Jakub Szela: Różnice pomiędzy wersjami

'''Jakub Szela''' (ur. [[14 lipca|14]] lub [[15 lipca|15]] lipca [[1787]] w [[Smarżowa|Smarżowej]]<ref>Od dnia 1 I 2000 r. nazwę zmieniono na „Smarżowa”, „Rozporządzenia MSWiA z dnia 31 grudnia 1999 r.”, Dziennik Ustaw, nr 112, poz. 1321, s. 7290.</ref>, zm. [[21 kwietnia]] [[1860]] w [[Dealul Ederii|Lichtenbergu]]<ref>T. Szubert, Jak(ó)b Szela (14) 15 lipca 1787 – 21 kwietnia 1860, Warszawa 2014.</ref> na [[Bukowina południowa|Bukowinie]]) – najbardziej znany przywódca [[chłop]]ski podczas antyszlacheckich wystąpień chłopów w [[Galicja Zachodnia|zachodniej Galicji]], tzw. [[Rzeź galicyjska|rabacjirzezi galicyjskiej]], który stał się na dziesięciolecia postrachem [[Szlachta w Polsce|szlachty polskiej]]<ref>Sławomir Koper, ''Wielcy zdrajcy od Piastów do PRL'', Warszawa 2012, s.213,</ref>.

19 kwietnia 1846 Szela wyraził zgodę na pobyt w Tarnowie, uciekając przed odpowiedzialnością pod „opiekę” starosty (był to pewien rodzaj internowania), gdzie przebywał do 6 lutego 1848. Często przechadzał się po Tarnowie w eskorcie jednego policjanta, który chronić go miał przed ewentualnymi napaściami. [[Kazimierz Ostaszewski-Barański]] po pięćdziesięciu latach od rabacjirzezi galicyjsjkiej powtarzał stare plotki, że zastępca prezydium Gubernium we Lwowie, hr. Leopold Lažansky, spacerował z Szelą po ulicach miasta, a biskupa tarnowskiego [[Józef Grzegorz Wojtarowicz|Józefa Wojtarowicza]] zmuszono do zaproszenia Szeli na obiad<ref>K. Ostaszewski-Barański, Krwawy rok. Opowiadanie historyczne, Złoczów 1897, s. 57.</ref>. Wybitny historyk warszawski [[Stefan Kieniewicz]] zakwestionował „fakt” zaproszenia Szeli przez biskupa już ponad 60 lat temu<ref>S. Kieniewicz, Ruch chłopski w Galicji w 1846 roku, Wrocław 1951, s. 315.</ref>. Biskup Wojtarowicz, pomimo że był chłopskiego pochodzenia, nie był przychylny mordercom swoich panów<ref>A. Jedynak, ''Biskup Józef Grzegorz Wojtarowicz (1791-1875) wobec wydarzeń 1846 roku'', „Rocznik Bocheński”, 1996, 4, s. 95-110; J. Kracik, W Galicji trzeźwiejącej, krwawej i pobożnej, Kraków 2008, s. 47; i in.</ref>.

Z Tarnowa przesiedlono Szelę na [[Bukowina (kraina historyczna)|Bukowinę]]{{refn|grupa=uwaga|„Pierwsza grupa polskich osadników przybyła z Polski na teren Rudy ok. 1848 (''Wikszany (rum. [[Vicşani]]) – wieś w gminie Muşeniţa, nazywana także Rudą, dokąd pierwsza grupa polskich osadników przybyła ok. 1848 roku.'') z [[Ziemia sanocka|Sanocczyzny]]. Otrzymali oni tereny do zagospodarowania, w przeważającej części pokryte gęstym lasem bukowym. Obszar ten należał kiedyś do [[Monastyr Putna|monasteru w Putnie]] w związku z darowizną, jakiej dokonał hospodar Stefan Wielki w 1488 r., na rzecz monastyru. Dobra te były znane jako Vieşanii, stąd też oficjalna nazwa miejscowości, używana przez władze rumuńskie po pierwszej wojnie światowej. Z czasem ziemię nabyli chłopi rumuńscy z pobliskich miejscowości, którzy jednak w XIX w. woleli ją sprzedać. Niektórzy z potomków przybyłych rodzin twierdzą, iż ich przodkowie brali udział w rabacjirzezi chłopskiejgalicyjskiej i z tego powodu znaleźli się na Bukowinie. Mimo braku dokumentów potwierdzających niezbicie ten fakt, nie należy odrzucać tej hipotezy. Jednym z argumentów przemawiających za prawdziwością tych informacji jest fakt, że lata przybycia Jakuba Szeli na Bukowinę i grupy polskich osadników są zbieżne. Podobne są też zasady ich osiedlania na Bukowinie do zasad przesiedlenia chłopów z Galicji, uczestniczących w rabacjirzezi chłopskiejgalicyjskiej. Należy uwzględnić też fakt, że region sanocki był terenem, gdzie bunty chłopskie często występowały.”<ref name="dompolski">{{Cytuj | url = https://web.archive.org/web/20090502064540/http://www.dompolski.ro/Polska/localitati/vicsani.html | tytuł = Miejscowości z mniejszością polską | autor = Michał Keller | data = 2007 | opublikowany = www.dompolski.ro | data dostępu = 2018-09-26}}</ref>}}, gdzie w nagrodę za postawę otrzymał 30-[[morga|morgowe]] gospodarstwo (ok. 17 ha). Wystąpienia chłopskie spowodowały wzburzenie wśród chłopów na przyległych terenach, zwłaszcza w kongresowym Królestwie Polskim. Z tego powodu car Rosji [[Mikołaj I Romanow|Mikołaj I]] – pomimo że sytuacja nie była tak napięta jak w Galicji – wydał ukaz zakazujący [[Rugi|usuwania chłopów pańszczyźnianych z gospodarstw większych niż trzymorgowe]] (ok. 1,5 ha).