogatego mieszczaństwa, które uprzednio łatwo się bogaciło.
 
Gdy 24 maja 1793 roku Hébert został aresztowany na podstawie decyzji Komisji Dwunastu, ''wściekli'' wystąpili w jego obronie. Pod ich naciskiem uwolniono Héberta. W nocy z 30 na 31 maja sankiuloci wkroczyli na salę obrad Konwentu, domagając się rozwiązania Komisji Dwunastu. Ponieważ Gwardia Narodowa odmówiła posłuszeństwa, żądanie spełniono. 2 czerwca paryżanie udali się ponownie do Tuileries i zażądali aresztowania 22 deputowanych żyrondystowskich. Przemówienia wygłaszali Jean Marie Roland i Jacques Pierre Brissot, ale mieszkańcy stolicy zgromadzili na zewnątrz 150 armat i nie wypuszczali nikogo. Ostatecznie Konwent'''żyrondyści wydałzostali rebeliantomusunięci deputowanychz Konwentu''Żyrondy''. Zostali oni aresztowani i oskarżeni o zdradę i działalność kontrrewolucyjną. Czołową pozycję w Konwencie objęli jakobini.
 
== Rządy jakobinów ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Rewolucja_francuska”