Wikipedia

Karol Sienkiewicz: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne techniczne, WP:SK+ToS+mSK
Matlin (dyskusja | edycje)
2352 edycje
infobox, WP:SK+mSK+mSI+Bn
Linia 1:
{{Inne znaczenia|polskiego pisarza|[[Karol Sienkiewicz (lekkoatleta)|Karol Sienkiewicz – polski lekkoatleta]]}}
{{Biogram infobox
'''Karol Kazimierz Sienkiewicz''', pseud. i krypt.: ''Exilé de Pologne; K.; K. S.; Karol z Kalinówki; S.; YY'', (ur. [[20 stycznia]] [[1793]] w [[Kalinówka (Ukraina)|Kalinówce]], zm. [[7 lutego]] [[1860]] w [[Paryż]]u) – polski poeta, tłumacz, historyk, wydawca, publicysta, działacz społeczno-polityczny i współtwórca [[Biblioteka Polska w Paryżu|Biblioteki Polskiej w Paryżu]].▼
|imię i nazwisko = Karol Sienkiewicz
|grafika = Portrait of Karol Kazimierz Sienkiewicz (1862).jpg
|opis grafiki =
|data urodzenia = [[20 stycznia]] [[1793]]
|miejsce urodzenia = [[Kalinówka (Ukraina)|Kalinówka]]
|data śmierci = [[7 lutego]] [[1860]]
|miejsce śmierci = [[Paryż]]
|zawód = poeta, tłumacz, historyk, wydawca, publicysta, działacz społeczno-polityczny, bibliotekarz
|odznaczenia =
|www =
|commons = Category:Karol Sienkiewicz
|wikiźródła = Karol Sienkiewicz
|wikicytaty = Karol Sienkiewicz
}}
▲'''Karol Kazimierz Sienkiewicz''', pseudps. i krypt.: ''Exilé de Pologne; K.; K. S.; Karol z Kalinówki; S.; YY'', (ur. [[20 stycznia]] [[1793]] w [[Kalinówka (Ukraina)|Kalinówce]], zm. [[7 lutego]] [[1860]] w [[Paryż]]u) – polski poeta, tłumacz, historyk, wydawca, publicysta, działacz społeczno-polityczny i współtwórca [[Biblioteka Polska w Paryżu|Biblioteki Polskiej w Paryżu]].
 
== Życiorys ==
Urodził w Kalinówce na Ukrainie, jako syn Antoniego herbu Sieniuta, [[komornik (historia)|komornika]] taraszczańskiego, i Józefy z Taniszewskich. Kształcił się początkowo u [[Zakon Bazylianów Świętego Jozafata|księży bazylianów]] w [[Humań|Humaniu]], a następnie w [[Winnica (miasto)|Winnicy]] (szkoła podwydziałowa) oraz [[Krzemieniec (miasto)|Krzemieńcu]] (Liceum Wołyńskie w latach 1810-18121810–1812. W tym okresie był prezesem Towarzystwa Młodzianów Gimnazjum Wołyńskiego Kształcących się w Porządnym Mówieniu i Pisaniu. Po stosunkowo krótkiej praktyce u rejenta Chodykiewicza (Kijów), powrócił do Krzemieńca. Tam, przez 3 lata (1813-1816) pełnił funkcję sekretarza osobistego Filipa Platera (ówczesny wizytator szkół guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej). Uczestniczył w zebraniach literackich (organizowanych u Platera), należał do Klubu Piśmienniczego wraz z [[Tymon Zaborowski|Tymonem Zaborowskim]] i T. Sierocińskim. W tym okresie (1816) dostał się pod opiekę księcia [[Adam Jerzy Czartoryski|Adama Jerzego Czartoryskiego]], który wysłał go na studia zagraniczne. Wówczas to (1817-1818) przebywał w towarzystwie synów Zamoyskiego kolejno w: Szwajcarii, Włoszech i Niemczech. Przygotowywał się w ten sposób, na prośbę A.J. Czartoryskiego, do pełnienia funkcji [[guwerner]]a brata księcia, Adama Czartoryskiego. W styczniu 1819 wrócił do kraju, gdzie pomagał Ł. Gołębiowskiemu w porządkowaniu zbiorów bibliotecznych Czartoryskich ([[Puławy]], [[Sieniawa]]). 13 października 1819 wyjechał na koszt i polecenie Czartoryskiego w podróż zagraniczną przez Niemcy, Szwajcarię do Włoch, stamtąd do Francji (Paryż: 1 stycznia – 22 czerwca 1820), a następnie odwiedził Wielką Brytanię (Londyn i Edynburg). Celem tego wyjazdu było uzupełnienie księgozbioru Czartoryskich, a przy okazji podwyższenie kwalifikacji bibliotekarskich oraz studia ekonomiczne. W latach 1819–1822 studiował bibliotekarstwo w Paryżu. W styczniu 1822 przez Francję, Szwajcarię i Niemcy (m.in. Drezno, Lipsk i Wrocław) powrócił do Puław, gdzie został prywatnym sekretarzem Czartoryskiego. Na przełomie roku 1822/1823 otrzymał stanowisko kierownika [[Biblioteka Książąt Czartoryskich|Biblioteki Czartoryskich]] w Puławach. Wkrótce poślubił w [[Lublin]]ie Świętosławę Borzęcką. W roku 1830 roku wstąpił do [[Gwardia Narodowa|Gwardii Narodowej]]. Po upadku [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] wraz z księciem Czartoryskim wyemigrował do Francji, gdzie związał się z obozem [[Hotel Lambert (obóz polityczny)|Hotelu Lambert]].
 
== Twórczość ==
Linia 9 ⟶ 24:
 
=== Ważniejsze dzieła ===
# Wiersze z lat 1811-18591811–1859, wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 2; wyd. następne (wybór) zobacz Wydania zbiorowe poz. 2; tu m.in.: Śmierć. Wiersz pamiątce Józefa Czecha, dyrektora gimnazjum krzemienieckiego poświęcony (1811); Do Dniepru (1812); Mikołaj i Małgorzata. Ballada (1812); Oda na śmierć Czackiego (1813); Pożegnanie z Krzemieńcem (1813); Oda na zgon Księcia Józefa Poniatowskiego (1814); fragm. wiersza ''Marzenia w ogrodzie krzemienieckim'' ogł. anonimowo „Ćwiczenia Nauk. Oddz. Literatury” 1818, t. 1 (pt. ''Ogród''); ''Te Deum laudamus'' ogł. „Dziennik Powszechny Krajowy” 1831 nr 101; wiersze z ostatnich lat ogł. „Biesiada Krzemieniecka... 1859” (1861); poszczególne wiersze przedr. różne antologie i zbiory, m.in.: J. W. Gomulicki w: ''Księga wierszy polskich XIX w. Zebrał J. Tuwim'' t. 1, Warszawa 1956; P. Hertz w: ''Zbiór poetów polskich XIX w.'' księga 1, Warszawa 1959.
# ''Katalog poloników w Bibliotece Królewskiej w Paryżu'', powst. 1820, rękopis: Biblioteka Narodowa Lat. F. XVIII 38; zniszczony w roku 1944
# ''Dziennik podróży po Anglii 1820-1821'', z rękopisu Biblioteki Narodowej sygn. 5680 wydał, wstępem i komentarzem opatrzył B. Horodyski, Wrocław 1953
# ''Katalog duplikatów Biblioteki Puławskiej, których licytacja ma odbyć się dnia 29 września i następnych 1829 r. w Warszawie'', Puławy 1830
# ''Wiadomość o dzisiejszej Grecji'', (Puławy 1830), podpisane krypt.: K.
# ''Polska a Rosja. Wstęp: O Słowiańszczyźnie'', powst. 1836, w: ''Skarbiec historii polskiej'' t. 2, Paryż 1840 (1842), s. 468-564468–564; wyd. następne: zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 1; fragm.: ''Słowiańszczyzna. Wyjątek z pism śp. ...'', Paryż 1862
# ''Rozprawy historyczne i publicystyczne'', „Kroniki Emigracji Polskiej” 1836-1838; wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 1; zawartość: Szlachta polska; Królowie w Polszcze; Dzień 3°maja; Dzień 29°listopada; Dyplomacja emigracji; Powołanie i ważność pism politycznych; Zdanie o Wschodzie; Persja; Środkowa Azja
# ''Skarbiec historii polskiej. (prospekt)'', Paryż 1839
# ''Rozprawy historyczne'' w: ''Skarbiec historii polskiej'' t. 1-2, Paryż 1839-1840 (1842); wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 1; zawartość: poz. 6, ponadto: Dzieje kościelne za Zygmunta Augusta; Bezkrólewie po śmierci Zygmunta Augusta; Poselstwo hr. D'AvauxD’Avaux do Polski; Dążenia partii politycznych za Stanisława Augusta; Dawne starania o restauracją monarchii w Polszcze; Kongres Wiedeński; Przedmowa do ''Skarbca historii polskiej''; O Adamie Naruszewiczu
# ''Sprawozdania i odezwy Towarzystwa Historycznego Polskiego i Biblioteki Narodowej w Paryżu'', Paryż 1838-1853
# ''Portée et validité des traités entre Russie et la Pologne'', Paryż 1854
# ''Emigracja w r. 1856'', pismo pośmiertne, powst. 1856, wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 1 i osobno Paryż 1862.
 
Artykuły i drobne utwory Sienkiewicza ogłaszano ponadto w czasopismach: „Biesiada Krzemieniecka w Paryżu... 1858” (tu: ''Bibliografia krzemieniecka'', 1859), „Dziennik Wileński” (tu podpisana krypt. ''YY'' recenzja książki K. Lacha Szyrmy: ''Anglia i Szkocja. Przypomnienie z podróży r. 1820-1824 odbytej'', 1829, t. 1, s. 192-201192–201), „Skarbiec dla Dzieci” (1830).
 
Według M. Danielewiczowej jest on (lub T. Sierociński?) ponadto autorem artykułu ''O romansach'', druk anonimowy w „Ćwiczeniach Nauk. Oddz. Literatury” 1818, t. 2.
Linia 31 ⟶ 46:
# J.B. Racine: Z ''Ifigenii'' tragedii Rassyna aktu I, scena 2 ; „Pamiętnikarz Warszawski” t. 4 (1816), s. 323 i następne; wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe, poz. 1, t. 2
# J. Macpherson: ''Carric-Thura. Poema Osjana tłumaczone w górach szkockich 1820'' (fragm.), wyd. B. Horodyski w: ''Dziennik podróży...'', zobacz Ważniejsze dzieła poz. 3
# W. Scott: ''Pani jeziora. Poema ..., tłumaczone z angielskiego przez Karola z Kalinówki'', cz. 1-2, powst. Edynburg 1821, wyd. Warszawa 1822; wyd. następne zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 2
# F. R. de Chateaubriand: Trzy pieśni z powieści pana de... ''Przygody ostatniego Abenseraga'', powst. 1822, wyd. zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 2
# J.R. Mac-Culloch: ''Rozprawa M'CullochaM’Cullocha o początku, postępach, przedmiotach i ważności ekonomii politycznej. Przetłumaczona przez...'', Warszawa 1828
# V. Hugo: ''Hernani, czyli honor kastylijski. Dramat... wystawiony na teatrze francuskim d. 25 lutego 1830 r. Wytłumaczony na język polski przez S. B.'', Puławy 1830; współtłumacz: H. Błotnicki (krypt. ''B.'')
# C. Delavigne: ''Warszawianka'' (muzyka: K. Kurpiński), ogł. K.W. Wójcicki w: ''Pieśni ojczyste'', Warszawa 1830; „Polak Sumienny” 1831 nr 31; „Kurier Warszawski” 1831 nr 116; „Złodziej Polityczny” 1831 nr 29; wyd. osobno (brak miejsca i roku wydania); wyd. następne: Paryż 1863 (tekst i nuty); zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 2; poz. 2; przekł. angielski: Chicago 1881
# D. Urquhart: ''l’Angleterre, la France, la Russie et la Turquie. Ouvrage traduit de l'anglaisl’anglais'', Paryż 1835
# D. Urquhart: ''Le Portfolio ou collection de documents politiques relatifs à l'histoirel’histoire contemporaine. Traduit de l'anglaisl’anglais'' t. 1-5, Paryż 1836-1837.
 
Ponadto tłumaczył drobne utwory lub fragmenty z: G. G. Byrona, O. Goldsmitha, T. Graya, A. Mickiewicza (''Do Napoleona III. Oda''), P. Ovidiusa Nasona, J. Thompsona i innych. Zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 2; poz. 2. Pierwodruk przekładu wiersza lorda Stratford de Redcliff ogłosiła „Biesiada Krzemieniecka... 1859” (1861).
 
W okresie krzemienieckim Sienkiewicz miał ponadto przekładać fragmenty ''Jerozolimy wyzwolonej'' T. Tassa i – wspólnie z innymi członkami Klubu Piśmienniczego – ''René'goRené’go'' F. R. de Chateaubriand (teksty niezachowane).
 
=== Prace edytorskie i redakcyjne ===
# „Skarbiec dla Dzieci”, Snopek (nr) 1-8, Puławy 1830
# T. Zaborowski: ''Dumy podolskie za czasów panowania tureckiego w tej ziemi, przez... Staraniem i nakładem... z przedmową wydawcy'', Puławy 1830
# J. U. Niemcewicz: ''Notes sur ma captivité à Saint-Petersbourg en 1794, 1795 et 1796. Ouvrage... publié d'aprèsd’après le manuscrit autographe de l'auterl’auter par ordre du Comité Historique Polonais'', Paryż 1843; z przedmową Sieniewicza
# „Kronika Emigracjii Polskiej” t. 4-7, Paryż 1836-1838
# ''Skarbiec historii polskiej, przez...'' t. 1, cz. 1-2, Paryż 1839-1840; t. 2, cz. 1-2, Paryż 1840 (1842); zawartość: dokumenty dot. historii Polski; pamiętniki (J. Kitowicza, t. 1, s. 16-9616–96); wiersze polityczne (konfederacji barskiej i Sejmu Czteroletniego, t. 1, s. 225-236225–236; t. 2, s. 241, 459-467); Bard polski z r. 1795 (A.J. Czartoryskiego), z przedmową J. U. Niemcewicza (t. 1, s. 465-489465–489); wstępy i przypisy wydawcy; rozprawy historyczne (zobacz Ważniejsze dzieła poz. 6, 9)
# ''Recueil de documents relatifs à la Russie pour la plupart sevrets et inédits, utiles à consulte dans la crise actuelle'' t. 1-3, Paryż 1853-1854
# „Biesiada Krzemieniecka w Paryżu... 1857-1859” zeszyt 1-3, Paryż 1858-1861; (zeszyt 3 wyd. w roku 1861 przygotował Sienkiewicz jeszcze w roku 1859)
# J. Zamoyski: ''La Deffaicte de Tartares et de Turcs, faicte par... Nouvelle édition avec notes et à laquelle on a ajouté le discours de Jean Zamoysky tenu à la diète de Varsovie en 1605 et la réponse de Sigismond III, traduits pour la première fois en français'', Paryż 1859, (ze wstępem wydawcy).
 
=== Wydania zbiorowe ===
Linia 58 ⟶ 73:
 
=== Listy i materiały ===
# Do rodziny z lat 1817-18211817–1821, ogł. dr Antoni J. (A.J. Rolle): ''Listy K. Sienkiewicza z podróży po Europie'', „Kronika Rodzinna” 1889; fragm. (26 czerwca 1820 – 19 lipca 1821) przedr. B. Horodyski w: ''Dziennik podróży...'', Wrocław 1953 (zobacz Ważniejsze dzieła poz. 3); rękopisy 2 listów z lat 1817 i 1820 w Bibliotece Jagiellońskiej, sygn. 7961 IV
# Do A.J. Czartoryskiego z lat 1817-18211817–1821, rękopis: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Domowe bez sygn.); fragm. (8 sierpieńsierpnia 1820 – 21 czerwiecczerwca 1821) ogł. B. Horodyski jak wyżej poz. 1
# Do J. Korzeniowskiego 2 listy z lat 1826 i 1853, rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. 2669
# Do J. S. Bandtkiego z roku 1830, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 1874; fragm. z rękopisu przytacza W.A. Francew
# Do N. Puchalskiego z roku 1830, rękopis: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Domowe, sygn. 2395)
# Do J. Grabowskiego z lat 1840-18491840–1849, rękopis: Ossolineum, sygn. 4188/III
# Do A. Mickiewicza 2 listy z lat 1841-18441841–1844, ogł. W. Mickiewicz w: ''Korespondencja Adama Mickiewicza'' t. 4, Paryż 1885
# Do S. E. Koźmiania z roku 1846, rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 2210, t. 13
# Do Jakuba Malinowskiego z roku 1846, rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. 2925 (3)
Linia 70 ⟶ 85:
# Do Aleksandra Grabowskiego z lat 1847 i 1851, rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. 2920
# Do W. Wielogłowskiego z roku 1849, rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 1830
# Do Samueli Bécu z 24 lutego 1853, ogł. S. Wasylewski: ''K. Sienkiewicz i matka Słowackiego'', „Ruch Literacki” 1931 nr 1, s. 10-1210–12
# Korespondencja z J. Lelewelem z lat 1853-18591853–1859, 55 listów; wydano pt. ''Korespondencja Joachima Lelewela z K. Sienkiewiczem'', ''Roczniki Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. R. 1870-1872'', Poznań 1872 i odb.
# Do K. Lacha Szyrmy z roku 1853 (kopia), rękopis: Ossolineum, sygn. 12158/III, 15 h – do nieznanego adresata z roku 1855, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 7881 IV
# Korespondencja z A. Bielowskim z lat 1857-18581857–1858, rękopis: Ossolineum, sygn. 2432/II; fragm. listu z 8 maja 1858 ogł. S. Wasylewski: ''„Klub piśmienniczy” Tymona Zaborowskiego'', „Pamiętnik Literacki” rocznik 7 (1908), s. 158
# Do A.J. Czartoryskiego z lat 1857-18581857–1858, rękopis: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Domowe, sygn. 1226)
# Do J. I. Kraszewskiego z roku 1858, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 6478 IV
# Korespondencja z H. Dembińskim z października 1858, wydana pt. ''Kilka słów o bankiecie dla świętej pamięci Czackiego'' (polemika listowna między gen. Dembińskim a K. Sienkiewiczem), Paryż (1858)
Linia 83 ⟶ 98:
# Od T. Zaborowskiego 3 listy z roku 1816, rękopis: Ossolineum, sygn. 4716/II; fragmenty ogł. S. Wasylewski, „Pamiętnik Literacki” rocznik 7 (1908)
# Od Ł. Gołębiowskiego z Puław z 10 grudnia 1821, rękopis: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Domowe, brak sygn.) – od A. Czarnockiego brak daty (brulion), rękopis: Biblioteka im. Sałtykowa-Szczedrina w Leningradzie
# Od K.W. Ehrentrauta 4 listy z lat 1829-18301829–1830 oraz brulion odpowiedzi Sienkiewicza, rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. 2907
# Od H. Błotnickiego z 25 lutego 1832, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 1378
# Od A. Klewańskiego z lat 1832-18421832–1842 oraz bruliony listów Sienkiewicza, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. Ew. 3212
# Od J. Słowackiego z 16 kwietnia 1832, ogł. J. Kallenbach: ''Z pobytu Juliusza Słowackiego w Paryżu 1832 r.'', „Gazeta Wieczorna” (Lwów) marzec 1917; przedr.: J. Pelc w: Juliusz Słowacki: ''Dzieła'' t. 14, Wrocław 1949, s. 53-5453–54, także Wrocław 1952; E. Sawrymowicz w: ''Korespondencja Juliusza Słowackiego'' t. 1, Wrocław 1962
# Od I. Onacewicza, rękopis: Biblioteka Czartoryskich
# Od Tespezjusza Dubieckiego, rękopis: Ossolineum, sygn. 12158/III 15 c)
Linia 92 ⟶ 107:
# ''Noty... z podróży 1820-1821'' (według hipotezy B. Horodyskiego: noty bibliograficzne), rękopis znajdował się w Bibliotece Narodowej (Różnojęzyczne F. XVIII); zniszczone w roku 1944
# ''Projekt wydatków Biblioteki Puławskiej na r. 1824-1825'', rękopis: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Domowe)
# Fragm. dziennika z lat 1850-18511850–1851, przytacza W. Mickiewicz w: ''Żywot Adama Mickiewicza'' t. 4, Poznań 1895
# Autograf w: ''Autografy znakomitych Polaków'', rękopis: Ossolineum, sygn. 9871/II.
 
Linia 98 ⟶ 113:
 
Bardziej szczegółowa bibliografię jego dzieł zawiera: ''Spis dzieł wydanych przez Sienkiewicza'' w: Wydania zbiorowe poz. 1, t. 2; przedr. w poz. 2.
 
== Bibliografia ==▼
* {{cytuj książkę | rozdział = T. 6, cz. 1: Oświecenie | tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | rok = 1970 | strony = 165-170}}▼
 
== Zobacz też ==
Linia 106 ⟶ 118:
{{Wikiźródła autor|autor=Karol Sienkiewicz|dopełniacz=Karola Sienkiewicza}}
* [[Polskie pieśni hymniczne]]
 
▲== Bibliografia ==
▲* {{cytuj książkę |tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut |rozdział = T. 6, cz. 1: Oświecenie | tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | rok = 1970 | strony = 165-170165–170}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Karol_Sienkiewicz”