Kultura archeologiczna: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m wikizacja, linki zewnętrzne |
poprawa przek., brak źródeł ⇒ brak przypisów; artykuł jest częściowo uźródłowiony, WP:SK |
||
Linia 1:
{{Dopracować|
[[Plik:Przeworsk2.PNG|thumb|upright=1.3|Kultury archeologiczne na terenie Polski w III wieku n.e.<br />
{{legenda|#f08|[[grupa dębczyńska]]}}
Linia 10:
Niemiecki archeolog [[Gustaf Kossinna]] (1858–1931) utożsamiał kultury archeologiczne z grupami językowymi, rasowymi i etnicznymi. W 1895 r. na konferencji Towarzystwa Antropologicznego w [[Kassel]] sformułował on zasady tzw. metody archeologiczno-osadniczej: „wyraźnie określone archeologicznie prowincje kulturowe odpowiadają bez wątpienia ściśle zdefiniowanym ludom lub grupom plemiennym”<ref>{{Cytuj |autor r = Stephen J. Shennan |redaktor = Stephen J. Shennan |rozdział = Introduction: archaeological approaches to cultural identity |tytuł = Archaeological Approaches to Cultural Identity |data = 2003-05-20 |data dostępu = 2020-05-17 |isbn = 978-1-134-86629-8 |wydawca = Routledge |s = 37 |url = https://books.google.pl/books?id=tb-IAgAAQBAJ&pg=PA37&lpg=PA37&source=bl |język = en}}</ref>.
Uczniami Kossinny byli tak wybitni uczeni jak [[Józef Kostrzewski]] w Polsce (który po studiach stał się jego zaciętym przeciwnikiem) i [[Vere Gordon Childe]] w Anglii. Józef Kostrzewski definiował kulturę archeologiczną jako „zespół typowych cech ceramiki, uzbrojenia, narzędzi, ozdób, budownictwa, gospodarki, obrządku pogrzebowego i innych zjawisk kultury materialnej, duchowej i społecznej, uchwytnych w danym okresie i na danym obszarze”<ref>{{Cytuj |autor = [[Józef Kostrzewski]] |tytuł = Zagadnienie ciągłości zaludnienia ziem polskich w pradziejach (od połowy II tysiąclecia p. n. e. do wczesnego średniowiecza) |data = 1961
To początkowe '''realistyczne (obiektywistyczne) rozumienie kultur archeologicznych''' zostało poddane krytyce wychodzącej zarówno z założeń teoretycznych (np. w ujęciu [[Stanisław Tabaczyński|Stanisława Tabaczyńskiego]] kultura archeologiczna może być uznana co najwyżej za „rzeczowe korelaty kultury”<ref>{{Cytuj |autor = |autor r = [[Stanisław Tabaczyński]] |redaktor = Arkadiusz Marciniak |rozdział = Kultura i kultury |tytuł = Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji |data = 2012
Obecnie przeważa zatem pogląd konstruktywistyczny, głoszący że relacja pomiędzy kulturą archeologiczną a [[grupa etniczna|etnosem]] ([[plemię|ludem]]) jest nieznana, ponieważ kultura archeologiczna nie jest realnym bytem z przeszłości, ale jedynie '''epistemologicznym konstruktem''' archeologów, sposobem, w jaki porządkowany jest materiał źródłowy. W związku z tym kultury archeologiczne są tworzone (a nie odkrywane) przez archeologów, ale mogą być przez nich także likwidowane (taki los spotkał np. kulturę grobów jamowych).
Linia 22:
* charakterystycznych cech [[ceramika|ceramiki]] (np. [[Kultura ceramiki wstęgowej rytej|kultura ceramiki wstęgowej]], [[kultura amfor kulistych]], [[kultura pucharów lejkowatych]]);
* sposobu grzebania zmarłych (np. [[Krąg kultur pól popielnicowych|kultury pól popielnicowych]]);
* miejsca odkrycia, czyli od tzw. [[
Kultury archeologiczne mogą być definiowane przez archeologów w oparciu o jeden typ przewodni lub wyróżniane z uwzględnieniem całego zestawu typów. Pierwszy rodzaj definicji jednostek taksonomicznych, zwany monotetycznym, dominował przez długi okres w archeologii XX w. Wyróżniano więc kultury archeologiczne, np.:
|