Odprężanie szkła: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
KamikazeBot (dyskusja | edycje)
→‎Bibliografia: standaryzacja tytułów sekcji bibliografii
Napisano od nowa z nowymi źródłami
Linia 1:
'''Odprężanie szkła''' – proces technologiczny, będący etapem [[przemysł szklarski|produkcji wyrobów szklanych]], którego celem jest usunięcie trwałych [[naprężenie|naprężeń]] powstałych w [[szkło|materiale szklanym]]<ref name="Nowotny">{{Cytuj książkę | nazwisko = Nowotny | imię = Wacław | tytuł = Technologia zdobienia szkła | wydawca = Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne | miejsce = Warszawa | data = 1978 | strony=178-179}}</ref>.
'''Odprężanie szkła''' - jedna z faz [[przemysł szklarski|produkcji]] wyrobów [[szkło|szklanych]], która występuje zwykle po ich formowaniu lub dodatkowo po [[obróbka cieplna|obróbce termicznej]]. Ma ono na celu takie studzenie wyrobów, aby występujące w nich [[naprężenie|naprężenia]] nie przekroczyły wielkości, które mogą spowodować ich zniszczenie. Czasami niezbędne jest ponowne ogrzanie ostudzonych wyrobów do temperatury umożliwiającej likwidację powstałych naprężeń. To wstępne ogrzewanie stanowi wówczas składową część całego procesu odprężania.
 
Naprężenia szkła powstają wskutek słabego [[Przewodność cieplna|przewodnictwa cieplnego]] szkła<ref name="Wyrobisz">{{Cytuj książkę | nazwisko = Wyrobisz | imię = Andrzej | tytuł = Szkło w Polsce od XIV do XVII wieku | url = http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/szklo_w_polsce_od_xiv_do_xvii_w/szklo_w_polsce_od_xiv_do_xvii_w.pdf | wydawca = Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk | miejsce = Wrocław — Warszawa — Kraków | data dostępu = 2020-11-26 |data = 1968 | strony=97}}</ref>. Warstwy zewnętrzne formowanego przedmiotu mają styczność z powietrzem, przez co stygną szybciej niż jego warstwy wewnętrzne<ref name="Woźniak">{{Cytuj pismo |nazwisko = Woźniak | imię = Magdalena |nazwisko2 = Skorek |imię2 = Aleksandra | tytuł = Optymalizacja procesu odprężania wyrobów szklanych formowanych ręcznie w odprężarce komorowej elektrycznej |url = http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-d5dc44bd-8bc5-4f3d-a550-4cd4dc0c1b08 | czasopismo = Szkło i Ceramika |wolumin = 3/2017 |data dostępu = 2020-11-26 |issn = 0039-8144 |strony = 11}}</ref>. Warstwy zewnętrze podlegają skurczowi i pojawiają się w nich naprężenia rozciągające; w warstwach wewnętrznych – siły ścinające{{r|Woźniak}}. Jeśli przekroczą one wytrzymałość wyrobu, ulega on pęknięciu{{r|Woźniak}}.
Obecność nadmiernych i nierównomiernie rozłożonych naprężeń wpływa niekorzystnie na [[Wytrzymałość materiałów|mechaniczną i termiczną wytrzymałość]] oraz właściwości fizykochemiczne szkła, co powoduje zmniejszenie wartości użytkowej wyrobów. W celu usunięcia naprężeń wyroby szklane poddawane są dodatkowemu procesowi termicznemu, zwanemu odprężaniem.
Naprężenia mają charakter przemijający lub trwały{{r|Woźniak}}{{r|Wyrobisz}}. Pierwsze z nich zanikają samoistnie podczas stygnięcia szkła; w celu usnięcia drugich należy doprowadzić do takich warunków, w których [[lepkość]] szkła pozwala na przemieszczanie się cząsteczek szkła w masie, co skutkuje samoczynnym ujednoliceniem struktury wewnętrznej obiektu{{r|Woźniak}}.
 
Odprężanie szkła następuje po procesie formowanie szkła i składa się z czterech stadiów{{r|Nowotny}}{{r|Woźniak}}:
== Bibliografia ==
# doprowadzenie wyrobu do temperatury odprężania (poprzez jego ogrzanie lub schłodzenie{{r|Woźniak}}){{r|Nowotny}};
* {{cytuj stronę|url=http://cb6-181.ceramika.agh.edu.pl/kco/nowa/nom_III.pdf|tytuł=Wykłady AGH - NAuka o materiałach|data dostępu=2011-05-23}}
# utrzymanie wyrobów w danej temperaturze do czasu zaniknięcia napręzeń (tzw. relaksacja naprężeń){{r|Nowotny}}{{r|Woźniak}};
* {{cytuj stronę|url=http://www.google.pl/patents?hl=pl&lr=&vid=USPAT2148630&id=lHFIAAAAEBAJ&oi=fnd&dq=Change+of+glass+-+annealing+and+tempering&printsec=abstract#v=onepage&q=Change%20of%20glass%20-%20annealing%20and%20tempering&f=false|tytuł=US Patent - Method of tempering glass|język=en|data dostępu=2011-05-23}}
# powolne studzenie szkieł w celu uniknięcia ponownego wystąpienia naprężeń{{r|Woźniak}}{{r|Nowotny}}; ma określony zakres temperatur i czas trwania{{r|Nowotny}};
# szybkie studzenie szkieł do temperatury otoczenia{{r|Woźniak}}; na tym etapie nie ma już ryzyka wystąpienia naprężeń w szkle{{r|Nowotny}}.
 
Odprężanie szkła jest przeprowadzane specjalnych [[piec przemysłowy|piecach]], zwanych [[odprężarka]]mi{{r|Nowotny|}}. Wyróżniane są dwa główne typy odprężarek: komorowe i tunelowe{{r|Nowotny|}}. W odprężarkach komorowych cały proces odprężania przeprowadzany jest w komorze, do której trafiają przedmioty, a kolejne stadia procesu następują po sobie okresowo{{r|Nowotny}}. W odprężarkach tunelowych poszczególne etapy realizowane są w różnych częściach urządzenia, a przedmioty transportowane są między nimi na taśmie{{r|Nowotny}}. Historycznie odprężanie szkła realizowano albo w odrębnych piecach, albo w specjalnie dobudowanych do właściwego pieca szklarskiego komorach{{r|Wyrobisz}}.
 
==Galeria==
Schemat XIX-wiecznego pieca odprężającego:
<gallery widths=250 hights=250>
Plik:PSM V07 D574 Glass annealing furnace.jpg
Plik:PSM V07 D575 Glass annealing furnace.jpg
Plik:PSM V07 D576 Glass annealing furnace.jpg
</gallery>
 
==Przypisy==
{{Przypisy}}
 
__NOTOC__
 
[[Kategoria:Szkło]]