Wikipedia

Wirginia: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m →‎Warunki naturalne: drobne merytoryczne
rozbudowałem, źródła/przypisy, drobne techniczne, ilustracje
Linia 35:
|www = http://www.virginia.gov
}}
'''Wirginia''' ([[język angielski|ang.]] ''Virginia'') – [[Podział terytorialny Stanów Zjednoczonych|stan w Stanach Zjednoczonych]] na wybrzeżu [[Ocean Atlantycki|Oceanu Atlantyckiego]]. Prawie dwie trzecie Wirginii jest zalesione, a branże związane z lasami zapewniają 17 mld dolarów rocznego przychodu dla gospodarki Wirginii (2% PKB), oraz ponad 100 tys. miejsc pracy<ref>{{Cytuj |tytuł = Natural Resources |data dostępu = 2020-06-27 |opublikowany = ext.vt.edu |url = https://ext.vt.edu/natural-resources.html |język = en}}</ref>.
[[Plik:Roterkardinal.jpg|thumb|240px|[[Kardynał szkarłatny]], symbol Wirginii]]
 
Największy [[obszar metropolitalny]] Virginia Beach–Norfolk–Newport News położony jest nad wybrzeżem, wykracza poza granice stanu i obejmuje ponad 1,7 mln mieszkańców<ref>{{Cytuj |tytuł = Metropolitan Areas (USA): Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas - Population Statistics, Charts and Map |data dostępu = 2020-06-27 |opublikowany = www.citypopulation.de |url = https://www.citypopulation.de/en/usa/metro/}}</ref>.
'''Wirginia''' ([[język angielski|ang.]] ''Virginia'') – [[Podział terytorialny Stanów Zjednoczonych|stan w Stanach Zjednoczonych]] na wybrzeżu [[Ocean Atlantycki|Oceanu Atlantyckiego]].
 
Z pierwszych pięciu prezydentów USA, czterech pochodziło z Wirginii i byli to: [[George Washington]], [[Thomas Jefferson]], [[James Madison]] i [[James Monroe]]. Tworzą oni tak zwaną [[Dynastia wirginijska|dynastię wirginijską]]<ref>{{Cytuj |autor = Casey Leins |tytuł = 10 Things to Know About Virginia |data = 2019 |data dostępu = 2020-06-28 |opublikowany = US News |url = https://www.usnews.com/news/best-states/articles/2019-01-17/10-things-to-know-about-virginia |język = en}}</ref>.
Stan ten na północy graniczy z [[Wirginia Zachodnia|Wirginią Zachodnią]] i [[Maryland]]em oraz z [[Waszyngton|Dystryktem Kolumbii]], na zachodzie z [[Kentucky]], a na południu z [[Tennessee]] i [[Karolina Północna|Karoliną Północną]]. Od wschodu znajduje się wybrzeże [[Ocean Atlantycki|Oceanu Atlantyckiego]] oraz [[zatoka Chesapeake]].
 
Symbolami Wirginii są [[kardynał szkarłatny|ptak kardynał]] i kwiat [[dereń|derenia]].
[[Plik:Roterkardinal.jpg|thumb|left|150px|[[Kardynał szkarłatny]], symbol Wirginii]]
 
== Historia ==
* 1606 – wydanie [[Pierwsza karta Wirginii|''Pierwszej karty Wirginii'']]
* 1607 – przywiezienie przez statki londyńskiej Kompanii Wirginii (nazwa pochodziła od przydomka królowej Anglii [[Elżbieta I Tudor|Elżbiety I Tudor]]) na wyspę u ujścia rzeki James do [[Zatoka Chesapeake|zatoki Chesapeake]] grupy osadników i założenie [[Jamestown (Wirginia)|Jamestown]], pierwszej osady angielskiej w Nowym Świecie
* 1608 – sprowadzenie do osady grupy polskich rzemieślników
* 1619 – sprowadzenie pierwszych murzyńskich niewolników; [[Strajk polskich rzemieślników w Jamestown w 1619 roku|strajk polskich rzemieślników]]
* 1781 – [[oblężenie Yorktown]] podczas [[wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych|wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych]]
* 25 czerwca 1788 – ratyfikacja [[Konstytucja Stanów Zjednoczonych|amerykańskiej konstytucji]]
* 1861 – przystąpienie do [[Skonfederowane Stany Ameryki|konfederacji stanów południowych]]. Richmond staje się stolicą konfederacji; hrabstwa zajęte przez wojska Unii oddzieliły się i przystąpiły w 1863 do Unii jako nowy stan [[Wirginia Zachodnia]]. Do 1865 obszar stanu był terenem walk [[wojna secesyjna|wojny secesyjnej]], nakierowanych na zdobycie Richmond.
* 1870 – Wirginia ponownie oficjalnie przystąpiła do Unii.
 
== Geografia ==
[[Plik:Timber Hollow Sunset (22028114302).jpg|thumb|[[Park Narodowy Shenandoah]]]]
Wirginia znajduje się w środkowej części wschodniego wybrzeża USA. Na północy graniczy z [[Wirginia Zachodnia|Wirginią Zachodnią]] i [[Maryland]]em oraz z [[Waszyngton|Dystryktem Kolumbii]], na zachodzie z [[Kentucky]], a na południu z [[Tennessee]] i [[Karolina Północna|Karoliną Północną]]. Granicę wschodnią wyznacza [[Ocean Atlantycki]] oraz [[zatoka Chesapeake]]. Administracyjnie stan podzielony jest na 95 hrabstw oraz 39 miast niezależnych, niewchodzących w skład żadnego z hrabstw.
 
== Warunki naturalne ==
We wschodniej części stanu występują tereny nizinne, a w zachodniej wyżynne i górzyste ([[Appalachy]]). Najwyższy szczyt, [[Mount Rogers]], wznosi się 1746&nbsp;m&nbsp;n.p.m<ref name=gnis>{{cytuj stronę|url = https://geonames.usgs.gov/apex/f?p=138:3:0::NO::P3_FID,P3_TITLE:1485637,Mount%20Rogers| tytuł = Mount Rogers| opublikowany = Geographic Names Information System (GNIS)| język = en| data dostępu = 2020-02-08}}</ref>. Klimat jest podzwrotnikowy morski.
 
=== Większe miasta ===
{| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; font-size:95%; border:1px solid #aaa;”
|-
!rowspan=13 width:140|<br />
[[Plik:Virginia Beach from Fishing Pier.jpg|160px|Virginia Beach]]<br />[[Virginia Beach]]<br />
[[Plik:SkylineNorfolkVA.jpg|160px|Norfolk]]<br />[[Norfolk (Wirginia)|Norfolk]]<br />
!Lp.
!Miasto
![[Lista hrabstw w stanie Wirginia|Hrabstwo]]
!Liczba mieszkańców (2018)<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Biggest Cities in Virginia |data = |data dostępu = 2020-06-28 |opublikowany = www.biggestuscities.com |url = https://www.biggestuscities.com/va}}</ref>
!rowspan=13 width:140|
[[Plik:2017-07-13 14 12 35 View north along Virginia State Route 168 Business (Battlefield Boulevard) at Virginia State Route 165 (Cedar Road) in Chesapeake, Virginia.jpg|160px|Chesapeake]]<br />[[Chesapeake (Wirginia)|Chesapeake]]<br />
[[Plik:City of Richmond Business District.jpg|160px|Richmond]]<br />[[Richmond (Wirginia)|Richmond]]<br />
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|1||align=left|'''[[Virginia Beach]]'''||align=left|Virginia Beach||450 189
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|2||align=left|'''[[Norfolk (Wirginia)|Norfolk]]'''||align=left|Norfolk||244 076
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|3||align=left|'''[[Chesapeake (Wirginia)|Chesapeake]]'''||align=left|Chesapeake||242 634
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|4||align=left|'''[[Richmond (Wirginia)|Richmond]]'''||align=left|Richmond||228 783
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|5||align=left|'''[[Newport News]]'''||align=left|Newport News||178 626
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|6||align=left|'''[[Alexandria (Wirginia)|Alexandria]]'''||align=left|Alexandria||160 530
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|7||align=left|'''[[Hampton (Wirginia)|Hampton]]'''||align=left|Hampton||134 313
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|8||align=left|'''[[Roanoke (Wirginia)|Roanoke]]'''||align=left|Roanoke||99 920
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|9||align=left|'''[[Portsmouth (Wirginia)|Portsmouth]]'''||align=left|Portsmouth||94 632
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|10||align=left|'''[[Suffolk (Wirginia)|Suffolk]]'''||align=left|Suffolk||91 185
|-
|}
 
== Demografia ==
[[Plik:Virginia population map.png|thumb|Gęstość zaludnienia w 2010 roku (w milach kwadratowych).]]
Na podstawie spisu ludności z roku 2010 stwierdzono, że stan Wirginia liczył 8&nbsp;001&nbsp;024 mieszkańców, co oznaczało wzrost o 922&nbsp;511 (13,0%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowiły 6,0% populacji, 22,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 15,0% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,8% ludności stanu stanowiły kobiety<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = U.S. Census Bureau QuickFacts: Virginia; UNITED STATES |data dostępu = 2019-02-08 |opublikowany = www.census.gov |url = https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/va,US/POP010210 |język = en}}</ref>.
 
=== Język ===
[[Plik:USA Virginia age pyramid.svg|thumb|Piramida wieku mieszkańców Wirginii.]]
W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami były<ref>{{Cytuj |tytuł = Data Center Results |data dostępu = 2019-02-08 |opublikowany = apps.mla.org |url = https://apps.mla.org/cgi-shl/docstudio/docs.pl?map_data_results}}</ref>:
* [[język angielski]] – 85,87%,
Linia 58 ⟶ 110:
 
=== Rasy i pochodzenie ===
69,7Według danych z 2018 roku 68% mieszkańców stanowiła ludność biała (6162,92% nie licząc [[Latynosi|Latynosów]]), 19,82% to [[Czarna odmiana człowieka|Murzyni]] lub [[Afroamerykanie]], 6,83% to [[Żółta odmiana człowieka|Azjaci]], 3,07% było rasy mieszanej, 0,53% to [[Indianie|rdzenna ludność Ameryki]] i 0,107% to [[Hawajczycy]] i mieszkańcy innych wysp [[Ocean Spokojny|Pacyfiku]]. Latynosi stanowili 9,42% ludności stanu<ref name=":01">{{Cytuj |autor = |tytuł = 2018: ACS 5-Year Estimates Detailed Tables |data = |data dostępu = 2020-06-28 |opublikowany = data.census.gov |url = https://data.census.gov/cedsci/table?q=B04006:%20PEOPLE%20REPORTING%20ANCESTRY&g=0400000US51&tid=ACSDT5Y2018.B04006&hidePreview=true&vintage=2018}}</ref>.
 
DoPoza grupą afroamerykańską, do największych grup należałynależą osoby pochodzenia [[Niemcy (naród)|niemieckiego]] (10,411%), „amerykańskiego” (9,06%), [[IrlandczycyAnglicy|irlandzkiegoangielskiego]] (8,9,5%) i [[AnglicyIrlandczycy|angielskiegoirlandzkiego]] (8,9,3%). Do innych większych grup należałynależą osoby pochodzenia [[Włosi|włoskiego]] (328331,21 tys.), [[SzkociAfryka Subsaharyjska|szkockiegoafrykańskiego]] (307190,35 tys.), afrykańskiego[[Francuzi|francuskiego]] (209181,19 tys.), [[FrancuziSzkoci|francuskiegoszkockiego]] (182175,72 tys.), salwadorskiego[[Meksykanie|meksykańskiego]] (182,7173 tys.), [[MeksykanieSalwador|meksykańskiegosalwadorskiego]] (172168,81 tys.), [[Polacy|polskiego]] (147156 tys.), i portorykańskiego[[Hindusi|hinduskiego]] (96141,67 tys.)<ref, name=":1">{{Cytujszkocko–irlandzkiego |autor(132,6 = Utys.), S. Census Bureau [[Portoryko|tytułportorykańskiego]] =(99,9 ACS DEMOGRAPHIC AND HOUSING ESTIMATES; 2013-2017 American Community Survey 5-Year Estimatestys), [[Chińczycy|datachińskiego]] =(76,7 tys.), [[Holendrzy|dataholenderskiego]] dostępu =(75,1 2019-02-08 |opublikowany = factfindertys.census.gov), [[Arabowie|urlarabskiego]] =(74,7 https://factfindertys.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?src=CF), [[Filipińczycy|językfilipińskiego]] =(73,3 en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Utys.) S. Census Bureaui [[Koreańczycy|tytułkoreańskiego]] =(71,7 SELECTED SOCIAL CHARACTERISTICS IN THE UNITED STATES; 2017 American Community Survey 1-Year Estimates |data = |data dostępu = 2019-02-08 |opublikowany = factfindertys.census.gov |url)<ref name= https"://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?src=CF1" |język = en}}</ref>.
 
Wśród ludności azjatyckiej największe grupy stanowiły osoby pochodzenia [[Hindusi|hinduskiego]] (131,2 tys.), [[Chińczycy|chińskiego]] (75,3 tys.), [[Filipińczycy|filipińskiego]] (72,7 tys.), [[Koreańczycy|koreańskiego]] (72,1 tys.) i [[Wietnamczycy|wietnamskiego]] (59,8 tys.)<ref name=":1" />.
 
=== Religia ===
[[Plik:Alleghany Baptist Church - panoramio.jpg|thumb|Kościół baptystyczny w [[Blacksburg (Wirginia)|Blacksburg]].]]
Struktura religijna w 2014 r.<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics |data = |data dostępu = 2019-02-08 |opublikowany = Pew Research Center |url = http://www.pewforum.org/religious-landscape-study/ |język = en}}</ref>:
* [[protestantyzm|protestanci]] – 58%:
Linia 74 ⟶ 125:
* bez religii – 20% (w tym: 4% [[agnostycyzm|agnostycy]] i 2% [[ateizm|ateiści]]),
* [[katolicyzm|katolicy]] – 12%,
* pozostałe religie – 10% (w tym: [[islam|muzułmanie]], [[mormonizm|mormoni]], [[judaizm|żydzi]], [[buddyzm|buddyści]], [[świadkowie Jehowy]], [[prawosławie|prawosławni]], [[hinduizm|hinduiści]], [[unitarianizmUniwersalizm unitariański|unitarianie uniwersaliści]], [[bahaizm|bahaiści]] i [[Sikhizm|sikhowie]]<ref name=":2" />).
 
== Podział administracyjny ==
Stan Wirginia podzielony jest na 95 hrabstw oraz 39 miast niezależnych, niewchodzących w skład żadnego z hrabstw.
 
[[Plik:Virginia topographic.jpg|thumb|center|600px|Wirginia – mapa fizyczna z granicami hrabstw]]
 
{| style="text-align:center; width:100%; font-size:95%; border:1px solid #aaa;"
|-
! style="text-align:center;" colspan="11"|
|-
!rowspan=23 width:140|<br />
[[Plik:Virginia Beach from Fishing Pier.jpg|135px|Virginia Beach]]<br />[[Virginia Beach]]<br />
<br />[[Plik:Norfolk, Virginia skyline 2016.jpg|135px|Norfolk]]<br />[[Norfolk (Wirginia)|Norfolk]]<br />
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|Miasto
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|Hrabstwo
! style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|Liczba mieszkańców
!rowspan=23 width:140|
[[Plik:Great Dismal Swamp Canal.jpg|135px|Chesapeake]]<br />[[Chesapeake (Wirginia)|Chesapeake]]<br />
[[Plik:City of Richmond Business District.jpg|135px|[[Richmond (Wirginia)|Richmond]]]]<br />[[Richmond (Wirginia)|Richmond]]<br />
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|1||align=left|'''[[Virginia Beach]]'''||align=left|[[Virginia Beach]]||437 994
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|2||align=left|'''[[Norfolk (Wirginia)|Norfolk]]'''||align=left|[[Norfolk (Wirginia)|Norfolk]]||242 803
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|3||align=left|'''[[Chesapeake (Wirginia)|Chesapeake]]'''||align=left|[[Chesapeake (Wirginia)|Chesapeake]]||222 209
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|4||align=left|'''[[Richmond (Wirginia)|Richmond]]'''||align=left|[[Richmond (Wirginia)|Richmond]]||204 214
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|5||align=left|'''[[Newport News]]'''||align=left|[[Newport News]]||180 719
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|6||align=left|'''[[Alexandria (Wirginia)|Alexandria]]'''||align=left|[[Alexandria (Wirginia)|Alexandria]]||139 966
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|7||align=left|'''[[Hampton (Wirginia)|Hampton]]'''||align=left|[[Hampton (Wirginia)|Hampton]]||137 436
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|8||align=left|'''[[Roanoke (Wirginia)|Roanoke]]'''||align=left|[[Roanoke (Wirginia)|Roanoke]]||97 032
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|9||align=left|'''[[Portsmouth (Wirginia)|Portsmouth]]'''||align=left|[[Portsmouth (Wirginia)|Portsmouth]]||95 535
|-
| style="text-align:center; background:#f0f0f0;"|10||align=left|'''[[Lynchburg (Wirginia)|Lynchburg]]'''||align=left|[[Lynchburg (Wirginia)|Lynchburg]]||75 568
|-
| colspan="5" style="text-align:center; background:#f5f5f5;"|
|}
 
== Historia ==
* 1606 – wydanie [[Pierwsza karta Wirginii|''Pierwszej karty Wirginii'']]
* 1607 – przywiezienie przez statki londyńskiej Kompanii Wirginii (nazwa pochodziła od przydomka królowej Anglii [[Elżbieta I Tudor|Elżbiety I Tudor]]) na wyspę u ujścia rzeki James do [[Zatoka Chesapeake|zatoki Chesapeake]] grupy osadników i założenie [[Jamestown (Wirginia)|Jamestown]], pierwszej osady angielskiej w Nowym Świecie
* 1608 – sprowadzenie do osady grupy polskich rzemieślników
* 1619 – sprowadzenie pierwszych murzyńskich niewolników; [[Strajk polskich rzemieślników w Jamestown w 1619 roku|strajk polskich rzemieślników]]
* 1781 – [[oblężenie Yorktown]] podczas [[wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych|wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych]]
* 25 czerwca 1788 – ratyfikacja [[Konstytucja Stanów Zjednoczonych|amerykańskiej konstytucji]]
* 1861 – przystąpienie do [[Skonfederowane Stany Ameryki|konfederacji stanów południowych]]. Richmond staje się stolicą konfederacji; hrabstwa zajęte przez wojska Unii oddzieliły się i przystąpiły w 1863 do Unii jako nowy stan [[Wirginia Zachodnia]]. Do 1865 obszar stanu był terenem walk [[wojna secesyjna|wojny secesyjnej]], nakierowanych na zdobycie Richmond.
* 1870 – Wirginia ponownie oficjalnie przystąpiła do Unii.
 
== Gospodarka ==
Linia 133 ⟶ 131:
Sektor usług jest obecnie największym segmentem gospodarki stanu Wirginia. Do głównych pracodawców należą handel detaliczny i hurtowy, usługi zdrowotne i socjalne, oraz sektor publiczny (rząd federalny, stanowy i samorządowy). Znaczącym źródłem zatrudnienia są także usługi profesjonalne, naukowe i techniczne<ref name=":3">{{Cytuj |autor = |tytuł = Virginia - Economy |data = |data dostępu = 2019-02-08 |opublikowany = Encyclopedia Britannica |url = https://www.britannica.com/place/Virginia-state |język = en}}</ref>.
 
=== EnergiaZasoby i energia ===
Wirginia ma ponad 50 aktywnych kopalń [[Węgle kopalne|węgla]], a jej porty są wiodącymi eksporterami amerykańskiego węgla. Jednak większość energii elektrycznej w Wirginii wytwarza [[gaz ziemny]], który sprowadzany jest głównie z wybrzeża [[Zatoka Perska|Zatoki Perskiej]] i z regionów [[Appalachy|Appalachów]]. Znaczącym źródłem energii elektrycznej są także [[elektrownia jądrowa|elektrownie jądrowe]]<ref name=":4">{{Cytuj |tytuł = Virginia - State Energy Profile Analysis - U.S. Energy Information Administration (EIA) |data dostępu = 2019-02-08 |opublikowany = www.eia.gov |url = https://www.eia.gov/state/analysis.php?sid=VA}}</ref>.
 
Stan nie posiada znaczących rezerw [[ropa naftowa|ropy naftowej]]. Jedyna rafineria ropy naftowej w Wirginii, zlokalizowana w [[Yorktown]], zawiesiła operacje rafinacji w 2010 roku<ref name=":4" />.
 
=== Transport ===
[[Plik:Norfolk International Terminal.jpg|thumb|Międzynarodowy terminal w Norfolk.]]
Wirginia ma trzecią co do wielkości sieć transportową w kraju, w tym sześć głównych autostrad międzystanowych. Kilkanaście linii kolejowych liczą razem ponad 5,5 tys. kilometrów. Wirginia ma także kilka lotnisk komercyjnych, w tym dwa w pobliżu [[Waszyngton]]u, które są jednymi z najbardziej ruchliwych w kraju, oraz jeden z największych portów morskich w kraju – Port Virginia<ref name=":4" />.
 
=== Rolnictwo ===
Linia 191 ⟶ 195:
* [[Uniwersytet Waszyngtona i Lee|Washington and Lee University]]
}}
 
== Zobacz też ==
* [[Cmentarz Narodowy w Arlington]]
 
== Przypisy ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wirginia”