Romantyzm: Różnice pomiędzy wersjami

W literaturze brytyjskiej romantyzm wyrasta z mocno zarysowanego preromantyzmu, którego ważnym nurtem był [[gotycyzm]]. Pierwszym dziełem tego kierunku była powieść [[Horatio Walpole (4. hrabia Orford)|Horace Walpole’a]] ''The Castle of Otranto'' (''Zamczysko w Otranto''), zaś jego najbardziej znanym przykładem ''The Monk'' (''Mnich'') [[Matthew Gregory Lewis|Matthew Gregory’ego Lewisa]]. Za prekursora romantyzmu uchodzi Szkot [[Robert Burns]]. Za romantyka uważa się również czasem mistyka [[William Blake|Williama Blake’a]]. W literaturze angielskiej romantyzm dzieli się na dwie fazy. Najważniejszymi autorami pierwszej fazy byli ''poeci jezior'', [[William Wordsworth]], [[Samuel Taylor Coleridge]] i [[Robert Southey]]. Manifestem nowego kierunku był wspólny tom Wordswortha i Coleridge’a ''Lyrical Ballads'' (''Ballady liryczne''), wydany w roku 1798, zawierający poemat Coleridge’a ''The Rime of the Ancient Mariner'' (''[[Rymy o starym marynarzu (poemat)]]''). Do drugiej fazy romantyzmu zaliczają się przede wszystkim [[George Gordon Byron]], [[Percy Bysshe Shelley]] i [[John Keats]]. Byron zasłynął jako twórca [[Wędrówki Childe Harolda|Wędrówek Childe Harolda]], [[Don Juan (Byron)|Dona Juana]], [[Korsarz (George Byron)|Korsarza]] i [[Giaur (George Byron)|Giaur]]. Innymi twórcami byli [[John Clare]], [[Thomas Hood]], [[Leigh Hunt]], [[Charles Lamb]], [[Walter Savage Landor]], [[Felicia Hemans]] i [[Caroline Norton]]. Z epoki romantyzmu wyrósł również [[Edwin Atherstone]], autor monumentalnego eposu [[Upadek Niniwy (epos)|Upadek Niniwy]], osadzonego w scenerii bliskowschodniej starożytności. Czołowym krytykiem był [[William Hazlitt]]. W dziedzinie prozy historycznej wyróżniał się [[Walter Scott]], autor powieści [[Waverley (powieść)|Waverley]], [[Rob Roy (powieść)|Rob Roy]] i [[Ivanhoe]]. Największym osiągnięciem romantycznego powieściopisarstwa są ''[[Wichrowe Wzgórza]]'' [[Emily Brontë]], odwołujące się zarówno do gotycyzmu, jak i zapoczątkowanej przez [[Thomas Kyd|Thomasa Kyda]] tradycji elżbietańskiej tragedii zemsty. Do klasyki należy też ''[[Frankenstein]]'' [[Mary Shelley]]. Romantyczne tradycje kontynuował w epoce wiktoriańskiej [[Alfred Tennyson]]. Do romantyzmu nawiązywali również [[Prerafaelici]]. Z brytyjskiego preromantyzmu i romantyzmu właściwego wywodzą się trzy prądy obecne w literaturze europejskiej omawianej epoki: wspomniany gotycyzm, bajronizm i walterskotyzm. Romantyzm angielski bardzo mocno oddziaływał na ówczesną twórczość w innych krajach, w tym w Polsce. Naśladowano zwłaszcza Byrona. Podjęto byronowski model nowego gatunku – poematu dygresyjnego, jak również powieści poetyckiej. Wpływy Byrona można odnaleźć w literaturze polskiej w dziele największych romantyków, Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. ''Konrad Wallenrod'' zawdzięcza wiele byronowskiemu ''Korsarzowi,'' a ''Beniowski'' Słowackiego ''Don Juanowi''.