Erywań: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 3:
|nazwa = Erywań
|nazwa oryginalna = Երևան
|zdjęcie =
|opis zdjęcia = Widok na Erywań, w tle góra Ararat
|herb = Coat of Arms of Yerevan.png
Linia 29:
|www = http://www.yerevan.am
}}
'''Erywań''' ({{Orm.|Երևան}}, ''Jerewan'', {{wymowa|Audio_Yerewan.ogg}} {{IPA|/jɛɾɛˈvɑn/}}; {{w języku|ru|Ереван}}) – [[stolica]] i największe miasto [[Armenia|Armenii]], prowincja specjalna, jeden z głównych ośrodków przemysłowych, naukowych i kulturalnych [[Kaukaz Południowy|Zakaukazia]]. Jedno z najstarszych miast regionu, o ponad 2800-letniej historii, założone jako [[Erebuni]] w 782 p.n.e.
== Nazwa miasta w języku polskim ==
Linia 35:
== Historia ==
* 782 p.n.e. – wzniesienie przez władcę [[Urartu]] [[Argiszti I]] warowni ''[[Erebuni]]'', od której nazwy dzisiejsza stolica Armenii wywodzi swe miano
*
* 585 p.n.e. – zniszczenie twierdzy [[Tejszebaini]] przez [[Scytowie|Scytów]]
* 658 – zdobycie przez [[Arabowie|Arabów]]
* 1387 – zdobycie i ograbienie przez [[Timur Chromy|Tamerlana]]
Linia 49 ⟶ 50:
* 1898 – otwarcie linii kolejowych z [[Tbilisi|Tyflisem]], [[Giumri|Aleksandropolem]] i [[Julfa|Julfą]] i oddanie do użytku biblioteki publicznej
* 1913 – miasto połączone z siecią telefoniczną
* 28 maja 1918 – miasto stolicą [[Demokratyczna Republika Armenii|Demokratycznej Republiki Armenii]] po odzyskaniu niepodległości przez Ormian
* 29 listopada 1920 – początek okupacji przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]]
* 2 kwietnia 1921 – ostateczne przejęcie przez Sowietów, po uprzednim opanowaniu miasta przez lokalnych nacjonalistów
* 1939 – relokacja do Erywania instytutu [[Matenadaran]], założonego w 405 w [[Wagharszapat|Wagharszapacie]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.yerevan.am/am/matenadaran/| tytuł = Մատենադարան| język = hy| opublikowany = Yerevan.am| data dostępu = 2020-08-18}}</ref>
* 24 kwietnia 1965 – w związku z obchodami 50 rocznicy [[Ludobójstwo Ormian|rzezi Ormian]] doszło do pierwszej w historii [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] demonstracji z udziałem miliona ludzi. Manifestanci domagali się uznania przez autorytety Związku Radzieckiego masakry Ormian z 1915 za ludobójstwo.
* 1967 – odsłonięcie pomnika [[Cicernakaberd]], upamiętniającego lubobójstwo Ormian<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.yerevan.am/am/memorial-complex-tsitsernakaberd/| tytuł = Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր| język = hy| opublikowany = Yerevan.am| data dostępu = 2020-08-18}}</ref>
* 1968 – obchody 2750 rocznicy powstania miasta
* 21 września 1991 – Erywań ponownie stolicą niepodległej [[Armenia|Republiki Armenii]]
* kwiecień 1996 – olimpiada szachowa (mimo problemów Armenii spowodowanych konfliktem o [[Górski Karabach]]).
* 2012 – Erywań [[Światowa Stolica Książki|Światową Stolicą Książki]] [[UNESCO]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.unesco.org/new/en/member-states/single-view/news/yerevan_named_world_book_capital_2012/| tytuł = Yerevan named World Book Capital, 2012| język = en| opublikowany = UNESCO.org| data dostępu = 2020-08-18}}</ref>.
== Geografia ==
[[Plik:Yerevan-Map-Armenian-Labels.jpg|mały|200px|Podział administracyjny miasta na dzielnice]]
Położony jest w dolinie rzeki [[Hrazdan (rzeka)|Hrazdan]] między 950 a 1200 m n.p.m. w północno-wschodniej części Doliny Ararat z górującym nad miastem szczytem [[Ararat]] (obecnie położonym na terenie Turcji).
Jako miasto wydzielone otoczone jest przez 4 [[Podział administracyjny Armenii|marzer]] – [[Aragacotn]], [[Ararat (prowincja)|Ararat]], [[Armawir (prowincja)|Armawir]] oraz [[Kotajk]].
Miasto jest podzielone na 12 dzielnic administracyjnych<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.yerevan.am/am/administrative-districts/| tytuł = Վարչական շրջաններ| język = hy| opublikowany = Yerevan.am| data dostępu = 2020-08-18}}</ref>.
== Demografia ==
Linia 115 ⟶ 122:
# Ukraińcy: 876 (0,08%)
</div>
Erywań jest głównym skupiskiem [[Polonia|Polonii]] w Armenii i siedzibą [[Związek Polaków w Armenii „Polonia”|Związku Polaków w Armenii „Polonia”]], powstałego w 1995-1996<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.polonia.am/| tytuł = O Nas| opublikowany = Polonia.am| archiwum = http://web.archive.org/web/20171006184713/http://www.polonia.am/| zarchiwizowano =2017-10-06| data dostępu = 2020-08-18}}</ref>.
== Klimat ==
Linia 167 ⟶ 176:
== Transport ==
[[Plik:Zvartnots airport.jpg|mały|[[Port lotniczy Erywań]]]]
'''Transport lotniczy'''
: Miasto jest obsługiwane przez dwa porty lotnicze. [[Port lotniczy Erywań|Międzynarodowy port lotniczy Zvartnots]] znajduje się 10 km na zachód od centrum Erywania. W 2007 otwarto w nim nowy terminal sfinansowany przez biznesmena [[Eduardo Eurnekian]]a, który nabył port lotniczy. Drugim lotniskiem jest [[port lotniczy Erebuni]], 7 km na południe od miasta. Wykorzystywane jest głównie przez siły zbrojne.
Linia 173 ⟶ 183:
: Komunikacja miejska zasilona jest od 1949 przez trolejbusy. Do 2004 w mieście działała komunikacja tramwajowa. Transport publiczny obsługiwany jest również przez pojazdy typu van, zwane ''marszrutkami''. Są tanim środkiem transportu miejskiego, wyręczającym autobusy. Ich połączenia obejmują całe miasto. Kursują też do innych miast w kraju. Połączenia kolejowe są słabo rozwinięte, [[Erywań (stacja kolejowa)|stacja kolejowa Erywań]].
[[Plik:Republic Square station3.jpg|mały|[[Metro w Erywaniu|Metro]] – stacja [[Hanrapetutian hraparak]]]]
'''Metro'''
{{osobny artykuł|Metro w Erywaniu}}
Linia 178 ⟶ 189:
== Sport ==
[[Plik:Armenia vs Portugal, 13 June 2015, V. Sargsyan Rep. Stad. Yerevan (12).jpg|mały|[[Stadion Republikański im. Wazgena Sarkisjana]], na którym mecze rozgrywa [[Reprezentacja Armenii w piłce nożnej mężczyzn|piłkarska reprezentacja Armenii]]]]
[[Plik:Olympavan (1).jpg|mały|Siedziba [[Armeński Komitet Olimpijski|Armeńskiego Komitetu Olimpijskiego]]]]
W Erywaniu mają swoje siedziby drużyny lokalnej [[piłka nożna|piłki nożnej]].
Linia 274 ⟶ 287:
== Galeria ==
<center><gallery widths="150" heights="150">
Yerevan at night.jpg|Erywań nocą
2014 Erywań, Katedra św. Grzegorza Oświeciciela (05).jpg|[[Katedra Świętego Grzegorza Oświeciciela w Erywaniu|Katedra św. Grzegorza Oświeciciela]]
2014 Erywań, Narodowa Galeria Armenii i Muzeum Historii Armenii (02).jpg|[[Narodowa Galeria Armenii]] i [[Muzeum Historii Armenii]]
Linia 284 ⟶ 298:
2014 Erywań, Pomnik Odrodzonej Armenii na Kaskadach (02).jpg|Pomnik Odrodzonej Armenii na szczycie Kaskad
2014 Erywań, Erebuni, Muzeum Erebuni, Budynek muzeum (02).jpg|Muzeum Erebuni
2014 Erywań, Erebuni, Ruiny twierdzy (05).jpg|Ruiny twierdzy Erebuni
2014 Erywań, Budynek Zgromadzenia Narodowego Republiki Armenii.jpg|Budynek [[Zgromadzenie Narodowe (Armenia)|Zgromadzenia Narodowego Republiki Armenii]]
2014 Erywań, Matenadaran (18).jpg|[[Matenadaran]]
2014 Erywań, Armeńska Akademia Nauk (02).jpg|[[Armeńska Akademia Nauk]]
</gallery></center>
| |||