Mokrosęk: Różnice pomiędzy wersjami

Wieś mogła istnieć już w XI–XII w. [[Franciszek Piekosiński]] zalicza ją do wsi, które na początku XII w. [[Bolesław III Krzywousty]] nadawał rycerzom-włodykom<ref name=":2" />. Pierwszy raz nazwa wsi jest wspominana w księgach sądowych sandomierskich z 1411 r. Nazwa miejscowości została zapisana wtedy jako ''Mocrossank''<ref name="Archiwum">{{Cytuj książkę | tytuł = Archiwum komosyi prawniczej | wydawca = [[Akademia Umiejętności]] | miejsce = Kraków | rok = 1907 | strony = 110, 111, 148, 149, 206, 228 | rozdział = Zapiski sądowe województwa sandomierskiego z lat 1395–1444. Terminy sądów ziemskich województwa sandomierskiego z lat 1395–1420 | nazwisko r = Piekosiński | imię r = Franciszek | autor r link = Franciszek Piekosiński | tom = VIII | część = 1 | cytat = s. 110: "513. Termini in ''Radom'', qui fuerunt feria tercia in vigilia sanctorum Symonis et Iude apostolorum (27 października) anno Domini MCCCCXI. Presentibus: Bernhardo de ''Nemyanouice'', Iohanne de ''Radwani'', Hyncza de ''Zelazovicze,'' Iacobo de ''Paccoslaw'', Nicolao de ''Bucuwno'', Paccosio de ''Pastow'', Nicolao de ''Ruscouicze'', Thoma Darzecz de ''Mocrossank''. (Radom 2, f. 25)."; s. 141: "764. Iacussius de ''Blotnicza'' cum Nicolao de ''Mokrosancz'' terminum habent curie ad terminos proximos pro eo, quia sibi violenter interdicere voluisset scindi ligna alias ''birzven'' et ''przeczesi'' ad edificandum in ''Sopocze'' et in hereditate ''Mokrosancz''; in hoc dampni pati decem marcas (s) et recepisti violenter easdem." | język = pl | język2 = la}}</ref>. Kolejny znany zapis o wsi pochodzi ze spisu [[podatek pogłówny|podatku pogłównego]] z 1508 r.<ref name="Źródła dziejowe IV">{{cytuj książkę | nazwisko = Pawiński | imię = Adolf | autor link = Adolf Pawiński | tytuł = Źródła dziejowe| wydawca = Gebethner i Wolff | miejsce = Warszawa | rok = 1886 | strony = 473 | tom = XV | tytuł tomu = Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym | część = IV | tytuł części = Małopolska | seria = Źródła dziejowe | cytat = "'''Kobylnik''', '''Mokrosszak''', n. Janusius Gosczky m. 3 gr. 6 d 9" | język = pl | język2 = la}}</ref>. Równie wczesną wzmianką o miejscowości jest ''[[Liber beneficiorum]]'' [[Jan Łaski (prymas)|Jana Łaskiego]] spisywany w latach 1511–1523{{r|Łaski}}. Do XVII w. majątek znajdował się w posiadaniu Mokrosęckich (inna forma nazwiska – Mokrosański<ref name="Encyklopedia Szlachectwa VIII">{{Cytuj książkę | nazwisko = Starykoń-Kasprzycki | imię = Stefan Janusz | nazwisko2 = Dmowski | imię2 = Michał | tytuł = Polska Encyklopedia Szlachectwa | wydawca = | miejsce = Warszawa | rok = 1937 | strony = 322 | kolumny = 1 | tom = VIII | cytat = "MOKROSAŃSKI v. MOKROSĘCKI h. —, 1500; Mokrosęk radomski (Br.)." | język = pl}}</ref>){{r|Plan Odnowy}}. Źródła wspominają z tylko kilku szlachciców pochodzących z tej rodziny – braci Tomasza i Piotra<ref name="Akta">{{Cytuj książkę | tytuł = Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie | wydawca = [[Wydział Krajowy|Galicyjski Wydział Krajowy]]| miejsce = Lwów | rok = 1888 | strony = 347 | tom = XIII | cytat = "*'''4566'''. Nobil. Thomas de Mokrosank recognovit, quia ipsum nobilis Petrus eciam de Mokrosank, frater suus germanus, exemit de obligacione, quam habuit ab ipso in villa Schannicze.<br />*'''4567'''. Nobil. Petrus de Mokrosank vendidit totam villam suam Schannicze perpetue pro ducentis marcis gso. dom. Iohanni Czurilo de Stoyanicze, pro quibus pecuniis Czurilo iam sibi satisfecit. Super quo Czurilo memoriale posuit, quod iudicium recepit.<br />*'''4568'''. Nobil. Petrus de Mokrosank recognovit, quia si aliquas literas aut inseripeiones seu munimenta super bna Schannicze ipse haberet vel aliquis fratrum suorum, mortificat." | język = la | język2 = pl}}</ref><ref name="Wędrówki">{{Cytuj książkę | nazwisko = Dąbkowski | imię = Przemysław | autor link = Przemysław Dąbkowski | tytuł = Wędrówki rodzin szlacheckich. Karta z dziejów szlachty halickiej | wydawca = | miejsce = Lwów | rok = 1925 | strony = 14 | cytat = "Z [[Radomskie|ziemi radomskiej]] z Mokrosęku przyszli do [[Ziemia halicka|ziemi halickiej]], częściowo i [[Trembowla|trembowelskiej]], ojciec z dwoma synami, Tomaszem i Piotrem, Mokrosęccy. Nie poszczęściło się im jednak w nowej siedzibie. Ojciec i brat starszy Tomasz (1462—1470) zginęli śmiercią gwałtowną z ręki Feliksa z [[Niżniów|Niżniowa]] (1470), pozostał tylko syn młodszy Piotr (1470—1479), który też dochodził głowy ojca i brata na drodze polubownej i wreszcie uzyskał [[Główszczyzna|głowszczyznę]] od Pawła Marca z Nizowa" | język = pl}}</ref>, ich nieznanego z imienia ojca{{r|Wędrówki}}, Tomasza (prawdopodobnie tożsamego ze wspomnianym wcześniej bratem Piotra)<ref name="Stosunki kredytowe">{{Cytuj książkę | nazwisko = Ungeheuer | imię = Marian | autor = Marian Ungeheuer | tytuł = Stosunki kredytowe w ziemi przemyskiej w połowie XV wieku | wydawca = [[Kasa im. Józefa Mianowskiego|Kasa im. rektora J. Mianowskiego]] | miejsce = Lwów | rok = 1929 | strony = 213 | cytat = "De Szamicze Mokrosang Tomasz: ręk. –, weirz. 1 r. na 55, dłuż. –; zap. 4445, 4566."| język = pl}}</ref>, Piotra (najpewniej brat Tomasza)<ref name="Herbarz polski">{{cytuj książkę|nazwisko=Boniecki|imię=Adam|autor link=Adam Boniecki (heraldyk)|tytuł=Herbarz polski: Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich|wydawca=Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda Synów|rok=1906|strony=72|tom=IX|język=pl|miejsce=Warszawa|isbn=|cytat="Mikołaj, syn Andrzeja z Jodłówki, ma sprawę 1464 r. w Przemyślu z Piotrem z Mokrosęku."}}</ref> oraz Wawrzyńca, który w 1569 r. był właścicielem wsi<ref name="Źródła dziejowe III">{{cytuj książkę | nazwisko = Pawiński | imię = Adolf | autor link = Adolf Pawiński | tytuł = Źródła dziejowe | wydawca = Gebethner i Wolff | miejsce = Warszawa | rok = 1886 | strony = 310 | tom = XIV | tytuł tomu = Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym | część = III | tytuł części = Małopolska | seria = Źródła dziejowe | cytat = "'''Mokrossek''' (Mokrosęki), Wawrzyniec Mokrosseczki, lan 4½, inq. 3" | język = pl | język2 = la}}</ref>. Niepewna jest przynależność rodowa kolejnego szlachcica, mieszkającego w majątku bądź będącego jego właścicielem na początku XV w., wymienianego w źródłach jako Mikołaj{{r|Archiwum}}. Natomiast przytoczone jest nazwisko Tomasz Darzecz{{r|Archiwum}}, herbu [[Kuszaba (herb szlachecki)|Kuszaba]]<ref name="Materiały">{{cytuj książkę | nazwisko = Polaczkówna | imię = Helena | autor link = Helena Polaczkówna | tytuł = Materiały do heraldyki polskiej | wydawca = [[Akademia Umiejętności]] | miejsce = Kraków | rok = 1909 | strony = 28 | cytat = "''Sand.'' de Mocrossank Darzecz Thomas 1411." | język = pl | język2 = la}}</ref>, który również był właścicielem lub mieszkańcem Mokrosęka na początku XV w. [[Franciszek Siarczyński|Ks. Franciszek Siarczyński]] w swoim ''Opisie powiatu radomskiego'' odnotował, że miejscowość była własnością rodziny [[Gozdzcy|Gozdzkich]]<ref name="Opis">{{cytuj książkę | nazwisko = Siarczyński | imię = Franciszek | autor = | autor link = Franciszek Siarczyński | tytuł = Opis powiatu radomskiego | wydawca = [[Tymoteusz Lipiński]] | miejsce = Warszawa | rok = 1847 | strony = 85 | cytat = "'''MOKROSĘK''' – d. 15, grunta mierne, w nizinie, bez lasu, łąk mało; do par. Jedlińskiej; od Radomia m. 2, od Przytyka 1/2. Długo była w dziedzictwie Gozdzkich i z niej się pisali; od 1741 r. Potkańskich." | język = pl}}</ref> [[Doliwa (herb szlachecki)|herbu Doliwa]]<ref name="Obraz">{{cytuj książkę | nazwisko = Szefliński | imię = Sylwester | autor = Sylwester Szefliński | tytuł = Zarys Historyczny "Obrazu Matki Bożej Pocieszenia Pani i Królowej Ziemi Radomskiej" dla uczczenia XV rocznicy koronacji | wydawca = maszynopis | miejsce = Stara Błotnica | rok = 1992 | strony = 2 | cytat = "Wnosząc z danych o prawie patronatu, fundację kościoła w Błotnicy przeprowadził Doliwa, czy też niewielka grupa możnych Doliwów, posiadająca poza Błotnicą sąsiednie wsie: Kadłub, Ryki, Kiełbów, Gózd, Mokrosęk, Czyżówka, Kobylnik, Siemieradz, przy czym pleban otrzymał wówczas dział ziemi Ossów." | język = pl}}</ref> (inne formy nazwiska: Gojski, Godzki<ref name="Herbarz IV">{{cytuj książkę | nazwisko = Uruski | imię = Seweryn | autor link = Seweryn Uruski | nazwisko2 = Kosiński | imię2 = Adam Amilkar | autor link2 = Adam Amilkar Kosiński | autor2 = Adam Amilkar Kosiński (współaut.) | nazwisko3 = Włodarski | imię3 = Aleksander | autor3 = Aleksander Włodarski (współaut.) | tytuł = Rodzina. Herbarz szlachty polskiej | wydawca = Gebethner i Wolff | miejsce = Warszawa | rok = 1907 | strony = 230 | tom = IV | cytat = "'''GOJSKI v. GODZKI v. GOZDZKI [[Doliwa (herb szlachecki)|h DOLIWA]]''' (...) Z tej familii, Janusz, dziedzic Mokrosęku, w pow. radomskim 1508 roku, (Ks. poborowe). (...) Po Andrzeju z Mokrosęku syn Maciej 1570 roku. (...)." | język = pl}}</ref>, Goscki<ref name="StudiaIX">{{Cytuj książkę | nazwisko = Kozierowski | imię = Stanisław | autor link = Stanisław Kozierowski | tytuł = Studja nad pierwotnem rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego | wydawca = Drukarnia Handlowa | miejsce = Poznań | rok = 1923 | strony = 46 | rozdział = Rozsiedlenie Doliwów w XIV i XV w. | tom = IX | tytuł tomu = Ród Doliwów | cytat = "(...) r. 1508 dzierżył Kobylnik i Mkorosęk Janusz Goscki, prawdopodobnie Doliwczyk." | język = pl}}</ref>). Znanymi [[Szlachta|dziedzicami]] tego majątku z rodu Gozdzkich byli: Janusz{{r|Herbarz IV}}, (w 1508 r. był właścicielem Mokrosęka i [[Stary Kobylnik|Kobylnika]]{{r|Źródła dziejowe IV}}{{r|StudiaIX}}), Andrzej oraz syn Andrzeja, Maciej{{r|Herbarz IV}}.

Miejscowość położona na pograniczu mazowiecko-małopolskim<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=|imię=|tytuł=Atlas historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku|rok=1973|wydawca=[[Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk]]|miejsce=Warszawa|strony=|isbn=|inni=Władysław Pałucki (red.)|autor link=Władysław Pałucki|część=1|tytuł części=Mapy, plany}}</ref>, tuż przy granicy z Zapiliczem, częścią Mazowsza położonym między rzekami Radomką i Pilicą<ref>{{Cytuj książkę|tytuł=Początki Warszawy. Spojrzenie po 700 latach|rok=2015|wydawca=Wydawnictwo DiG|miejsce=Warszawa|strony=62|isbn=978-83-7181-921-6|inni=Henryk Rutkowski (red.)|rozdział=Współpracownicy książąt mazowieckich w ziemi warszawskiej w XIV wieku|nazwisko r=Pacuski|imię r=Kazimierz}}</ref>. Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim [[województwo sandomierskie (I Rzeczpospolita)|województwa sandomierskiego]]<ref>Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego</ref>.

W 1741 r. wieś od Gozdzkich została nabyta przez rodzinę [[Potkańscy|Potkańskich]] [[Brochwicz (herb szlachecki)|herbu Brochwicz]]{{r|Opis|Dekanat}}. Przez pewien okres wieś znajdowała się także w posiadaniu zastawnym [[Kościół Świętej Trójcy w Radomiu|klasztoru benedyktynek z Radomia]]<ref name="Dekanat">{{cytuj książkę|nazwisko=Wiśniewski|imię=Jan|autor link=Jan Wiśniewski (ksiądz)|tytuł=Dekanat radomski|miejsce=Radom|rok=1911|strony=23|cytat="''Mokrosęk'' był w zastawnem posiadaniu P. P. Benedyktynek Radomskich, następnie od Gozdzkich nabyty był przez pp. Potkańskich w r. 1741."|język=pl}}</ref><ref name="Tygodnik">{{Cytuj pismo|nazwisko=Zieliński|imię=Stanisław|tytuł=Benedyktynki radomskie|czasopismo=Nowy Tygodnik Radomski|wolumin=7 (15)|wydanie=|strony=8|data=1991-02-31|odpowiedzialność=Jan Wojszko (red. nacz.)|wydawca=Petit Sp. z o.o.|miejsce=Radom|issn=0867-3039|język=pl}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |autor = Franciszek Tadeusz Borowski |tytuł = Dekret kasacyjny z roku 1819 i jego wykonanie w stosunku do zakonów diecezji sandomierskiej |czasopismo = Studia Sandomierskie. Teologia – Filozofia – Historia |data = 2011 |issn = 0208-7626 |wolumin = tom XVIII |numer = nr 1 |miejsce = Sandomierz |wydawca = Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu |s = 152 |odpowiedzialność = [[Bogdan Stanaszek]] |cytat = "W r. 1803 benedyktynki posiadały 68021 złp kapitałów, od których miały pobierać procent, 27300 złp ulokowanych na wsiach Lesiów i Wólka Lesiowska, 34200 złp na wsi Mokrosęk, ale zamiast pobierania procentu zakonnice użytkowały wioski." |język = pl}}</ref>. W 1745 r. majątek zapisała mniszkom Krystyna Potkańska, rezydentka klasztoru. Zapis ten jednak, bez zgody sejmu, był nieważny. Zamiast tego kolejny dziedzic wsi, [[Aleksander Potkański]] oddał ją radomskim mniszką w zastaw. Po spłacie długu Potkański w 1776 r. zażądał zwrotu majątku, co stało się – za jego zgodą – dopiero po pewnym czasie<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=|nazwisko r=Borkowska|język=pl|inni=[[Zenon Guldon]], Stanisław Zieliński (red.)|seria=Radom i region radomski w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej|tom=II|autor r link=Małgorzata Borkowska|imię r=Małgorzata|rozdział=Klasztor benedyktynek radomskich i jego rola w życiu religijnym i kulturalnym Radomia i ziemi radomskiej|imię=|isbn=83-906770-0-8|strony=74, 75, 81|miejsce=Radom|wydawca=[[Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu|Muzeum Wsi Radomskiej]], Fundacja Kultury Jana Kochanowskiego|rok=1996|tytuł=Historia społeczno-religijna okresu wczesnośredniowiecznego|cytat=s. 74: „(…) kilka rezydentek, z których jedna, Krystyna Potkańska, w roku 1745 zapisała klasztorowi wioskę Mokrosęk. Zapis było oczywiście nieważny bez zgody sejmu, gdyż od 1635 roku nie wolno było duchowieństwu przejmować na własność ziemi szlacheckiej; od 1726 roku nie wolno jej było nawet obejmować w zastaw. Niemniej syn testatorki, Aleksander Potkański (późniejszy targowiczanin), widocznie bardzo pilnie potrzebował pieniędzy, gdyż zgodził się dać klasztorowi Mokrosęk w zastaw; nie z powodu zapisu matki jednak, ale za pożyczone od klasztoru po cichu 6000 złotych, na które nie zgodził się dać kwitu. Transakcję podpisano, jakby chodziło o sumę zapisaną przez testatorkę na wiosce; ale właśnie wioski klasztor objąć nie miał prawa, mógł tylko żądać odsetek od legowanej mu sumy. W zasadzie mógł więc Potkański w każdej chwili zabrać wioskę z powrotem, nie zwracając ani grosza; toteż ksieni złożyła w akta grodzkie lubelskie zaprzysiężone zeznanie co do stanu sprawy. Czy to z tej racji, nie mając ochoty na proces, czy przez pamięć matki, Potkański zostawił Mokrosęk w rękach benedyktynek na co najmniej trzydzieści lat.”<br />