Autorskie prawa majątkowe: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 57484505 autorstwa 46.151.141.204 (dyskusja) eksperyment
Znacznik: Anulowanie edycji
→‎Przypisy: poprawki
Linia 1:
'''Autorskie prawa majątkowe''' ([[język angielski|ang.]] ''the author's economic rightslefts'') – zespół uprawnień, jakie przysługują twórcy [[Utwór|utworu]], ze szczególnym uwzględnieniem kwestii ekonomicznych tych uprawnień. W prawie polskim pojęcie autorskich praw majątkowych reguluje art. 1719 (i dalsze) [[Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych|ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych]] ({{Dziennik Ustaw|2019|1231}}). Stanowi on, że ''twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu''.
 
Najistotniejszą częścią autorskich praw majątkowych jest tzw. prawo do korzystania z utworu i rozporządzania prawem do korzystania z utworu (nim) na wszystkich polach eksploatacji (tzw. monopol autorski).
 
Ustawa w art. 5032 jako przykład wskazuje [[pole eksploatacji|pola eksploatacji]] (katalog nie jest zamknięty, wraz z rozwojem techniki będą powstawały bądź już istnieją inne pola eksploatacji):
* w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką [[druk]]arską, reprograficzną, [[zapis magnetyczny|zapisu magnetycznego]] oraz techniką cyfrową,
* w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, [[umowa użyczenia|użyczenie]] lub [[umowa najmu|najem]] oryginału albo egzemplarzy,
Linia 10:
== Dozwolony użytek osobisty (prywatny) utworów chronionych prawem autorskim ==
{{osobny artykuł|dozwolony użytek}}
Zgodnie z art. 2332 ust. 16 prawa autorskiego dopuszczalne jest nieodpłatne korzystanie bez zezwolenia twórcy z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, z wyjątkiem wykorzystania cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego do stworzenia własnego utworu oraz korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.
 
Zgodnie z tym artykułem nie będzie karalne '''pobieranie''' z [[Internet]]u (poprzez technologie inne od programów [[Peer-to-peer|P2P]]) plików [[MP3]]4 i filmów czy kopiowanie książek<ref>Chociaż czasami, w szczególności gdy działanie takie jest prowadzone na dużą skalę, może ono być potraktowane jako nadużycie prawa podmiotowego wynikającego z art. 23.</ref>. Odpowiedzialność cywilna i karna może zaistnieć wówczas, gdy osoba będzie '''udostępniała''' albo – tym bardziej – sprzedawała (przykładowo w sieci bezpośredniej wymiany plików) różnego rodzaju utwory (np. filmy, mp3 czy zdjęcia) podmiotom innym niż określone w ustępie 1 art. 23<ref> Art. 23 mówi, iż zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego, dlatego też równie silnie reprezentowany w doktrynie jest pogląd o niedopuszczalności pobierania utworu z internetu – co z założenia wyklucza korzystanie przez osoby najbliższe.</ref>.
 
Art. 23 nie ma natomiast zastosowania wobec [[program komputerowy|programów komputerowych]]<ref>Jego obowiązywanie wobec programów komputerowych wyłącza art. 77 prawa autorskiego.</ref>, co oznacza, że korzystanie z programów chronionych prawem autorskim bez posiadania na nie [[Licencja oprogramowania|licencji]], nawet tylko do użytku osobistego, jest karalne. Oprócz odpowiedzialności karnej osobie, która narusza prawa autorskie, grozi [[odpowiedzialność cywilna]]<ref>A więc osoba, której prawa autorskie zostały naruszone może domagać się w drodze [[pozew|pozwu]] cywilnego naprawienia wynikłej stąd szkody, zwrotu uzyskanych korzyści czy zapłacenia wynagrodzenia.</ref>.
Linia 19:
 
== Systemy społeczne odrzucające potrzebę istnienia majątkowych praw autorskich ==
<br />{{Przypisy}}
Według niektórych doktryn społecznych<ref>{{Cytuj|tytuł=CBL|data dostępu=2016-10-25|opublikowany=www.logityka.pl|url=http://www.logityka.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=2}}</ref>, majątkowe prawa autorskie (a także [[patent]]y) są nieuzasadnionym czerpaniem korzyści przez osoby, które stworzyły dzieło sztuki (lub [[wynalazek]]). Uzasadnieniem takiego podejścia ma być fakt, że we wszechświecie wszelkie rozwiązania i idee są potencjalnie możliwe, a więc człowiek ich nie tworzy, lecz odkrywa; odkrywca może czerpać dochody ze swego odkrycia, ale nie powinien mieć ustawowego [[monopol]]u na korzystanie ze swego odkrycia.
 
Kolejnym argumentem krytyków praw majątkowych jest fakt, że łamanie tych praw nie przynosi ich posiadaczowi czynnej straty, a co najwyżej utratę potencjalnej korzyści, gdy tymczasem łamanie prawa własności materialnej (kradzież dowolnego przedmiotu) przynosi czynną stratę posiadaczowi przedmiotu. Kopiowanie dzieł lub niezależne odkrywanie już istniejących a strzeżonych utworów, nie powoduje utraty tych koncepcji u pierwszego ich odkrywcy.
 
Przykładem technicznego problemu wynikającego z dzisiejszej konstrukcji majątkowych praw autorskich jest fakt zależności obowiązywania okresu ochrony dzieła od czasu życia autora tej idei. Długowieczność autora, spowoduje blokadę dzieł na długi czas. Również okresy ochrony są krytykowane, gdyż wskazują się, że w przeciwieństwie do wieczystych praw posiadania przedmiotów materialnych, majątkowe prawa autorskie jednak w końcu wygasają, a długość ich obowiązywania jest przyjmowana arbitralnie.
 
== Zobacz też ==
* [[autorskie prawa osobiste]]
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
{{Prawa autorskie}}