Ziemiaństwo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 89.229.69.174 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to WTM. Znacznik: Wycofanie zmian |
→Ziemiaństwo w Polsce: drobne merytoryczne, źródła/przypisy, linki zewnętrzne |
||
Linia 6:
== Ziemiaństwo w Polsce ==
W [[język staropolski|języku staropolskim]] termin „ziemiaństwo” oznaczał [[szlachta|szlachtę]] zamieszkującą określoną [[Ziemia (administracja)|ziemię]], ale także wszystkich, którzy zajmowali się [[rolnictwo|rolnictwem]] – uprawiali [[Gleba|ziemię]] – (a więc również [[chłopi|chłopów]]). Tak szeroki zakres pojęcia był używany jeszcze do połowy [[XIX wiek|XIX w.]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://biznes.pwn.pl/haslo/4001468/ziemianie.html| tytuł = ''Ziemianie'' w PWN Biznes| data dostępu = 2012-04-04}}</ref> Najczęściej jednak ''ziemianami'' nazywano szlachtę-posesjonatów. Od połowy XIX w. do ziemiaństwa zaliczano posiadaczy majątków powyżej 50 [[hektar|ha]]. Byli to najczęściej przedstawiciele dawnej [[Magnateria polska|magnaterii]] (często posiadający [[Tytuły szlacheckie|tytuły arystokratyczne]]) oraz średniej i drobnej szlachty. W II Rzeczpospolitej ziemiaństwo stanowiło 70 tysięczna grupę, w której rękach znajdowało się około 25% użytków rolnych i prawie 50 % lasów. Przed wojną obszar ten zmniejszył się o około 1,9 mln ha, czyli o 20%. Nadal istniały olbrzymie ordynacje Radziwiłłów, Czartoryskich, Zamoyskich czy Potockich.
<ref>"Najnowsza historia Polski. 1914-1993" , Andrzej Albert, W-wa 1995</ref>
W kresie okupacji 1939 - 1945 Niemcy, a po 17 września Związek Sowiecki, rozpoczęły planową likwidację najświatlejszej części społeczeństwa: profesorów uniwersytetów, ziemian, wyższych urzędników, księży i oficerów. Na terenach przyłączonych do Rzeszy Niemcy zagarnęli polskie majątki ziemskie usuwając, właścicieli, mordując i zamykając w obozach. Nakazali likwidację Związku Ziemian. Pięciu spośród siedmiu prezesów okręgów Związku Ziemian zostało przez Niemców zamordowanych. Ten sam los spotkał Prezesa Rady Naczelnej ZZ Adolfa Bnińskiego z Gułtów, byłego wojewodę poznańskiego i senatora RP. W lipcu 1941 roku został aresztowany przez Gestapo za odmowę podpisania odezwy niemieckiej do narodu polskiego w sprawie wspólnej akcji antyradzieckiej i w jesieni 1942 roku po torturach zamordowany.
Na obszarze Generalnego Gubernatorstwa właściciele ziemscy (o ile nie byli w wojsku, oflagach lub nie zostali zamordowani) niemiecki okupant zostawiał w majątku, ustanawiając niemieckiego nadzorcę. Na terenach zagarniętych przez ZSRR NKWD likwidowało wszelkie gniazda polskiego ziemiaństwa, paląc dwory, niejednokrotnie razem z mieszkańcami (Szemetowszczyzna, Czombrów, Worończa).
Walka zbrojna polskiego podziemia – ZWZ, potem AK była, tak jak walka z zaborcami w wieku XIX, w dużej mierze oparta o bazę jaką stanowiło ziemiaństwo, ich dwory i pałace.
6 września 1944 roku PKWN wydał „Dekret o reformie rolnej”, na podstawie którego pozbawiono majątków wszystkich właścicieli ziemskich w Polsce, bez odszkodowania. Wraz z nieruchomościami konfiskacie podlegał cały inwentarz żywy, zasiewy oraz wszelkie ruchomości jak meble, obrazy, dzieła sztuki, książki i przedmioty użytku osobistego. 12 grudnia 1944 roku wydano dekret o upaństwowieniu lasów powyżej 25 ha. Oba dekrety, były niezgodne z obowiązującą wówczas konstytucją Rzeczypospolitej.
Obecnie około 180 dworów w Polsce należy do osób prywatnych, w tym, jedynie 60 do potomków byłych właścicieli, (część z nich w ruinie), sprzed II wojny światowej. Pozostałe to dwory kupione po 1990 roku i odremontowane na prywatne mieszkania. W około 30 dworach są muzea. Około 40 obiektów dworskich to pensjonaty, hotele i ośrodki konferencyjne, należące do firm lub osób prywatnych.<ref>http://www.ziemianie.org.pl/dziedzictwo/tradycja-i-historia/</ref>
"Nośnikiem historycznej pamięci i współtwórcą kultury są rodziny ziemiańskie, a symbolem tego jest dwór ziemiański i duch, który tam panował. Odbudowa i ożywienie tego symbolu będzie znaczącą częścią naszego wkładu do kultury zjednoczonej Europy i jednym z naszych argumentów za uznaniem jej chrześcijańskich i narodowych korzeni.”
Polskie Towarzystwo Ziemiańskie walczy dziś o to by stalinowskie dekrety nie były wyznacznikiem porządku społecznego i prawa własności w Polsce oraz o to by włączyć potomków ziemian i ich energię płynącą z dumy rodowej o głęboko polskich i europejskich korzeniach, do budowy gospodarczej i kulturowej przyszłości Rzeczpospolitej.
W wyniku przemian gospodarczych (np. [[rewolucja przemysłowa]]), społecznych ([[uwłaszczenie chłopów]]) i politycznych (represje po [[powstanie styczniowe|powstaniu styczniowym]]) do warstwy ziemiaństwa nie weszły liczne rzesze średniej i [[drobna szlachta|drobnej szlachty]] – część z nich zasiliła szeregi [[Inteligencja (społeczeństwo)|inteligencji]], część [[chłopi|schłopiała]]<ref>Por. Jolanta Sikorska-Kulesza, [http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/deklasacja_drobnej_szlachty_na_litwie_i_bialorusi_w_XIX_wieku/deklasacja_drobnej_szlachty_na_litwie_i_bialorusi_w_XIX_wieku.pdf Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi w XIX wieku]</ref>, a pewna grupa szlachty weszła w szeregi [[proletariat]]u [[Robotnik|robotniczego]]. Z drugiej strony zniesienie barier [[Stan (zbiorowość społeczna)|stanowych]] (takich jak na przykład [[Statut piotrkowski 1496]]) spowodowało, że w szeregach ziemiaństwa pojawili się także przedstawiciele [[burżuazja|burżuazji]], którzy przejmowali styl życia szlacheckich ziemian, nabywali tytuły arystokratyczne i wchodzili w koligacje z członkami rodów szlacheckich. Silne ziemiaństwo pozostało ważną grupą społeczną jeszcze w [[Historia Polski (1918–1939)|dwudziestoleciu międzywojennym]], zachowując w kontaktach prywatnych szlachecką tytulaturę. Na mocy [[konstytucja marcowa|konstytucji marcowej]] z 1921 roku państwo polskie zaprzestało uznawania przywilejów rodowych i stanowych. Jednak zwłaszcza na [[Kresy Wschodnie|Kresach Wschodnich]] zachowały się specyficzne stosunki stanowe. Znane były sytuacje typowe dla dawnej szlachty, jak np. całowanie „pana” w rękę, odnoszenie się ziemian do pracowników (bez względu na ich wiek) na „Ty”, a w świadomości ludności wiejskiej zachował się stary, postfeudalny podział na „chłopów” i „panów”. Wytworzył się również swoisty zrost kulturowy, co można zilustrować chociażby przez przykład obecności samochodów obok powozów w bogatszych majątkach.
| |||