Komes: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
m poprawa przek., WP:SK minus zbędne
Linia 5:
W Polsce nazwa ''komes'' w dokumentach pojawia się w XII wieku wskutek przejmowania zachodnich zwyczajów i tytulatury. Kontakt z Zachodem dotyczył przede wszystkim rodziny książęcej i najbliższych jej współpracowników. Pierwotnie komesami nazywano panów lennych (możnowładców), w okresie [[Feudalizm|feudalnym]] zarządców okręgów grodowych. Jako urzędnicy królewscy zarządzali grodem, pilnowali poboru podatków, na swoim terenie sprawowali władzę sądowniczą i dowodzili wojskiem. Z racji położenia okręgu komesi nie byli równi sobie – komesi stolicy i obszarów bardziej strategicznych zazwyczaj byli wybierani spośród bardziej zaufanych ludzi i mieli częstszy kontakt z władcą. Częściej też ruszali na wojnę, a z różnych przyczyn nie idąc sami musieli wyznaczać zastępcę do spraw wojennych. Z nich można wywodzić funkcję [[Wojewoda (Polska średniowieczna)|wojewody]].
 
Funkcja komesa często była dziedziczona, a po jej zakończeniu (np. nie było potomka męskiego) tytuł pozostawał i stawał się dziedziczny – w efekcie czego pojawili się komesi tytularni. Przedniejsi z [[możnowładcaMożnowładztwo|możnowładców]], czując się im równymi z racji majątku, również przyjmowali tytuł komesa, mimo że nie było to związane ze sprawowaniem zarządu okręgu, tak jak wciąż miało to miejsce w Europie Zachodniej. Jak podaje profesor [[Juliusz Bardach]]: była to grupa zamknięta i przynależność do niej wynikała w zasadzie z tytułu urodzenia, a więc była dziedziczna. Na tej drodze pojawiły się również inne tytuły. Kres rozwarstwieniu szlachty i tytułomanii starała się położyć późniejsza polityka społeczna książąt piastowskich, a formalnie przypieczętowała konstytucja z 1638 roku, która zakazywała używania w Polsce wszelkich tytułów – z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych tytułów [[książę]]cych rodzin pochodzących z Wielkiego Księstwa Litewskiego ([[Książę|kniaziów]]). Mimo to wiele rodzin arystokratycznych mogących się poszczycić pochodzeniem od wczesnośredniowiecznego możnowładztwa nawiązywało i nawiązuje do komesowskiej genezy swego [[Ród|rodu]].
 
Zarządcy zamków książęcych lub królewskich w szczególnie ważnych miastach, często używali tytułu komesa nadwornego. Pełnili te same funkcje co inni na mniejszym obszarze i pod okiem księcia więc przede wszystkim musieli dbać o bezpieczeństwo i wygodę panującego. W tłumaczeniach łacińskie słowa ''comes palatinus'' zazwyczaj zastępowane są zwrotami: komes wrocławski, komes krakowski, itp. Z czasem, w miarę rozwoju hierarchii dworskiej, funkcja uległa przekształceniu, na Zachodzie w sędziego pełnomocnika władcy (zobacz: [[Palatyn (tytuł)|palatyn]]) w Polsce w [[Podkomorzy nadworny koronny|podkomorzego]].
Linia 24:
 
W [[Niemcy|Niemczech]] [[Palatyn (tytuł)|palatyn]] (''Pfalzgraf'') z [[Cesarz|cesarskiego]] urzędnika stał się stopniowo panem feudalnym o randze księcia, natomiast nadawany przez [[Stolica Apostolska|Stolicę Apostolską]] tytuł ''Comes Palatinus Lateraneum'' – jest powszechnie tłumaczony jako tytuł hrabiowski.
 
== Zobacz też ==
* [[Komesowie|lista polskich rodów komesowskich]]
* [[lista polskich rodów hrabiowskich]]
 
== Przypisy ==