Połock: Różnice pomiędzy wersjami

Kronika [[Powieść minionych lat]] wymienia po raz pierwszy Połock pod datą 862. Według [[Latopis Nikonowski|Latopisu Nikonowskiego]], już w 865 gród został zdobyty przez kijowskie drużyny [[Askold i Dir|Dira i Askolda]] i do połowy X w. pozostawał w zależności od [[Ruś Kijowska|Rusi]]. W połowie wieku wraz z całym [[Księstwo połockie|Księstwemksięstwem połockim]] uniezależniauniezależnił się pod rządami księcia [[Rogwołod]]a, którego ok. 980 r. pokonał, zabił i ponownie wcielił Połock do [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]], książę kijowski [[Włodzimierz I Wielki|Włodzimierz Wielki]]. Jednak jego syn z córką [[Rogwołod]]aRogwołoda [[Rogneda|Rognedą]] – [[Iziasław Włodzimierzowicz|Iziasław]] praktycznie uniezależnił Połock od [[Kijów|Kijowa]]. W okresie panowania [[Wsiesław Briaczysławicz|Wsiesława Czarodzieja]], powstała najsłynniejsza budowla miasta –powstał [[Sobór św. Zofii w Połocku|sobór św. Zofii]].

Być może jeszcze za życia Włodzimierza Wielkiego, z pewnością zaś w XI w., Połock stał się stolicą [[archieparchia połocka (prawosławna)|eparchii]]. Pierwsza pisemna wzmianka o niej pochodzi z 1105<ref>{{cytuj książkę | autor = Mironowicz A.| tytuł = Biskupstwo turowsko-pińskie w XI-XVI wieku| wydawca = Trans Humana| rok = 2011| strony = 24| isbn = 978-83-61209-55-3}}</ref>. Mimo przyjęcia chrześcijaństwa miasto pozostawało przy tym nadal ośrodkiem tolerowanego przez władze pogaństwa<ref>Уладзімір Арлоў, Генадзь Сагановіч „Дзесяць вякоў беларускай гісторыі” Вілнья 1999 s.18-29.</ref>. W XII w. w Połocku żyła i pracowała prawosławna mniszka i późniejsza święta [[Eufrozyna Połocka]]. Założyła ona w mieście dwa monastery, męski – [[monaster Zaśnięcia Matki Bożej w Połocku|męskiZaśnięcia Matki Bożej]] i żeński [[monaster Przemienienia Pańskiego i św. Eufrozyny Połockiej w Połocku|żeńskimonaster Przemienienia Pańskiego i św. Eufrozyny Połockiej]]<ref>E. Trofimiuk, ''Monastery połockie do końca XVI wieku'' [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, ''Życie monastyczne w Rzeczypospolitej'', Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2001, {{ISBN|83-902928-8-2}}, s.103-104</ref>.

Dzięki sprzecznościom wewnętrznym i rozbiciu dzielnicowemu [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]] połocka linia [[Rurykowicze|Rurykowiczów]] utrzymujeutrzymywała (z krótkimi przerwami) do początków XV w. niezależność państwa, a Połock – status [[stolica|stolicy]] [[Księstwo połockie|Księstwaksięstwa połockiego]].

Na początku XIV w. księstwo połockie opanowali Litwini. Stało się ono uposażeniem młodszych synów [[władcy Litwy|wielkich książąt]]. Odrębność księstwa zlikwidował wielki książę [[Witold Kiejstutowicz|Witold]] i oddał je w zarząd mianowanym przez siebie [[starosta|starostom]]. Miastu w 1498 r. nadano [[prawo magdeburskie]], co znacznie przyspieszyło jego rozwój. Reforma administracyjna z początków XVI w. przeprowadzona przez [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]] uczyniła z byłego księstwa [[województwo połockie|województwo]] i Połock w latach 1500 – 1772 był stolicą [[województwo połockie|województwa połockiego]] [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W czasie [[Wojna litewsko-rosyjska (1558–1570)|wojny litewsko-rosyjskiej 1558-1570]] wojska moskiewskie [[car]]a [[Iwan IV Groźny|Iwana IV Groźnego]] zdobyły miasto 15 lutego 1563, topiąc w Dźwinie wszystkich połockich [[Żydzi|Żydów]]. Dzięki późniejszej [[Unia lubelska|unii lubelskiej]] z 1569 między Polską i Litwą, inicjatywę odzyskania utraconych terytoriów na wschodzie podjęły wojska polskie króla [[Stefan Batory|Stefana Batorego]], które przy wsparciu sił litewskich i węgierskich 30 sierpnia 1579 odbiły Połock oraz część województwa połockiego. Sukces ten stał się preludium do późniejszych znakomitych sukcesów Batorego na terenach wschodniej Europy.

Stefan Batory założył w mieście kolegium [[jezuici|jezuitów]], w którym pierwszym rektorem był ksiądz [[Piotr Skarga]]. W związku z tym Połock, którego ludność w przeważającej większości wyznawała [[prawosławie]] (podobnie jak w całym województwie połockim) stał się najważniejszym w regionie ośrodkiem misji [[katolicyzm|katolickiej]]<ref name="kempa">{{Cytuj | url = http://kamunikat.fontel.net/pdf/bzh/22/01.pdf | tytuł = Prawosławie i unia we wschodnich województwach WKL w końcu XVII w. | autor = [[Tomasz Kempa]] | archiwum = http://web.archive.org/web/20160305144647/http://kamunikat.fontel.net/pdf/bzh/22/01.pdf}}</ref>. W kolegium wykładali m.in. [[Maciej Kazimierz Sarbiewski]] (1626–1628), poeta. Później (w latach 1635–1638) rektorem był ksiądz [[Wojciech Slaski]], a dwukrotnie (w latach 1663–1670 i 1675–1677) rektorem był [[Mikołaj Slaski]]. W roku 1653 w Połocku przebywał późniejszy święty katolicki [[Andrzej Bobola]]. W okresie [[Kasata|kasaty]] [[Towarzystwo Jezusowe|Towarzystwa Jezusowego]] (1773-1814) na terenie Europy i kolonii zagranicznych, [[Katarzyna II Wielka]] oponowała papieża [[Klemens XIV|Klemensa XIV]] i obroniła szkolnictwo i działanie Jezuitów w Rosji; Połock stał się centrum odrodzenia i rozwoju zgromadzenia. Wśród rektorów i [[Wikariusz generalny|wikariuszy generalnych]] tej ery byli [[Stanisław Czerniewicz (jezuita)|Stanisław Czerniewicz]] (1782-1785), [[Gabriel Lenkiewicz-Ipohorski]] (1785-1798), [[Franciszek Kareu]] (1799-1802) i [[Tadeusz Brzozowski (generał jezuitów)|Tadeusz Brzozowski]] (1805-1814)<ref name="Burson">{{cytuj |tytuł=The Jesuit Suppression in Global Context: Causes, Events, and Consequences|autor= Burson, Jeffrey D.; Wright, Jonathan|wydawca =Cambridge University Press|data= 2015|s=205-238|język=en|isbn=978-1-1070-3058-9}}</ref>, na V Kongregacji Połockiej został dnia 14 września 1805 wybrany generałem zakonu<ref>{{cytuj|tytuł= Pre-suppression Jesuit Activity in the British Isles and Ireland|autor=McCoog SJ, Thomas M.|wydawca=BRILL|data= 2019|język=en|s=93|isbn=978-9-0043-9529-9}}</ref>.

W 1596 arcybiskup połocki [[Herman Zahorski]] podpisał akt [[unia brzeska|unijny]], przechodząc do nowo utworzonego [[unici|Kościoła unickiego]] razem z całą administraturą<ref name="kempa"/>. Nie oznaczało to automatycznego przyjęcia unii przez prawosławne mieszczaństwo Połocka; postępy unii były w mieście i w regionie powolne<ref name="kempa2">T. Kempa, ''Czy męczeńska śmierć arcybiskupa Jozafata Kuncewicza przyczyniła się do rozwoju unii brzeskiej na obszarze archidiecezji połockiej?'' [w:] ''Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. Zbiór studiów'', Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2005, {{ISBN|83-85854-87-8}}, s.99 i 104-105</ref>. W 1617 unickim biskupem połockim został [[Jozafat Kuncewicz]]. Jego gorliwość przy szerzeniu unii, połączona ze stosowaniem administracyjnych środków nacisku, doprowadziła do zaostrzenia się konfliktu prawosławno-unickiego. W 1623 hierarcha zginął w [[Witebsk]]u z rąk tłumu prawosławnych mieszczan<ref name="kempa2"/>. W następstwie tego wydarzenia władze odebrały prawosławnym wszystkie świątynie w Połocku, Witebsku i Mścisławiu[[Mścisław]]iu<ref name="mir42"/>.