Miasto zamknięte: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
regulacje prawne, wikizacja, źródła/przypisy, linki zewnętrzne |
historia w ZSRR i Rosji, info o innych krajach wikizacja, źródła/przypisy, ilustracja |
||
Linia 10:
== ZSRR i Rosja ==
[[Plik:Ecodefense_Mayak_Exhibition_15_Zato_Ozyorsk.jpg|mały|Tablica przy drodze do [[Oziorsk (obwód czelabiński)|Oziorska]]- zakaz wstępu dla cudzoziemców bez specjalnej przepustki.]]
[[Plik:Hinweisschild_Meschgorje.jpg|mały|Tablica informująca o zakazie wstępu do [[Mieżgorje]] (nie dotyczy mieszkańców).]]
[[Plik:Propusk,_Russia,_Zheleznogorsk.jpg|mały|Przepustka do Żeleznogorska.]]
=== Regulacje prawne ===
Linia 29 ⟶ 32:
Lista miast zamkniętych ustalana jest corocznie i zatwierdzana przez rząd rosyjski. Uchwały z ich wykazem są podawane do wiadomości publicznej. Informacjami jawnymi są również: dane osobowe władz miast zamkniętych, dane teleadresowe do lokalnych samorządów, ogólne informacje o historii i przeznaczeniu miast oraz liczba mieszkańców (na bazie [[Spis powszechny|spisów powszechnych]]). Do [[Informacja niejawna|informacji niejawnych]] należą: szczegółowe dane [[Budżet|budżetowe]], wykaz działek i gruntów, szczegóły dotyczące pracy organizacji lub [[Jednostka wojskowa|jednostek wojskowych]] na terenach zamkniętych miast oraz [[technologia]] używana w zakładach. W niektórych jednostkach obowiązuje zakaz robienia zdjęć i nagrywania filmów. Mapy większości miast zamkniętych są publicznie dostępne, ale kluczowe dla bezpieczeństwa państwa obiekty mogą nie być na nich zaznaczone. Do większości miast zamkniętych nie wolno wjeżdżać obywatelom innych krajów, przebywających na terenie Federacji Rosyjskiej na podstawie [[Wiza|wizy turystycznej]]. W niektórych przypadkach zakaz nie dotyczy obywateli [[Białoruś|Białorusi]].
=== Historia ZATO w ZSRR i Rosji ===
[[Plik:Ленин_(Знаменск,_Астрахань).jpg|mały|Pomnik [[Włodzimierz Lenin|Lenina]] w [[Znamiensk (obwód astrachański)|Znamieńsku]], wzniesiony w latach pięćdziesiątych.]]
Pierwsze miasta zamknięte w Związku Radzieckim zaczęły powstawać po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]]<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Wyborcza.pl |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = wyborcza.pl |url = https://wyborcza.pl/1,75399,20753679,za-zasiekami-z-drutu-kolczastego-tworzyli-bron-atomowa-rozwijali.html?disableRedirects=true}}</ref>. W latach 1946 – 1953 tworzono je głównie na potrzeby projektów związanych z atomistyką<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Закрытые города СССР и России |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = histrf.ru |url = https://histrf.ru/biblioteka/b/postoronnim-vkhod-vosprieshchion-tainy-zakrytykh-ghorodov-sssr-i-rossii |język = ru}}</ref>. Z czasem przedmiotem ich działań stały się badania i produkcja na potrzeby [[Wyścig kosmiczny|programu kosmicznego]]<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Istnienie wielu miast w Rosji ukrywano przed światem. Ich nie odwiedzisz, są ściśle zamknięte |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = Turysci.pl |url = https://turysci.pl/rosja-150220-miasta-zamkniete |język = pl}}</ref>. 17 marca 1954 roku Rada Ministrów ZSRR podpisała pierwszy akt prawny, regulujący status ZATO<ref name=":4">{{Cytuj |tytuł = «Закрытые города»: вчера, сегодня и завтра |data = 2014-03-21 |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = www.rosinform.ru |url = http://www.rosinform.ru/predpriyatiya/339821-zakrytye-goroda-vchera-segodnya-i-zavtra/}}</ref>.
Informacje o ich lokalizacji były niejawne. Zamiast typowych nazw używano kryptonimów wojskowych. Obywatele, którzy osiągnęli wiek pełnoletni byli zobowiązani do podpisania oświadczenia o zachowaniu poufności w sprawie swojego miejsca zamieszkania<ref name=":2" />. Korespondencja do mieszkańców była wysyłana na numer skrytki pocztowej, bez danych adresowych<ref>{{Cytuj |autor = Павел Распопов |tytuł = Закрытые города Урала |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = Ураловед |url = https://uraloved.ru/mesta/ural/zakrytye-goroda-urala |język = ru}}</ref>. Pracownicy miast zamkniętych otrzymywali dodatki do wynagrodzenia w wysokości 20% pensji, zarabiali więcej niż średnia krajowa i mieli możliwość zakupu niedostępnych w innych częściach kraju produktów<ref name=":2" />. W czasach ZSRR większość ZATO znajdowała się w [[Obwód moskiewski|obwodzie moskiewskim]], na [[Ural|Uralu]] oraz w dzisiejszym [[Kraj Krasnojarski|Kraju Krasnojarskim]]<ref name=":2" />. Wiele z nich lokalizowano na terenach leśnych, słabo zaludnionych lub w pobliżu naturalnych źródeł niezbędnych surowców<ref>{{Cytuj |tytuł = Tajne miasta Rosji. Niedostępne jak elektrownia w Czarnobylu? |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = www.archirama.pl |url = https://www.archirama.pl/architektura/tajne-miasta-rosji-niedostepne-jak-elektrownia-w-czarnobylu,67_3439.html}}</ref>.
O istnieniu ZATO władze Rosji poinformowały w 1991 roku<ref name=":3" />. Rok później prezydent [[Borys Jelcyn]] podjął decyzję o odtajnieniu lokalizacji miast zamkniętych. Wówczas zaczęto używać standardowych nazw, zamiast kryptonimów<ref>{{Cytuj |tytuł = Zamknięte miasta w Rosji, których nigdy nie odwiedzisz. Przez długi czas ich istnienie ukrywano przed światem |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = gazetapl |url = https://podroze.gazeta.pl/podroze/56,114158,25226111,zamkniete-miasta-w-rosji-ktorych-nigdy-nie-odwiedzisz-przez.html |język = pl}}</ref>. W 1992 roku na terenie Rosji znajdowało się 47 ZATO, z czego 37 pod jurysdykcją [[Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej|Ministerstwa Obrony]], a pozostałe były związane z atomistyką<ref name=":4" />.
Po zakończeniu [[Zimna wojna|zimnej wojny]] spadło zapotrzebowanie na projekty realizowane w wielu ZATO. Zamykano fabryki i zakłady. Przed 1992 rokiem w miastach zamkniętych praktycznie nie występowało [[bezrobocie]], w 1995 roku bezrobotni stanowili 20% mieszkańców<ref name=":1" />. W latach dziewięćdziesiątych 28% specjalistów z ZATO (większość mieszkańców miała wyższe wykształcenie) rozważało wyjazd za granicę<ref name=":4" />. Problem został rozwiązany w kolejnych latach poprzez przekształcenie zakładów lub zlikwidowanie statusu ZATO.
=== Wykaz ZATO ===
Linia 94 ⟶ 107:
== Ukraina ==
Na terenie [[Ukraina|Ukrainy]] status miasta zamkniętego miały [[Sewastopol]] i [[Dniepr (miasto)|Dniepropetrowsk]] (do połowy lat 90. XX wieku).
== Białoruś ==
W czasach ZSRR status ZATO miało miasto [[Wilejka (miasto)|Wilejka]], do dziś znajduje się tu Centrum Łączności [[Marynarka Wojenna Federacji Rosyjskiej|Marynarki Wojennej]] [[Flota Bałtycka|Floty Bałtyckiej]] oraz [[Hancewicze]] (wówczas nazywane Kleck-2) w [[Obwód brzeski|obwodzie brzeskim]]. W pobliżu Hancewicz mieści się radar i stacja radiolokacji<ref>{{Cytuj |tytuł = Стационарная радиолокационная станция 70М6 "Волга" - ВПК.name |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = vpk.name |url = https://vpk.name/library/f/volga-rls.html}}</ref>.
Obecnie na terenie Białorusi nie ma miast zamkniętych.
== Kazachstan ==
Na terenie [[Kazachstan|Kazachstanu]] status zamkniętego miasta posiada [[Bajkonur (miasto)|Bajkonur]] (w czasach ZSRR nazywane Lenińsk) z uwagi na bliskość [[Kosmodrom|kosmodromu]] [[Bajkonur]]. Tu mieszkają jego pracownicy. Ponadto miastem zamkniętym jest [[Prioziorsk (Kazachstan)|Prioziorsk]] w [[Obwód karagandyjski|obwodzie karagandyjskim]], miasteczko wojskowe i poligon<ref>{{Cytuj |tytuł = В Приозерске хотят перестроить военный городок в турбазу |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = Курсив - деловые новости Казахстана |url = https://kursiv.kz/news/vlast-i-biznes/2019-06/v-priozerske-khotyat-perestroit-voennyy-gorodok-v-turbazu |język = ru}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = город Приозерск Тип объекта: Города Месторасположение: Карагандинская область, Казахстан Охраняемость: полная Состояние: плохое Рейтинг: 5 |tytuł = город Приозерск (Карагандинская область) / Города |data dostępu = 2020-11-21 |opublikowany = urban3p.ru |url = https://urban3p.ru/object4001 |język = ru}}</ref>.
== Polska ==
| |||