Demokracja szlachecka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
słownikowe
UWAGA! Zastąpienie treści hasła bardzo krótkim tekstem: „'''Demo''' Kategoria:Demokracja Kategoria:Polityka I Rzeczypospolitej
Znaczniki: Zastąpiono Wycofane usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor
Linia 1:
'''Demo'''
'''Demokracja szlachecka''' – system panujący w XV i XVI wieku w [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwie Polskim]], a następnie [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]]. W założeniu gwarantował masom szlacheckim prawo głosowania i decydowania o sprawach państwa, a także miał być przykładem tolerancji i formalnej równości praw w łonie samego [[szlachta w Polsce|stanu szlacheckiego]].
 
Szlachta zbierała się na [[sejmiki ziemskie|sejmikach ziemskich]], wybierając przedstawicieli, którzy mieli reprezentować daną ziemię (powiat itp.) na [[Sejm walny I Rzeczypospolitej|sejmie walnym]]. Otrzymywali tzw. [[Instrukcja poselska|instrukcje sejmikowe]], w których określano, jak powinni głosować w sprawach istotnych z punktu widzenia szlachty danej ziemi. Po zakończeniu sejmu walnego ponownie zbierały się sejmiki, a posłowie zdawali relacje z obrad (sejmiki relacyjne).
 
Za początek demokracji szlacheckiej najczęściej przyjmuje się – co do zasady – rok 1454, w którym sejmiki szlacheckie na mocy [[Statuty nieszawskie|przywilejów nieszawskich]] uzyskały szerokie kompetencje w sprawach ogólnopaństwowych. W skład sejmu wchodził król oraz członkowie [[Izba Poselska (I Rzeczpospolita)|izby poselskiej]] i [[Senat (I Rzeczpospolita)|senatu]]. W izbie poselskiej zasiadało 170 posłów, czyli przedstawicieli szlachty wybranych na sejmikach ziemskich – przedsejmowych. Senat stanowili członkowie dawnej rady królewskiej, tj. dostojnicy duchowni i świeccy oraz najwyżsi urzędnicy królewscy, tj. Kanclerz Wielki, Kanclerz Nadworny, Marszałek Wielki, Marszałek Nadworny oraz Podskarbi Wielki. Podczłonkiem senatu zostawało się z racji pełnienia wyższego stanowiska, a nie na skutek wyboru. Króla uważano za jednoosobowy trzeci stan sejmujący, który zwoływał posiedzenia. Sejm walny zbierał się co dwa lata na okres 6 tygodni.
 
Do [[Konstytucja 3 maja|Konstytucji 3 maja]] został załączony aneks „Prawo o sejmikach”, który wykluczał z życia obywatelskiego szlachtę bez własnej ziemi tzw. [[gołota|gołotę]] – nieposesjonatów.
 
Termin „demokracja szlachecka” powstał w połowie XIX wieku.
 
Główne cechy demokracji szlacheckiej to:
 
* [[wolna elekcja]]
* [[Sejm walny I Rzeczypospolitej|sejmy i sejmiki szlacheckie]]
* [[Senat (I Rzeczpospolita)|senat]]
* [[przywilej|przywileje szlacheckie]].
 
Występował podział władzy:
 
* [[władza wykonawcza]]: [[monarcha]]
* [[władza ustawodawcza]]: [[Sejm walny I Rzeczypospolitej|sejm walny]] oraz [[sejmiki ziemskie]]
* [[władza sądownicza]]: sądy.
 
== Zobacz też ==
{{Wikicytaty|dopełniacz=o demokracji szlacheckiej}}
* [[oligarchia magnacka]]
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,9628 Demokracja szlachecka – historyczne apogeum Polski]. Mariusz Agnosiewicz, Racjonalista (2014)
 
{{Demokracja}}
 
[[Kategoria:Demokracja]]