Pięć skupisk: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
po czyszczeniu kodu przejrzyj wykonane zmiany!, drobne redakcyjne
Linia 1:
{{Buddyzm|świat}}
'''Pięć skupisk''' ('''skupisko'''; [[sanskryt|sans.sanskryt]]: स्कन्ध '''skandha'''; [[język pali|pali]] '''khandha'''; [[język tybetański|tyb.]] ཕུང་པོ་ལྔ་, [[transliteracja Wyliego|Wylie]]: ''phung po lnga''; chiń. 蘊 ''yùn''; - '''nagromadzenie'''; '''agregat''') – ''skupiska'' (skandhy) w [[buddyzm]]ie są zbiorami stosowanymi przez [[budda|buddę]] w celu klasyfikowania wielu rozmaitych fizycznych i mentalnych zjawisk na poziomie pięciu psychofizycznych komponentów lub inaczej pięciu tzw. ''skupisk lgnięcia'' ([[Język pali|pali]] ''pañcupadanakkandha''), które tworzą każdą [[czujące istoty|istotę]] w [[sansara|sansarze]], tj. w [[sześć światów|świecie pożądania i formy]] (z wyjątkiem sfery bezkształtnej, która cechuje się występowaniem tylko czterech skupisk bez skupiska ciała).
 
== Opis pięciu skupisk ==
Linia 6:
# forma materialna (pali, sanskryt '''''rūpa''''')
# uczucia (pali, sanskryt '''''vedanā''''')
# percepcja, (pali '''''saññā''''', sanskryt '''''saṁjñā''''')
# [[formacje mentalne]] (pali '''''sankhāra''''', sanskryt '''''saṁskāra''''')
# świadomość (pali '''''viññāna''''', sanskryt '''''vijñāna''''')
Linia 14:
 
=== Uczucia ===
Uczucia są przyjemne, nieprzyjemne i obojętne.
 
=== Percepcja ===
Linia 20:
 
=== Formacje mentalne ===
Wyróżnia się pięćdziesiąt dwie formacje mentalne i obejmują one także dwa wcześniejsze skupiska: uczucia i percepcję, które zostały wyróżnione osobno dla podkreślenia ich wagi. Oprócz wymienionych dwóch wyróżnia się jedenaście ogólnych (powszechnych) elementów psychologicznych, dwadzieścia pięć wzniosłych (pali ''sobhana'') cech, czternaście karmicznie szkodliwych cech (pali ''akusala'').
 
'''''Jedenaście powszechnych formacji mentalnych (aññasamāna) to:'''''
 
(a) '''Pięć zawsze obecnych (sabbacitta)''' występujących w każdej świadomości:
 
1.Wrażenia świadomości (phassa), 2.Wola (cetanā), 3.(Mentalna) witalność (jīvita), 4.Jedno-upunktowienie (samādhi), 5.Uwaga (manasikāra)
Linia 34:
'''''Dwadzieścia pięć wzniosłych, czystych (sobhana) formacji mentalnych:'''''
 
(a) '''Dziewiętnaście głównych''' występujących w każdej wzniosłej świadomości:
 
1.Wiara/zaufanie (saddhā), 2.Uważność (sati), 3.Wstyd moralny (hiri), 4.Strach moralny (ottappa), 5.Szczodrość (alobha), 6.Brak nienawiści (adosa), 7.Równowaga (tatra-majjhattatā), 8.Uspokojenie czynników mentalnych (kāya-passaddhi), 9.Uspokojenie świadomości (citta-passaddhi), 10. Zwinność lub lekkość czynników mentalnych (kāya-lahutā), 11. Zwinność lub lekkość świadomości (citta-lahutā), 12. Elastyczność czynników mentalnych (kāya-mudutā), 13. Elastyczność świadomości (citta-mudutā), 14. Zdolność do przystosowania czynników mentalnych (kāya-kammaññatā), 15. Zdolność do przystosowania świadomości (citta-kammaññatā), 16. Sprawność czynników mentalnych (kāya-pāguññatā), 17. Sprawność świadomości (citta-pāguññatā), 18. Prawość czynników mentalnych (kāya’ujukatā), 19. Prawość świadomości (citta’ujukatā)
Linia 40:
(b) '''Sześć drugorzędnych''' to:
 
Trzy rodzaje ''powstrzymania'' (viratiyo):
 
20.Właściwe działanie ciała (sammākammanto), 21. Właściwa mowa (sammāvācā), 22. Właściwe zarobkowanie (samma-ājīvo)
Linia 48:
23. Współczucie (karunā), 24. Życzliwa radość (muditā)
 
Jedna zdolność mądrości (paññindriya), czyli 25. Brak złudzeń (amoha) = mądrość (paññā)
 
'''''Czternaście szkodliwych formacji mentalnych (akusala)'''''
 
(a) '''Cztery główne''' występujące w każdej szkodliwej świadomości:
 
1.Złudzenie (moha), 2.Brak moralnego wstydu (ahirika), 3.Brak moralnego strachu (anottappa), 4.Niepokój (uddhacca)