Rewolucja październikowa: Różnice pomiędzy wersjami

== Przyczyny ==

[[Plik:19170704 Riot on Nevsky prosp Petrograd.jpg|250px|thumb|Rozproszenie ogniem karabinów maszynowych demonstracji ulicznej na [[Newski Prospekt|Newskim Prospekcie]] w Piotrogrodzie podczas [[Dni lipcowe|dni lipcowych]] {{Data|1917-07-17}}]]

Powrót z emigracji w [[Szwajcaria|Szwajcarii]] [[Włodzimierz Lenin|Włodzimierza Lenina]] pociągiem specjalnym poprzez okupowaną przez [[Cesarstwo Niemieckie|Niemcy]] Europę<ref>trasa podróży pociągu z emigrantami rosyjskimi w słynnym tzw. „zaplombowanym wagonie” wiodła ze Szwajcarii przez Berlin, dalej statkiem do [[Państwo neutralne|neutralnej]] [[Szwecja|Szwecji]], pociągiem do granicy należącej wówczas do Rosji [[Finlandia|Finlandii]]. i wreszcie pociągiem z Finlandii (wobec zmiany rozstawu torów) dotarli do Piotrogrodu. Przepuszczenie przez terytorium państwa wojującego na zasadzie [[Eksterytorialność|eksterytorialnego]] [[Tranzyt (transport)|tranzytu]] obywateli państwa, z którym Niemcy prowadziły wojnę było wówczas i pozostaje do dziś wydarzeniem bez precedensu w prawie i stosunkach międzynarodowych.</ref> 16 kwietnia oraz przyłączenie się grupki niezależnych socjalistów<ref>tzw. „[[Międzydzielnicowcy|międzydzielnicowców]]”</ref> pod wodzą [[Lew Trocki|Lwa Trockiego]] (który również powrócił swobodnie do Rosji z emigracji w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] w maju 1917) ożywiło akcję [[Bolszewicy|bolszewików]], którzy (w przeciwieństwie do [[Mienszewicy|mienszewików]] i [[Partia Socjalistów-Rewolucjonistów|eserowców]]) występowali odtąd<ref>''[[Tezy kwietniowe]]'' autorstwa Lenina.</ref> za natychmiastowym przerwaniem działań wojennych. Propaganda i działalność bolszewików, w tym m.in. podróż Lenina i innych przywódców bolszewickich ze Szwajcarii do Rosji, a zwłaszcza wydawanie prasy i druków ulotnych w masowych nakładach (w tym organu bolszewików, dziennika ''[[Prawda (gazeta)|Prawda]]'' i jego mutacji), była zresztą z tego powodu w znacznej mierze finansowana przez sztab niemieckiej armii<ref>[[Richard Pipes]] ''Rewolucja Rosyjska'' Warszawa [[1994]]; Wyd.[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]; {{ISBN|83-01-11521-1}} s. 300-304, 310-314, 328-330 i passim.</ref> i skarb [[Cesarstwo Niemieckie|Cesarstwa Niemieckiego]]<ref>{{Cytuj|autor = Gerhard Schiesser |tytuł = Russisch Roulette. Das deutsche Geld und die Oktoberrevolution |data = 1998 |isbn = 3-360-00850-2 |wydanie = 1. Aufl |inni = Jochen Trauptmann |miejsce = Berlin |wydawca = Das neue Berlin |oclc = 40868804 }}</ref>. Program ten nie ograniczał się do Rosji – we [[Francja|Francji]] Niemcy chcieli wykorzystać [[Analogia|analogicznie]] [[Joseph Caillaux|Josepha Caillaux]], wobec Wielkiej Brytanii [[Roger Casement|Rogera Casementa]] i kwestię [[Irlandia|Irlandii]] – jego praktyczną realizacją zajmował się wydział III b niemieckiego Sztabu Generalnego. Celem programu było, poprzez aktywne wspieranie działalności bolszewików wymierzonej w [[Carstwo|carat]], wewnętrzne osłabienie Imperium Rosyjskiego i jego armii, a po zwycięskiej rewolucji wyeliminowanie Rosji z wojny, co ułatwić miało zwycięstwo Niemiec na froncie zachodnim. Z kolei przemysł niemiecki miał uzyskać dostęp do bogactw naturalnych Rosji i jej zasobów gospodarczych<ref>Richard Pipes, ibidem, także s. 499-502 i 521-526 – szczegółowy opis sposobu finansowania m.in. dziennika bolszewików ''[[Prawda (gazeta)|Prawda]]'', sposobu komunikowania i zakresu współpracy zarówno przed jak i po zdobyciu władzy przez bolszewików. Tamże szczegółowe materiały źródłowe.</ref>.

 

 

[[Plik:Milrevkom proclamation.jpg|200px|thumb|Proklamacja [[Komitet Wojskowo-Rewolucyjny|Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego]] przy Piotrogrodzkiej Radzie Delegatów o odsunięciu od władzy Rządu Tymczasowego, Piotrogród 25 października (7 listopada) 1917]]

{{Data|1917-08-08}} półlegalny VI zjazd bolszewików postanowił rozpocząć przygotowania do przejęcia władzy drogą powstania zbrojnego. Ofensywa wojsk niemieckich na początku września doprowadziła do zajęcia [[Ryga|Rygi]]. {{Data|1917-09-09}} głównodowodzący wojsk rosyjskich generał [[Ławr Korniłow]]<ref>Mianowany na to stanowisko w lipcu przez Kiereńskiego. Gdy został mianowany głównodowodzącym zażądał wprowadzenia, zniesionej po [[Rewolucja lutowa 1917|rewolucji lutowej]] kary śmierci za dezercję z pola bitwy (co stawało się plagą demoralizującą armię rosyjską na froncie). Premier odmówił. Niedługo po odmowie, do Kiereńskiego doszedł sfałszowany telegram o próbie zamachu stanu Korniłowa. Premier zabierze mu tytuł dowódcy. Korniłow przekonany, że Kiereński jest zakładnikiem bolszewików w Piotrogrodzie wyruszył z korpusem kozackim na stolicę. Gdy okazało się, że to Kiereński zgodził się na uzbrojenie bolszewickiej Czerwonej Gwardii i wysłał wojska z Piotrogrodu przeciw korpusowi kozackiemu, jego dowódca gen. Krymow wstrzymał bez walki marsz, a następnie popełnił samobójstwo.</ref> w przekonaniu o możliwości bolszewickiej rewolty w Piotrogrodzie zażądał dymisji ministrów i wysłał do Piotrogrodu korpus kozacki. Premier Kiereński uznał to za próbę przejęcia władzy i wezwał robotników i marynarzy do obrony rządu, rozdając im z arsenałów 40 tysięcy karabinów<ref>Część z rozdanych karabinów trafiła do rąk bolszewików i została przez nich zachowana dla potrzeb przyszłego przewrotu.</ref> – zniósł wreszcie wprowadzone w lipcu ograniczenia wobec bolszewików i uwolnił aresztowanych wówczas bolszewickich przywódców. 12 września sam przejął obowiązki głównodowodzącego. Nie doszło do żadnych walk. Korniłow został aresztowany i osadzony w twierdzy w [[Bychów|Bychowie]]. Poprzez zachowanie w trakcie tzw. „puczu Korniłowa”, a w szczególności wobec odwołania się o pomoc do bolszewików Kiereński utracił we wrześniu jakiekolwiek posiadane dotąd oparcie w korpusie oficerskim armii rosyjskiej – co było rozstrzygające w dwa miesiące później, gdy armia odmówiła mu poparcia przeciw bolszewikom<ref>{{cytuj książkę |autor = Pipes R. | tytuł = Rewolucja rosyjska| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe| miejsce = Warszawa| rok = 1994| strony = 368-473| isbn = 978-83-233-2615-1}}</ref>. Po "puczu Korniłowa" bolszewicy zachowali utworzone w obronie przed domniemanym puczem oddziały [[Gwardia Czerwona (Rosja)|Gwardii Czerwonej]] i [[Przenikanie|infiltrowali]] armię rosyjską poprzez struktury [[Bolszewicka Organizacja Wojskowa|Organizacji Wojskowej]].