Wersja z 11:30, 5 kwi 2020 edytuj Jdx (dyskusja \| edycje) 4157 edycji m →‎Powstawanie torfowisk: Brakujący czasownik ← poprzednia edycja		Wersja z 16:20, 18 maj 2020 edytuj anuluj edycję Sebek Adamowicz (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 58 685 edycji m poprawa przek., szablon następna edycja →
Linia 2: [[Plik:Peat Lewis.jpg\|thumb\|upright=1.2\|Torfowisko na [[Hebrydy\|Hebrydach]]]] [[Plik:Torfowisko moszne vongrzanka.jpg\|thumb\|upright=1.2\|Torfowisko w pobliżu Jeziora Moszne]] '''Torfowisko''' – jeden z typów [[mokradło\|mokradeł]], [[Siedlisko (biologia)\|siedlisk]] na tyle uwodnionych, że występuje tam specyficzna [[roślinność]] i zachodzą procesy [[akumulacja (geologia)\|akumulacji]] [[osady\|osadów]] [[związki organiczne\|organicznych]]. Jest to teren stale podmokły, o podłożu trudno przepuszczalnym, pokryty zbiorowiskami [[~~hygrofity~~Higrofit\|roślin bagiennych]] i bagienno-[[łąka\|łąkowych]]. Od innych siedlisk hydrogenicznych odróżnia się słabym natlenieniem{{r\|rycharski}}. Kryterium wyróżniania torfowisk zależy również od kryteriów odróżniania torfu od innych typów osadów biogenicznych, np. [[gytia\|gytii]]{{r\|kt2004}}. Akumulacja torfu zachodzi, gdy rozkład szczątków organicznych następuje wolniej niż ich powstawanie. Na spowolnienie tempa rozkładu wpływają głównie dwa czynniki – niska temperatura i małe napowietrzenie podłoża, czemu sprzyja jego duże uwodnienie{{r\|jc25}}. W niektórych ujęciach przyjmuje się minimalną miąższość torfu (20–70 cm), która pozwala na określenie siedliska torfowiskiem{{odn\|Joosten\|Clarke\|2002\|s=41}}. Przykładowo, [[Kazimierz Tobolski]] przyjmuje wartość 30 cm{{r\|kt2004}}. W skali świata torfowiska stanowią około połowy powierzchni szeroko rozumianych [[mokradło\|mokradeł]]{{odn\|Joosten\|Clarke\|2002\|s=41}}. Międzynarodowa terminologia mokradeł i torfowisk może budzić niejasności{{odn\|Joosten\|Clarke\|2002\|s=24}}, gdyż w różnych językach występują nazwy zwyczajowe o rozbieżnym znaczeniu{{odn\|Joosten\|Clarke\|2002\|s=40}}. Linia 24: W Europie Środkowej wyróżnia się: * [[torfowisko niskie\|Torfowiska niskie]] – powstające na skutek wolnego przepływu lub stagnowania wód powierzchniowych lub gruntowych. Mogą to być wody eutroficzne lub mezotroficzne. Wykształcają się w obrębie [[dolina\|dolin]] [[rzeka\|rzecznych]] lub w odpływowych zagłębieniach terenu. Warunki hydrologiczne powodują wykształcanie się układów roślinnych typowych dla danego siedliska. Na torfowiskach niskich długo pokrytych wodą i ze stałym dopływem wód podziemnych wykształcają się [[szuwar]]y. Gdy pokrycie wodą jest niemal stałe, są to często [[szuwar trzcinowy\|trzcinowiska]], a odkładający się w nich torf to torf szuwarowy. Torfowisko takie może wykształcać się na [[gytiowisko\|gytiowisku]]. Gdy zalew wodą trwa 2–4 miesiące, wykształcają się [[turzycowisko\|turzycowiska]], zwłaszcza [[Magnocaricion\|szuwary wysokoturzycowe]] i powstaje torf turzycowiskowy. Przy krótszych zalewach (np. na [[terasa]]ch zalewowych oraz w zagłębieniach w miarę płaskiego terenu, np. wśród [[sandr]]ów) na torfowiskach niskich mogą wytworzyć się zarośla ([[łozowisko\|łozowiska]]) lub lasy ([[ols]]y) i powstaje torf olesowy (olchowy lub łozowy). W miejscach o stałym i intensywnym dopływie wód podziemnych (np. w głębszych zagłębieniach) powstają torfowiska mechowiskowe, gdzie roślinność turzycowo-mszysta tworzy [[mechowisko\|mechowiska]] i odkłada się torf mechowiskowy. Takie torfowiska mogą powstawać podczas [[lądowacenie\|lądowacenia]] zbiorników wodnych, zarastając je [[pło\|płem]] od brzegów ku środkowi i mając charakter [[trzęsawisko\|trzęsawiska]]{{r\|rycharski}}. Zróżnicowanie florystyczne torfowisk niskich ma źródło również w różnej dostępności substancji mineralnych{{r\|pp}}. * [[torfowisko wysokie\|Torfowiska wysokie]] – zasilane przez oligotroficzne wody opadowe, powstające w [[Obszar bezodpływowy\|bezodpływowych]] zagłębieniach terenu, np. na [[~~wododział~~Dział wód\|wododziałach]]~~ach~~, zwłaszcza gdy podłoże jest słabo przepuszczalne. Mogą również powstać na torfowiskach niskich lub przejściowych, gdy wskutek przyrostu torfu ustaje stałe zasilanie wodami gruntowymi jego górnej warstwy. Ubogie w substancje odżywcze, a co za tym idzie – stosunkowo ubogie florystycznie ([[Torfowcowate\|torfowce]], turzyce, rośliny owadożerne); kształtują się tam warunki odpowiednie dla [[bór bagienny\|borów bagiennych]]. Na torfowiskach wysokich powstaje torf mszarny, wrzosowiskowy lub bórbagnowy{{r\|rycharski}}. Torfowisko wysokie jest tożsame z torfowiskiem ombrogenicznym{{r\|pp}}. Torfowiska wysokie powstające w klimacie wilgotnym przybierają kształt wypukły. Nazywane są ''torfowiskami kopułowymi'' lub ''bałtyckimi''. ''Torfowiska kontynentalne'' zaś są lekko wypukłe w okresie wilgotnym, a płaskie w suchym{{r\|poradnik_aneks}}. * [[torfowisko przejściowe\|Torfowiska przejściowe]] – spotykane w pośrednich warunkach siedliskowych. Zasilane są przez wody opadowe (oligotroficzne) i w pewnym stopniu podziemne i powierzchniowe. Często wykształcają się na obrzeżach torfowisk wysokich. Na torfowiskach tych rosną zbiorowiska mszarno-turzycowe, zastępowane w trakcie sukcesji przez zarośla wierzbowe lub lasy brzozowo-sosnowe{{r\|rycharski}}. W ich skład wchodzą [[turzyca nitkowata]], [[turzyca bagienna]], [[bagnica torfowa]], [[wełnianka wąskolistna]], [[Torfowcowate\|mchy torfowce]] i [[mech brunatny\|mchy brunatne]], [[trzcina pospolita]]. Osobliwość [[Mazury\|Mazur]] stanowią torfowiska porośnięte [[Świerk\|świerczynami]] oraz duże nagromadzenie roślin borealnych i subarktycznych. Torfowiska przejściowe występują głównie w północno-wschodniej Polsce, na [[Pojezierze Pomorskie\|Pojezierzu Pomorskim]] (rezerwaty [[~~Rezerwat przyrody Bagno Chłopiny\|~~Bagno Chłopiny]] na północ od [[Gorzów Wielkopolski\|Gorzowa]], [[Smolne Błoto]] na zachód od [[Gdańsk]]a) i na [[Polesie Zachodnie\|Polesiu Lubelskim]]. W [[Sudety\|Sudetach]] występują torfowiska przejściowe porośnięte [[kosodrzewina\|kosodrzewiną]] i [[brzoza karłowata\|brzozą karłowatą]], znane jako [[Mszary Izerskie]]. Na torfowiskach przejściowych odkłada się torf mszarny lub brzezinowy{{r\|rycharski}}. === Geomorfologia === Linia 67: Na torfowiskach niskich występują również niektóre zbiorowiska [[szuwar]]owe, zwłaszcza szuwary wielkoturzycowe ze związku ''[[Magnocaricion]]''. Cześć szuwarów tylko porasta podłoże torfowe, natomiast część jest również torfotwórcza. Dotyczy to zwłaszcza zbiorowisk nawiązujących florystycznie do klas ''Scheuchzerio-Caricetea nigrae'' i ''Caricetalia nigrae'', włączanych do dynamicznego kręgu olsów, a mniej zbiorowisk nawiązujących do łąk i zaliczanych do dynamicznego kręgu łęgów{{r\|matuszk}}. Torfowiska niskie bywają porośnięte zaroślami i lasami. W warunkach europejskich i zachodnioazjatyckich są to zbiorowiska należące do klasy ''[[Alnetea glutinosae]]'', grupującej [[łozowisko\|łozowiska]], rokiciny i [[ols]]y. Z kolei torfowiska wysokie i przejściowe porastają niektóre zespoły borów i brzezin z klasy ''[[las iglasty\|Vaccinio-Piceetea]]''{{r\|matuszk}}. W różnych regionach występuje roślinność [[Wikaryzm geograficzny\|wikaryzująca]]. Torfowiska ombrogeniczne przepływowe na półkuli północnej porastają [[wiechlinowate\|trawy]] i [[ciborowate\|turzyce]], a takie same torfowiska na Tasmanii i Nowej Zelandii – [[rześciowate]]{{odn\|Joosten\|Clarke\|2002\|s=30}}. Linia 103: * 91D0 − bory i lasy bagienne Stan torfowisk leży również w zakresie obowiązywania zapisów [[Ramowa ~~Dyrektywa~~dyrektywa ~~Wodna~~wodna\|Ramowej dyrektywy wodnej]], która nakłada obowiązek utrzymania lub osiągnięcia dobrego stanu [[Ekosystem wodny\|ekosystemów wodnych]] i od wody zależnych{{r\|n2agw}}. Torfowiska jako jeden z typów szeroko rozumianych [[mokradło\|mokradeł]] są przedmiotem ochrony na mocy [[Konwencja ramsarska\|konwencji ramsarskiej]] (czyli Konwencji o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego). Pod koniec 2014 r. stronami konwencji było 168 państw{{r\|ramsar_list}}. Linia 153: {{Cytuj książkę\| odn = tak \| nazwisko = Joosten \| imię = Hans \| tytuł = Wise use of mires and peatlands – Background and principles including a framework for decision-making \| wydawca = International Mire Conservation Group, International Peat Society \| miejsce = Saarijärvi \| data = 2002 \| strony = 304 \| isbn = 951-97744-8-3 \| nazwisko2 = Clarke \| imię2 = Donal \| url = http://www.imcg.net/media/download_gallery/books/wump_wise_use_of_mires_and_peatlands_book.pdf}} * {{cytuj książkę\|imię=Piotr\|nazwisko=Ilnicki\| rok=2002 \|tytuł=Torfowiska i torf \|wydawca=Wyd. AR w Poznaniu \|strony = 606}} * {{cytuj książkę\|autor=E. Kobojek, S. Kobojek, Z. Rdzany, M. Ziułkiewicz\|tytuł=Ilustrowana Księga Polski – środowisko przyrodnicze\|wydawca=Pascal\|data=2003\|isbn=83-7304-196-6}} * {{cytuj książkę\|autor=Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski\|tytuł=Bezkręgowce słodkowodne Polski. Klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologii makrofauny\|wydawca=UW\|data=2000\|isbn=83-235-0192-0}} == Linki zewnętrzne ==

Torfowisko: Różnice pomiędzy wersjami